Οι πολιτικοί κρατούμενοι που έσκαψαν τούνελ 60 μέτρων με μαχαίρια και πιρούνια. Χρειάστηκαν 18 μήνες για να ολοκληρώσουν τη σήραγγα και να ξεφύγουν από το κάτεργο του Πινοσέτ

29 Ιανουαρίου 1990. 49 από τους 120 πολιτικούς κρατούμενους των φυλακών του Σαντιάγκο της Χιλής δραπετεύουν από ένα υπόγειο τούνελ 60 μέτρων. Η κινηματογραφική απόδραση έχει χαραχτεί ανεξίτηλα στην χιλιανή ιστορία ως η μεγαλύτερη και εντυπωσιακότερη όλων των εποχών.

Το 1990 η Χιλή διένυε τον 17ο χρόνο της αιμοσταγούς χούντας του Αουγούστο Πινοσέτ. Ο χιλιανός δικτάτορας θεωρείται υπεύθυνος για την θανάτωση τουλάχιστον 40.000 πολιτικών του αντιπάλων, τη φυλάκιση και τον βασανισμό αμέτρητων ακόμα.

Στις φυλακές του Σαντιάγκο, της πρωτεύουσας της χώρας, υπήρχε ξεχωριστή πτέρυγα για τους πολιτικούς κρατούμενους. Το 1988 σε αυτή είχαν μεταφερθεί πολλά μέλη της οργάνωσης FPMR (Πατριωτικό Μέτωπο Manuel Rodriguez), μίας επαναστατικής οργάνωσης με μαρξιστική-λενινιστική ιδεολογία.

“Επιχείρηση Επιτυχία”

Η “επιχείρηση επιτυχία”, όπως την ονόμασαν, καταστρώθηκε και εκτελέστηκε από μία ομάδα 24 κρατουμένων-μελών της FPMR. Οι αρχικοί εμπνευστές ήταν λιγότεροι από 10. Όμως όσο ο καιρός περνούσε χρειάζονταν περισσότερα εργατικά χέρια και καλύτερη κάλυψη. Η επιλογή των συντρόφων που θα μυούνταν ήταν πολύ προσεκτική, καθώς ανάμεσα στους φυλακισμένους, υπήρχαν ορισμένοι που συνεργάζονταν με τη διοίκηση.

Το σχέδιο που έφεραν εις πέρας θυμίζει πλοκή ταινίας δράσης. Οι κρατούμενοι αποφάσισαν να σκάψουν ένα τούνελ που θα οδηγούσε έξω από τα τείχη της φυλακής. Τα εργαλεία που είχαν στη διάθεσή τους ήταν κουτάλια, μαχαίρια, πιρούνια και σύρματα. Το σημείο που επιλέχθηκε ως είσοδος της υπόγειας σήραγγας ήταν ένα από τα κοινόβια δωμάτια του ισογείου της φυλακής. Σε αυτά, κατά τη διάρκεια της ημέρας οι κρατούμενοι έκαναν διάφορες εργασίες. Από μαγείρεμα και πλύσιμο, μέχρι ξυλουργικές εργασίες.

Το σκάψιμο ξεκίνησε τον Ιούνιο του 1988 και οι πρώτοι μήνες σπαταλήθηκαν στο να ανοιχτεί απλώς η λακούβα. Έπειτα, οι “συνωμότες” όρισαν δίωρες καθημερινές βάρδιες των τριών ατόμων. Δύο έμπαιναν στο τούνελ και ένας φυλούσε “τσίλιες”.

Προκειμένου να μην κινήσουν υποψίες με τους τόνους χώματος που έπρεπε να ξεφορτωθούν, αποφάσισαν να μην τους αδειάζουν στο προαύλιο. Άνοιξαν μία τρύπα στο ταβάνι ενός κελιού στον τελευταίο όροφο και μετέφεραν το χώμα με σακούλες στην ψευδοροφή.

Είχαν καθιερώσει επίσης έναν συνθηματικό κώδικα επικοινωνίας για να μην γίνονται αντιληπτοί από τους συγκρατούμενους και τους φρουρούς. “Αχλάδι” σήμαινε τούνελ, “βαλίτσα” ήταν η τσάντα με το χώμα και “πλύσιμο” η μεταφορά της στην ψευδοροφή. “Φαγητό” σήμαινε σκάψιμο και “λεμόνι” εξαερισμός.

Παράλληλα, είχαν επικοινωνία με συντρόφους από το Πατριωτικό Μέτωπο, που βρίσκονταν εκτός φυλακής. Εκείνοι ήταν υπεύθυνοι για τη φυγάδευση τους μετά την απόδραση.

