Η μεγαλύτερη φυλακή του κόσμου σχεδιάστηκε για 40 χιλιάδες ανθρώπους. Γιατί το Ελ Σαλβαδόρ βιώνει τεράστια ποσοστά εγκληματικότητας

Από τον Μάρτιο του 2022, η κυβέρνηση του Ελ Σαλβαδόρ έχει κηρύξει τη χώρα σε κατάσταση εκτάκτου ανάγκης για να αντιμετωπίσει τα υψηλά επίπεδα εγκληματικότητας.

Στην πράξη, αυτό σημαίνει ότι έχουν περιοριστεί τα συνταγματικά δικαιώματα των πολιτών. Ο χρόνος κράτησης υπόπτων -χωρίς απόδοση κατηγοριών- αυξήθηκε από 3 σε 15 μέρες, επετράπη η παρακολούθηση τηλεφωνικών συνομιλιών πολιτών χωρίς ένταλμα, ενώ η αστυνομία και ο στρατός απέκτησαν μεγαλύτερη ελευθερία κινήσεων και παρέμβασης μέσα στις πόλεις.

Παράλληλα, πέρασε νόμος για την αύξηση των ποινών μελών συμμοριών με ελάχιστη ποινή τα 20 χρόνια και μεγαλύτερη τα 45 χρόνια φυλάκισης. Ακολούθησαν μαζικές συλλήψεις υπόπτων.

Όπως είχε ανακοινώσει ο πρόεδρος του Ελ Σαλβαδόρ, Ναγίμπ Μπουκέλε, η κατάσταση εκτάκτου ανάγκης θα διαρκούσε 30 ημέρες.

Ωστόσο, ένα χρόνο αργότερα το μέτρο ακόμα δεν έχει αρθεί. Σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία, η εγκληματικότητα στη χώρα έχει μειωθεί, αλλά οι φυλακές  έχουν πλέον γεμίσει ασφυκτικά. Ταυτόχρονα οι διεθνείς οργανώσεις καταγγέλλουν απολυταρχικές πρακτικές και καταπάτηση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων.

Τι οδήγησε όμως το Ελ Σαλβαδόρ στην παρούσα κατάσταση;

141 δολοφονίες ανά 100.000 κατοίκους

Η εγκληματικότητα στο Ελ Σαλβαδόρ εκτοξεύτηκε μετά τη δεκαετία του ’80. Ο 12ετής εμφύλιος πόλεμος, που ξεκίνησε στα τέλη του 1979 και κράτησε μέχρι τον Ιανουάριο του 1992, προκάλεσε μαζικά κύματα μετανάστευσης στις ΗΠΑ.

Οι Σαλβαδοριανοί συγκεντρώθηκαν και εποίκησαν κακόφημες γειτονιές του Λος Άντζελες. Και ενώ μέχρι τότε, οι συμμορίες της λατινοαμερικάνικης χώρας ήταν μικρές και δρούσαν τοπικά και ανοργάνωτα, η επαφή με τις δύο μεγάλες συμμορίες της αμερικανικής πόλης άλλαξε άρδην το τοπίο.

Πολλοί κακοποιοί από το Σαλβαδόρ εισχώρησαν στις συμμορίες “Mara Salvatrucha” και “Barrio 18”, τις δύο μεγαλύτερες της κεντρικής και νότιας Αμερικής.

Έτσι, επιστρέφοντας στην πατρίδα τους όταν επανήλθε η δημοκρατία το ’92, το modus operandi που εφάρμοζαν ήταν πολύ διαφορετικό. Οι ληστείες, οι απαγωγές, οι εκβιασμοί και οι φόνοι εκτοξεύθηκαν. Ενδεικτικά, το 1995  καταγράφηκαν 141 δολοφονίες ανά 100.000 κατοίκους! Την ίδια περίοδο γνώρισε πρωτοφανή έξαρση και το εμπόριο ναρκωτικών.

Οι προσπάθειες των αρχών και της κυβέρνησης να παταχθεί το έγκλημα ήταν ασυντόνιστες και για τις επόμενες δύο δεκαετίες, η κατάσταση παρέμεινε στάσιμη. Το 2015 τα στοιχεία κατέγραφαν 105 ανθρωποκτονίες ανά 100.000 κατοίκους.

Κατάσταση έκτακτης ανάγκης

Η κατάσταση έφτασε στο απροχώρητο τον Μάρτιο του 2022. Μεταξύ 25 και 27 Μαρτίου, 88 άνθρωποι δολοφονήθηκαν από συμμορίες σε όλη τη χώρα.

