Η μεγαλύτερη επιχειρηματική απάτη στις ΗΠΑ. Η Ελίζαμπεθ Χολμς που ισχυριζόταν ότι βρήκε τρόπο να γίνεται η εξέταση αίματος στο σπίτι. Την αποκάλυψαν ένας Έλληνας και ένας Κύπριος πανεπιστημιακός

Τέλη 2014. Η 30χρονη Ελίζαμπεθ Χολμς ποζάρει δίπλα στον Μπαράκ Ομπάμα. Έχει λάβει τον τιμητικό τίτλο της «προεδρικής πρέσβειρας παγκόσμιας επιχειρηματικότητας». Λίγους μήνες αργότερα το πρόσωπό της φιγουράρει στο εξώφυλλο του Forbes ως η νεότερη και πλουσιότερη γυναίκα με δισεκατομμύρια στην Αμερική.

Κανείς δεν μπορούσε να φανταστεί το φιάσκο που θα ακολουθούσε.

Γεννημένη το 1984 στην Ουάσινγκτον, η Ελίζαμπεθ Χολμς προερχόταν από ευκατάστατη οικογένεια. Οι γονείς της επένδυσαν στη μόρφωσή της, αλλά και η ίδια έδειχνε ότι είχε έφεση στα γράμματα. Ήταν έξυπνη, εργατική και φιλόδοξη.

Δεν περιοριζόταν στην ύλη των σχολικών βιβλίων. Περνούσε τα απογεύματά της κάνοντας ιδιαίτερα μαθήματα κινεζικών και “γλώσσες” προγραμματισμού. Χάρη στα χόμπι της, οι πόρτες του Πανεπιστημίου του Στάνφορντ της ανοίχτηκαν όταν ήταν ακόμη στο λύκειο.

Επιχειρηματίας ετών 19

Ένα καλοκαίρι πριν αποφοιτήσει από το σχολείο, παρακολούθησε το θερινό καμπ κινεζικών που οργάνωνε το Στάνφορντ. Όταν τελείωσε το σχολείο, έγινε και επίσημα δεκτή στο πανεπιστήμιο όπου και ξεκίνησε τις σπουδές της ως χημικός μηχανικός.

Αφού ολοκλήρωσε το πρώτο έτος, ταξίδεψε στη Σιγκαπούρη. Εκεί εργάστηκε ως ερευνήτρια σε ένα εργαστήριο που ειδικευόταν στη μελέτη εξετάσεων αίματος ασθενών με σοβαρές αναπνευστικές παθήσεις. Τότε, συνέλαβε την ιδέα που θα της άλλαζε τη ζωή.

Θα εκσυγχρόνιζε τις εξετάσεις αίματος, κάνοντάς τες άμεσα προσιτές σε όλους.

Με μία μικροσκοπική συσκευή που ο καθένας θα μπορούσε να έχει σπίτι του, ο ασθενής θα τσιμπούσε το δάχτυλό του και από μόλις μια σταγόνα αίματος θα εξάγονταν όλα τα απαραίτητα δεδομένα. Στη συνέχεια, θα στέλνονταν αυτόματα στον γιατρό για να τα αναλύσει και να δώσει στον ασθενή οδηγίες. Πλέον δε θα χρειαζόταν οι ασθενείς να τρέχουν στα διαγωνστικά κέντρα και τα έξοδα θα μειώνονταν δραματικά

Η Χολμς ήξερε από πρώτο χέρι ότι η αιματοληψία με σύριγγα ήταν μία ανατριχιαστική διαδικασία που απέτρεπε κάποιους ανθρώπους από το να κάνουν συχνά εξετάσεις. Η απλοποίησή της, με την κατασκευή της μικροσκοπικής συσκευής που οραματιζόταν, θα συνέβαλε εκτός των άλλων στον «εκδημοκρατισμό του συστήματος υγείας».

Με αυτές τις σκέψεις να στριφογυρίζουν για αρκετούς μήνες στο κεφάλι της, επιστρέφοντας στο Στάνφορντ ήταν πια αποφασισμένη να αφήσει τις σπουδές της για να αφοσιωθεί στο φιλόδοξο σχέδιο. Ίδρυσε την εταιρεία της το 2003 σε ηλικία 19 ετών χρησιμοποιώντας τα χρήματα που της απέμεναν από την υποτροφία του Στάνφορντ. Επέλεξε το όνομα “Theranos”, μία μίξη των λέξεων “therapy” και “diagnosis”, και αμέσως ξεκίνησε να αναζητά χρηματοδότες.