Η απόδραση

Η επιχείρηση ήταν εξαντλητική και διήρκησε σχεδόν 18 μήνες. Η διάμετρος δεν ξεπερνούσε τα 60 εκατοστά, γεγονός που καθιστούσε το σκάψιμο της 2ωρης βάρδιας, εκτός από εξουθενωτικό, εξαιρετικά επικίνδυνο. Με τσίγκινα σκέπαστρα στο κεφάλι για να προστατεύονται από κατολισθήσεις, ελάχιστο οξυγόνο και πενιχρό φωτισμό, οι επίδοξοι δραπέτες έσκαβαν επί ώρες τη γη με πιρούνια και κουτάλια.

Μέχρι τον Ιανουάριο του 1990, η σήραγγα είχε φτάσει τα 60 μέτρα μήκος και κατέληγε στο πεζοδρόμιο απέναντι από τη φυλακή. Το βράδυ της 29ης Ιανουαρίου ήταν όλα έτοιμα για την εκτέλεση της τελευταίας φάσης του σχεδίου.

«Κατά τις 10 ξεκινήσαμε να βγαίνουμε στην επιφάνεια, ένας ένας κάθε δύο λεπτά, και κάναμε σινιάλο στους ανθρώπους που μας περίμεναν απ’ έξω. Αλλάξαμε ρούχα κι έπειτα κατευθυνθήκαμε προς το λεωφορείο που μας περίμενε. Η επιχείρηση στέφθηκε με επιτυχία, αφού μέχρι τα μεσάνυχτα ήμασταν όλοι σε ασφαλή σπίτια, ενώ οι φρουροί ανακάλυψαν το τούνελ μετά τις 3 το πρωί», περιγράφει ο Ραφαέλ Πασκουάλ, ένας από τους πρωτεργάτες της απόδρασης.

Πράγματι, οι φύλακες καθυστέρησαν πολύ να αντιληφθούν τους δραπέτες και να βρουν τη σήραγγα. Μάλιστα, πριν από εκείνους, πρόλαβαν να την ανακαλύψουν 25 τυχεροί συγκρατούμενοι των δραπετών. Δίχως να γνωρίζουν πού καταλήγει, οι άντρες πήραν το ρίσκο, την εκμεταλλεύτηκαν, και “από το πουθενά” βρέθηκαν ελεύθεροι.

Η μεγαλύτερη απόδραση στην ιστορία

Οι 24 χιλιανοί δραπέτες δούλευαν αδιάκοπα επί 18 μήνες για να κατακτήσουν την ελευθερία τους. Η ιστορική ειρωνεία είναι ότι 2 μήνες αργότερα, η 17χρονη χούντα του Πινοσέτ κατέρρευσε και επανήλθε το δημοκρατικό πολίτευμα.

Παρόλα αυτά, η πλειονότητα των 49 συνολικά δραπετών είχαν ήδη φυγαδευτεί σε χώρες του εξωτερικού. Πολλοί διέθεταν διπλή υπηκοότητα, οπότε κατέφυγαν στην Ισπανία.

Από τότε, μία 30ετία αργότερα, δεν έχουν καταφέρει να επιστρέψουν στην πατρίδα τους.

«Την ίδια ώρα που οι δολοφονίες παραγράφονται χάρη στον νόμο περί αμνηστίας και οι βασανιστές κυκλοφορούν ελεύθεροι στους δρόμους της Χιλής, όσοι παλέψαμε για την ελευθερία του λαού μας δεν μπορούμε να επιστρέψουμε. Είναι σαν οι παρτιζάνοι που πάλεψαν ενάντια στο ναζισμό στην Ευρώπη να καταδικάζονταν και οι φασίστες να αφήνονταν ελεύθεροι», αναφέρει ο Πασκουάλ.

Η χιλιανή κυβέρνηση δεν μερίμνησε ποτέ νομοθετικά προκειμένου οι δραπέτες να πάψουν να θεωρούνται καταζητούμενοι.

Παρόλα αυτά, η “Επιχείρηση Επιτυχία” μέχρι σήμερα αποτελεί την μεγαλύτερη μαζική απόδραση στην ιστορία της Χιλής, αλλά και μία από τις πλέον εντυπωσιακές σε παγκόσμιο επίπεδο. Παρά τις πεπαλαιωμένες υποδομές του λατινικού κράτους, οι φυλακές του Σαντιάγκο θεωρούνταν υψίστης ασφαλείας. Οι πολυμήχανοι κρατούμενοι έπρεπε να σχεδιάσουν τα πάντα με απόλυτη ακρίβεια,

πηγή φωτογραφιών: YouTube

Διαβάστε στη “ΜτΧ”: Απέδρασαν 73, εκτελέστηκαν οι 50, ανάμεσά τους και ο έλληνας υποσμηναγός Σκάντζικας. Οι πραγματικοί ήρωες πίσω από την ταινία «Η Μεγάλη Απόδραση» με τον Στηβ Μακουήν.