Η μεγάλη περιπέτεια της Παναγίας Φιλερήμου. “Έφυγε” με τους Ιππότες από τη Ρόδο και άλλαξε πολλά χέρια. Που βρέθηκε

Η εικόνα της Παναγίας της Φιλερήμου αποτελεί το ιερότερο κειμήλιο από την εποχή της ιπποτοκρατίας στη Ρόδο.

Σύμφωνα με τη λαϊκή παράδοση, την έφεραν οι Ιωαννίτες ιππότες από τα Ιεροσόλυμα, όπου αρχικά είχαν εγκατασταθεί. Αυτό όμως σήμερα αμφισβητείται.

Την ιστορία των Ιπποτών στη Ρόδο παρουσιάζει η Μηχανή του Χρόνου στο COSMOTE HISTORY (4 Νοεμβρίου στις 21.00).

Η εικόνα αρχικά είχε θεωρηθεί έργο του Eυαγγελιστή Λουκά που μεταφέρθηκε στη Ρόδο από τα Ιεροσόλυμα πλέοντας πάνω στα κύματα.

Οι μελετητές της ιστορίας διχάζονται μεταξύ δύο θεωριών. Η πρώτη θέλει να μεταφέρθηκε στη Ρόδο από την Ιερουσαλήμ από μέλη του Τάγματος του Αγίου Ιωάννου γύρω στον 10ο με 11ο αιώνα. Έκτοτε καθιερώθηκε σαν προστάτιδα του νησιού.

Η δεύτερη άποψη αναφέρει ότι οι ιππότες του Τάγματος όταν κατέλαβαν το νησί το 1309 βρήκαν μία ήδη εδραιωμένη λατρεία της Παναγίας, την οποία συνέχισαν και διαιώνισαν.

Κοινή συνισταμένη των ιστοριών είναι ότι η εικόνα υπήρξε για Έλληνες και Λατίνους, σύμβολο προστασίας της πόλης από τους εξωτερικούς κινδύνους.

Η εικόνα ήταν τοποθετημένη στην εκκλησία στον λόφο της Φιλερήμου, όπου βρισκόταν η ακρόπολη της αρχαίας πόλης της Ιαλυσού. Εκεί παρέμεινε μέχρι το 1523, οπότε ο Σουλεϊμάν κατέλαβε το νησί και συμφώνησε να γίνει οργανωμένη αποχώρηση του τάγματος μαζί με τα κειμήλια και τον εξοπλισμό τους.

Την 1η Ιανουαρίου, οι εναπομείνατες Ιππότες, επιβιβάστηκαν στα πλοία και εγκατέλειψαν το νησί. Μαζί τους ο μητροπολίτης Κλήμης, περίπου 5 χιλιάδες Ροδίτες και η εικόνα της Παναγίας της Φιλερήμου.

Έπειτα από 213 χρόνια, οι Ιωαννίτες περιπλανήθηκαν στη Μεσόγειο και τελικά εγκαταστάθηκαν στη Μάλτα, όπου παρέμειναν για 270 χρόνια.

Τι απέγινε η εικόνα της Παναγίας

Η εικόνα της Παναγίας μετά τη Ρόδο βρέθηκε στην Ιταλία (1523-1527), έπειτα στη Γαλλία (1527-1530) και από το 1530 έως το 1798 στη Μάλτα, στην οποία παρέμεινε για πάνω από δυόμισι αιώνες μέχρι την βεβήλωση της το 1798 με την απόσπαση της επένδυσής της από το στρατό του Μεγάλου Ναπολέοντα.

Έκτοτε, μεταφέρθηκε στη Ρωσία, όπου ο Τσάρος Παύλος ο Α΄ την υποδέχτηκε με τιμές και την επένδυσε με νέο πολυτιμότερο χρυσό διάλιθο κάλυμμα. Στη Ρωσία παρέμεινε μέχρι 1917 και στη συνέχεια φυγαδεύτηκε στην Κοπεγχάγη, όπου παραδόθηκε στη μοναδική κληρονόμο της αυτοκρατορικής οικογένειας Ρομανόφ, Μαρία Φιοντόροβνα που τη διαφύλαξε μέχρι το θάνατό της, το 1928.

Στη συνέχεια, ακολουθώντας την επιθανάτια βoύλησή της, παραδόθηκε στον εκπρόσωπο της Συνόδου των Ρώσων εν εξορία επισκόπων, ο οποίος τη φύλαξε στην κρύπτη της νέας ρωσο-ορθόδοξης εκκλησίας του Βερολίνου. Καθώς το μέρος θεωρήθηκε επισφαλές, σύντομα παραδόθηκε στον συγγενή των Ρομανόφ, Αλέξανδρο Α΄ Καραγεώργεβιτς (1929-1941).

Μετά το βομβαρδισμό του Βελιγραδίου μεταφέρθηκε στο μοναστήρι Όστρογκ, όπου και φυλάχθηκε μέχρι το 1952 που παραδόθηκε στην κυβέρνηση του Μαυροβουνίου. Από το 2002, η θαυμαστή εικόνα της Παναγίας της Φιλερήμου παραμένει στο Μπλε Παρεκκλήσι του Εθνικού Μουσείου του Μαυροβουνίου.

Τα τρία αντίγραφα

Σήμερα στην εκκλησία της Παναγίας του Φιλερήμου στη Ρόδο εκτίθεται σε προσκύνηση το τρίτο πιστό αντίγραφο της εικόνας, το οποίο μεταφέρθηκε σε αυτήν από το Μητροπολίτη Μαυροβουνίου και Παραθαλασσίας της Εκκλησίας της Σερβίας, Σεβασμιότατο Αμφιλόχιο.