Το μεγάλο ατού της Χολμς δεν ήταν η ευφυΐα της. Παρά το νεαρό της ηλικίας της, η 19χρονη εξέπεμπε μία ασυνήθιστη σιγουριά και αυτοπεποίθηση, που σε συνδυασμό με τη μόρφωση και την ευγλωττία της, της έδιναν το χάρισμα να πείθει τους πάντες. Παρότι οι πρώτοι καθηγητές στους οποίους ανέπτυξε την ιδέα της, προσπάθησαν να την προσγειώσουν εξηγώντας της ότι αυτό που σκεφτόταν ήταν αδύνατο να υλοποιηθεί, η νεαρή επιχειρηματίας δεν πτοήθηκε. Ανέλυσε το όραμά της στον πρύτανη του Στάνφορντ, ο οποίος ενθουσιάστηκε. Χάρη στην υποστήριξή του, η Χολμς μπόρεσε να έρθει σε επαφή με σημαντικά πρόσωπα που έψαχναν να επενδύσουν σε φιλόδοξες start-ups.

Μέχρι το Δεκέμβριο του 2004, είχε καταφέρει να συγκεντρώσει κεφάλαιο ύψους 6 εκατομμυρίων δολαρίων. Μέσα στα επόμενα έξι χρόνια, η εταιρεία γιγαντώθηκε με εντυπωσιακούς ρυθμούς. Τέλη του 2010, η Theranos διέθετε περισσότερα από 92 εκατομμύρια σε επενδυτικό κεφάλαιο. Τα νούμερα ήταν αμύθητα για μία εταιρεία που ακόμα δεν είχε λανσάρει προϊόν. Έως και το 2013 η Theranos δεν διέθετε καν ιστοσελίδα. Παρόλα αυτά, διέθετε το «πιο επιφανές διοικητικό συμβούλιο στην εταιρική ιστορία των ΗΠΑ». Μεταξύ των μελών συγκαταλέγονταν ο πρώην Γραμματέας του Κράτους Τζορτζ Σουλτζ, ο πρώην υπουργός εξωτερικών Χένρυ Κίσινγκερ, ο Διοικητής της Κεντρικής Διοίκησης των ΗΠΑ Τζιμ Μάττις, η Πρόεδρος του Ρεπουμπλικανικού Κόμματος του Μίσιγκαν Μπέτσι Ντε Βος.

Η νεότερη δισεκατομμυριούχος στην Αμερική

Τελικά, η πρωτοποριακή συσκευή λανσαρίστηκε το 2013. Η Ελίζαμπεθ Χολμς της έδωσε το όνομα “Edison” και ξεκίνησε η διαφήμιση, η διανομή και η δοκιμή της σε πραγματικούς ασθενείς. Καμία επιστημονική δημοσίευση ή εμπεριστατωμένη έρευνα δεν πιστοποιούσε την αποτελεσματικότητά της. Όλα τα διαπιστευτήρια προέρχονταν από τις ανακοινώσεις της εταιρείας.

Λίγους μήνες μετά την κυκλοφορία της Edison, η Theranos έκλεισε μία συμφωνία δίχως προηγούμενο στα φαρμακευτικά χρονικά. Σε συνεργασία με τη φαρμακευτική αλυσίδα Walgreens, διέθεσε το προϊόν της σε περισσότερα από 40 φαρμακεία, δίνοντας τη δυνατότητα σε όποιον ήθελε να κάνει επιτόπου εξέταση αίματος στο κατάστημα, τρυπώντας απλώς την άκρη του δακτύλου του.

Παράλληλα, κλινικές σε όλη τη χώρα επίσης προμηθεύτηκαν μεγάλες ποσότητες της πολλά υποσχόμενης συσκευής.

Οι μετοχές της Theranos και κατ’ επέκταση της Χολμς εκτοξεύτηκαν.

Το 2014, η 30χρονη επιχειρηματίας έκανε το πέρασμά της από τα εξώφυλλα των πιο διάσημων επιχειρηματικών περιοδικών: Fortune, Forbes,

The New York Times Style Magazine, Inc.

Το Forbes μάλιστα την ανακήρυξε ως τη νεότερη και πλουσιότερη γυναίκα δισεκατομμυριούχο στον κόσμο και την κατέταξε στη θέση 110 της περίφημης λίστας Forbes 400. Στις αρχές του 2015, η νεαρή CEO έκλεισε κι άλλες συμφωνίες με μεγαθήρια της πιο κερδοφόρας βιομηχανίας των ΗΠΑ, τη βιομηχανία της υγείας. Cleveland Clinic, Capital BlueCross, AmeriHealth Caritas ήταν μερικοί από τους νέους συνεργάτες.