Μόνο το Σάββατο 26 Μαρτίου έχασαν τη ζωή τους 62 άτομα. Ορισμένοι εγκληματολόγοι υποστήριξαν ότι οι συμμορίες ήθελαν να στείλουν ένα ηχηρό μήνυμα στην κυβέρνηση του Μπουκέλε, η οποία τους τελευταίους μήνες είχε “σφίξει” τον κλοιό σε πολλά μέρη που σύχναζαν οι συμμορίτες και ήταν τα “απάτητα λημέρια τους”.

Με αφορμή τους φόνους, τα ξημερώματα της 27ης Μαρτίου πραγματοποιήθηκε έκτακτη σύνοδος στη σαλβαδοριανή βουλή. Τις πρώτες πρωινές ώρες η Νομοθετική Συνέλευση κήρυξε τη χώρα σε κατάσταση έκτακτης ανάγκης.

Την ίδια μέρα συνελήφθησαν 576 άτομα που ήταν ύποπτα για συμμετοχή σε συμμορίες. Ακολούθησαν σκληρές ανακρίσεις, παρακολουθήσεις, επιχειρήσεις “εκκαθάρισης” περιοχών στις οποίες συμμετείχε και ο στρατός.

11 μήνες μετά, ο αριθμός των συλληφθέντων ξεπερνούσε τις 46 χιλιάδες και οι φυλακές της χώρας είχαν γεμίσει ασφυκτικά.

Η συμφόρηση αναπόφευκτα επηρέασε και τις συνθήκες κράτησης. Οι κρατούμενοι παρέμεναν 24 ώρες το 24ωρο μέσα στο κελί τους, τα γεύματά τους μειώθηκαν σε 2 την ημέρα και αποτελούνται από φασόλια και τορτίγιες, ενώ απαγορεύονται τα επισκεπτήρια.

Οι περισσότεροι συγγενείς συλληφθέντων δεν έχουν ιδέα πού κρατούνται οι δικοί τους. Παρόλα αυτά, ο πρόεδρος Ναγίμπ Μπουκέλε δεν φαίνεται διατεθειμένος να κάνει πίσω. «Δε θα αφαιρούσα χρήματα από τον προϋπολογισμό για την παιδεία, για να ταΐσω τους τρομοκράτες.»

Την ίδια ώρα, η κοινωνία του Ελ Σαλβαδόρ είναι διχασμένη. Από τη μία βρίσκονται αυτοί που βλέποντας τα ποσοστά εγκληματικότητας να πέφτουν, αισθάνονται πιο ασφαλείς και υποστηρίζουν το μέτρο ως τον μόνο αποτελεσματικό τρόπο καταστολής του εγκλήματος.

Από την άλλη, αρκετοί κατηγορούν την κυβέρνηση για απολυταρχισμό και καταπάτηση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Διεθνείς οργανώσεις έχουν φέρει στην επιφάνεια υποθέσεις συλληφθέντων που βασανίστηκαν από τις αρχές του Ελ Σαλβαδόρ κατά την κράτησή τους. Άλλοι καταγγέλλουν ότι ανάμεσα στους κρατούμενους βρίσκονται πολλοί αθώοι.

Οι νέες φυλακές

Τον Φεβρουάριο του 2023 άνοιξε τις πύλες του το «Κέντρο Περιορισμού για την Τρομοκρατία», υποδεχόμενο τους πρώτους 2.000 κρατούμενους. Με χωρητικότητα 40 χιλιάδων ατόμων, αποτελεί τη μεγαλύτερη φυλακή της αμερικανικής ηπείρου.

Εντύπωση προκαλεί το γεγονός ότι το έργο ολοκληρώθηκε μέσα σε μόλις 7 μήνες! Ο Μπουκέλε ήθελε να αποσυμφορίσει τις φυλακές, να “κάνει χώρο” για περισσότερους συλληφθέντες και διασφαλίσει την παραμονή τους πίσω από τα κάγκελα για πολλά χρόνια.

Η μεταγωγή των πρώτων  καταδίκων έγινε μαζικά. Οι άντρες μεταφέρθηκαν ξυπόλυτοι, με ξυρισμένα κεφάλια και φορούσαν μόνο ένα λευκό εσώρουχο.

«Αυτό θα είναι το νέο τους σπίτι, όπου θα ζήσουν για δεκαετίες, οι συμμορίες ανακατεμένες μεταξύ τους, και δεν θα μπορούν να κάνουν πλέον κακό στον κόσμο», έγραψε στο Twitter ο πρόεδρος, Ναγίμπ Μπουκέλε.

Το “ανακατεμένες μεταξύ τους” αναφέρεται στο γεγονός ότι μέχρι το 2020, τα μέλη των συμμοριών φυλακίζονταν μόνο με τους “δικούς τους”. Οι φυλακές ήταν χωρισμένες ανά συμμορία, προκειμένου να αποφεύγονται οι εντάσεις και οι ακραίες βιαιότητες.

Αρχική εικόνα: YouTube