Τα δύο άλλα αντίγραφα φιλοτεχνήθηκαν κατ’ εντολή του τσάρου Νικολάου του Α΄, το μεν το 1850 από τον Semion Basin, το δε το 1852 από τον Vladimir Bovin. Το πρώτο πιστεύεται ότι παραχωρήθηκε στους ιππότες του Τάγματος των Ιπποτών της Ρωσίας, ενώ το δεύτερο δόθηκε δώρο από τη σοβιετική κυβέρνηση στην ιταλοκρατούμενη Ρόδο.

Μετά τη λήξη του πολέμου μεταφέρθηκε στην Ιταλία, όπου και τιμάται στην εκκλησία της Παναγίας των Αγγέλων στην Ασίζη.

“Η αρχική εικόνα ήταν πολύ ταπεινή. Ντύθηκε με πετράδια και με στέμμα, το οποίο είχε οκτώ αιχμές. Συμβόλιζε τις οκτώ αιχμές του μαλτέζικου στρατού που είναι οι 8 αρετές που πρέπει να έχει ο ιππότης”, ανέφερε στη Μηχανή του Χρόνου η αρχαιολόγος – διπλωματούχος ξεναγός, Πορτοκαλένια Βρατσάλη.

Την ιστορία των Ιπποτών στη Ρόδο παρουσιάζει η Μηχανή του Χρόνου στο COSMOTE HISTORY : 4 Νοεμβρίου στις 21.00

Η Ιερά Μονή Παναγίας Φιλερήμου

Η εκκλησία της Παναγίας βρίσκεται στη θέση που κατά την αρχαιότητα υπήρχε ο ναός της Αθηνάς και αργότερα παλαιοχριστιανικός ή βυζαντινός ναός. Το 1480, οι Ιππότες του Τάγματος του Αγίου Ιωάννου κατασκεύασαν δύο εξάγωνα παρεκκλήσια, ανατολικά της εκκλησίας.

Μετά την αποχώρηση των Ιπποτών η μονή εγκαταλείφθηκε. Το 1919, επί ιταλικής κατοχής, άρχισε η αναστήλωση υπό την επίβλεψη του Εφόρου Αρχαιοτήτων Amedeo Maiuri. Ήταν ο άνθρωπος που έκανε εκτενείς αρχαιολογικές ανασκαφές στη Ρόδο ενώ υπήρξε ο πρώτος που διεξήγαγε  συστηματικές επιστημονικές ανασκαφές στην Πομπηία και γύρω από τον Βεζούβιο.

Οι εργασίες στο νησί έγιναν σε ένα γενικότερο πλαίσιο ανάδειξης των Ιταλών ως διαδόχων των Ιπποτών. Η εκκλησία που υπάρχει σήμερα σχεδιάστηκε το 1826 από τον περιηγητή Rottier

Οι πρώτες επισκευές στα παρεκκλήσια έγιναν από το 1916 έως το 1924. Η επόμενη και πιο δραστική επέμβαση ξεκίνησε το 1931 υπό τον αρχιτέκτονα Rodolfo Petracco. Οι Ιταλοί ήθελαν να αναστηλώσουν τη μονή, για να τη μετατρέψουν σε σημαντικό θρησκευτικό προορισμό.

Το 1921, ο ιταλός διοικητής Mario Lago όρισε υπεύθυνο τον Rodolfo Petracco για την ανακατασκευή της ιπποτικής εκκλησίας, βασιζόμενος στα σχέδια των Mauri και Rottier. Οι εργασίες ολοκληρώθηκαν το 1932. Τα εγκαίνια έγιναν το 1933, με την παρουσία επισήμων, όπως ο πρίγκιπας Luigi Cinzi Albani, Μέγας Μάγιστρος του Ανωτάτου Στρατιωτικού Τάγματος της Μάλτας.

Επιπλέον, κατασκευάστηκαν κελιά και χαμηλή στοά στην αυλή για τους φραγκισκανούς μοναχούς.

Στο ογκοδέστερο κτίριο βρίσκονται το μαγειρείο, η τραπεζαρία και άλλοι βοηθητικοί χώροι. Στον όροφο υπάρχει το Ηγουμενείο, όπου, ο Φραγκισκανός μοναχός Αμάθιο Φουράνι, παρασκεύαζε το περίφημο λικέρ «Sette Erbe» (επτά βότανα).

Η αρχαία ακρόπολη της Ιαλυσού

Βρισκόταν βορειοανατολικά της Ρόδου στο λόφο Φιλερήμου. Η ευρύτερη περιοχή που κάλυπτε της περιοχές από το χείμαρρο Πλατή στο χωριό Φάνες, τη Διμυλιά και την Αρχίπολη έως την παραλία του Αρχαγγέλου ονομαζόταν Ιαλυσία.

Τα τρία βασικά της κέντρα ήταν η Ιστάνη, η Βρυγίνδαρα και η Ποντώρεια.

Η ακρόπολη ήταν στο λόφο Φιλέρημος. Εκεί, υπήρχε ο οικισμός Αχαΐα, που ονομάστηκε έτσι από τους Αχαιούς που κατέλαβαν το νησί το 1500 π.Χ. Τον 3ο ή 2ο αιώνα π.Χ., στην ακρόπολη, οι αρχαίοι είχαν χτίσει ναό που τον αφιέρωσαν στην Πολιάδα Αθηνά και τον Δια Πολιέα.

Η Ιαλυσός γνώρισε παρακμή το 408 π.Χ., όταν ιδρύθηκε η πόλη της Ρόδου. Ο φιλόσοφος Στράβων στο έργο του την ανέφερε ως κώμη.

Την ιστορία των Ιπποτών στη Ρόδο παρουσιάζει η Μηχανή του Χρόνου στο COSMOTE HISTORY : 4 Νοεμβρίου στις 21.00.