Σύμφωνα με το Forbes, η περιουσία της Χολμς το 2015 ανερχόταν στα 4,5 δις δολάρια, ενώ η αξία της Theranos υπολογιζόταν στα 9 δις. Ήδη όμως οι φωνές που μιλούσαν για απάτη ακούγονταν όλο και δυνατότερα. Και η Ελίζαμπεθ Χολμς δυσκολευόταν να τις φιμώσει.

«Ελεύθερη πτώση»

Το Φεβρουάριο του 2015, ο Ελληνοαμερικανός καθηγητής του Στάνφορντ Τζον Ιωαννίδης, έγραψε ένα άρθρο στην Journal of the American Medical Association όπου επισήμανε πως δεν υπάρχει ούτε μία επιστημονική δημοσίευση στην ιατρική βιβλιογραφία σχετικά με την πρωτοποριακή συσκευή της Theranos.

Λίγους μήνες αργότερα, ο Κύπριος καθηγητής κλινικής χημείας του Πανεπιστημίου του Τορόντο, Ελευθέριος Διαμαντής, δημοσίευσε μία εκτενή ανάλυση για την τεχνολογία της Theranos, η οποία κατέληγε στο ότι «οι περισσότεροι ισχυρισμοί της εταιρείας είναι υπερβολές». Πολλοί ακόμα επιστήμονες και γνώστες του χώρου εξέφραζαν έντονα τις αμφιβολίες τους για το προϊόν που πλάσαρε η Χολμς.

Ωστόσο, η αρχή του οριστικού τέλους για την εταιρεία δεν ήρθε μέσα από την επιστημονική έρευνα, αλλά από τη δημοσιογραφική πένα. Ο δημοσιογράφος της The Wall Street Journal, Τζον Κάριρου, άκουσε τις φήμες περί απάτης και αποφάσισε να ερευνήσει βαθύτερα την υπόθεση. Προσπάθησε να προσεγγίσει πρώην και νυν εργαζομένους της εταιρείας, όμως κανείς δεν ήταν πρόθυμος να μιλήσει εξαιτίας του αυστηρού συμβολαίου που τους δέσμευε. Ωστόσο, υπήρξε ένας που αποφάσισε να πάρει το ρίσκο και να σπάσει τη σιωπή του. Ο Τάιλερ Σουλτζ δούλευε στη Theranos δύο χρόνια, ενώ ήταν και εγγονός του συμβούλου της εταιρείας και πρώην Γραμματέα του Κράτους, Τζορτζ Σουλτζ. Εξομολογήθηκε στον δημοσιογράφο ότι είχε προσπαθήσει να μιλήσει στον παππού του για τα κακώς κείμενα της Χολμς, όμως εκείνος δεν τον πίστεψε. Αυτός ήταν μάλιστα ο λόγος για να χαλάσουν οι σχέσεις τους.

Με τη βοήθεια του Σουλτζ, ο Κάριρου πήρε στα χέρια του επίσημα στοιχεία και κατάφερε να επικοινωνήσει με άλλες πηγές.

Όταν τον Οκτώβριο του 2015 δημοσιεύτηκε τελικά το εκτενές ρεπορτάζ του στην εφημερίδα, το σκάνδαλο που ξέσπασε ήταν τεράστιο. Ο Κάριρου παρουσίαζε με αδιάσειστες αποδείξεις ότι όσες εξετάσεις είχε κάνει η Theranos για να αποδείξει την αξιοπιστία της Edison είχαν γίνει στην πραγματικότητα σε κανονικές συσκευές ανάλυσης αίματος άλλων εταιρειών.

Αυτή τη φορά η Ελίζαμπεθ Χολμς δεν μπορούσε να φιμώσει την κοινωνική κατακραυγή, οι στενές της επαφές σε υπουργεία και δημόσιους οργανισμούς δεν ήταν σε θέση να την καλύψουν, ενώ πολλοί ανυποψίαστοι επενδυτές απαιτούσαν εξηγήσεις.

Διαβάστε ακόμα: Quiz για τον Στηβ Τζομπς και την Apple. Από ποιο πανεπιστήμιο αποφοίτησε; Πότε βγήκε το πρώτο iphone;

Η Walgreens ήταν από τις πρώτες εταιρείες που κατέθεσαν μήνυση. Ακολούθησαν πολλές ακόμα.

Πέρα από τις κατηγορίες περί εξαπάτησης και ψευδών ισχυρισμών, η Theranos κατηγορούταν ότι είχε θέσει σε θανάσιμο κίνδυνο εκατοντάδες χιλιάδες ασθενείς που εμπιστεύτηκαν τα παραπλανητικά αποτελέσματα της ψεύτικης συσκευής.

Τον Σεπτέμβρη του 2018 η εταιρεία ανακοίνωσε ότι κλείνει οριστικά.

Ενάντια της Χολμς και του πρώην προέδρου, Ράμες Μπαλουάνι, σχηματίστηκε δικογραφία με την κατηγορία της μαζικής απάτης. Η εκδίκαση  αναβλήθηκε εξαιτίας της πανδημίας.

Για τις υποθέσεις που ήδη εκδικάστηκαν προτού η Theranos βάλει λουκέτο, η Χολμς πέτυχε συμβιβασμούς πληρώνοντας αρκετά εκατομμύρια σε πρόστιμα ενώ δεσμεύτηκε ότι δεν μπορεί να αναλάβει την προεδρία μίας εταιρείας που έχει μπει στο χρηματιστήριο για τουλάχιστον 10 χρόνια.

Η εμμονή με τον Τζομπς

Ένα ενδιαφέρον σημείο του φακέλου «Ελίζαμπεθ Χολμς» είναι ο εμμονικός θαυμασμός που φέρεται να έτρεφε η νεαρή επιχειρηματίας για τον Στιβ Τζομπς.

Αρχικά οι ζωές τους είχαν πολλά κοινά σημεία. Ως φοιτήτρια, η Χολμς αποφάσισε να επισκεφθεί χώρες της Ασίας και να ζήσει για ένα μεγάλο διάστημα εκεί. Επιστρέφοντας, παράτησε το πανεπιστήμιο χάριν μίας πολύ φιλόδοξης επιχειρηματικής ιδέας. Ίδρυσε την εταιρεία της στο Πάλο Άλτο της Καλιφόρνια και έπειθε τους εν δυνάμει επενδυτές με την χαρισματικότητα και την ευγλωττία της. Η πορεία του ιδρυτή της Apple ήταν πανομοιότυπη.

Η νεαρή CEO παραδεχόταν ότι όραμά της ήταν να δημιουργήσει το “ipod της ιατρικής φροντίδας”. Προσέλαβε πρώην εργαζομένους της Apple, όπως τον διευθυντή τεχνολογιών λογισμικού Άβι Τεβάνιαν, ένα από τα διαφημιστικά πρακτορεία που σχεδίαζε τις μεγαλύτερες καμπάνιες, αλλά και τον δικηγόρο του Τζομπς.

Ακόμη και η ονοματοδοσία των εκδόσεων του Edison ακολουθούσαν τη λογική των ονομάτων των μοντέλων του iPhone.

Τέλος, παρότι εμφανισιακά θα πίστευε κανείς ότι θα εμπνεόταν από το στυλ πετυχημένων γυναικών, και σε αυτόν τον τομέα, ίνδαλμά της ήταν ο Τζομπς. Η γκαρνταρόμπα της Χολμς αποτελούταν αποκλειστικά από μαύρα ζιβάγκο -σήμα κατατεθέν του ιδρυτή της Apple-, ενώ τα μαλλιά της ήταν μονίμως πιασμένα σε μία διακριτική κοτσίδα.

Το πιο αλλόκοτο χαρακτηριστικό πάνω της ωστόσο, ήταν κατά γενική ομολογία ο τρόπος που μιλούσε. Δημοσιογράφοι, συνεργάτες, άνθρωποι που την έχουν γνωρίσει, αλλά και απλοί χρήστες του διαδικτύου έχουν «κατηγορήσει» την πρώην επιχειρηματία, ότι μιλάει με μία επιτηδευμένα βαρύτονη φωνή. Πολλοί ακόμα έχουν παρατηρήσει ότι σπάνια ανοιγοκλείνει τα μάτια της.

Το τελευταίο αποτελεί ένα ακόμη γνώρισμα που μοιράζεται με τον Τζομπς. Σύμφωνα με τον βιογράφο του, ο αμερικανός δισεκατομμυριούχος είχε «εκπαιδευτεί» να μην ανοιγοκλείνει τα μάτια του και να μη χάνει οπτική επαφή με το συνομιλητή του, καθώς πίστευε ότι έτσι ασκούσε περισσότερη επιρροή πάνω του.

αρχική εικόνα: Flickr

Διαβάστε στη “ΜτΧ”: «Δυστυχώς αυτή η μέρα έφτασε». Η ανακοίνωση του Στιβ Τζομπς για την αποχώρησή του από την Apple και τη ζωή! Εννιά χρόνια από τον θάνατο του ανθρώπου που «διάβασε» την εποχή και άλλαξε την καθημερινότητα μας