Η μεγάλη φωτιά στην Jet Oil που έκαιγε επτά ημέρες και τρομοκράτησε τη Θεσσαλονίκη. Τα ελλιπή μέτρα και τα μολυσμένα λαχανικά

Μεσημέρι 24ης Φεβρουαρίου 1986. Οι κάτοικοι της δυτικής Θεσσαλονίκης είδαν ένα τεράστιο σύννεφο πυκνού μαύρου καπνού να κατακλύζει τον ουρανό.

Πολύ σύντομα έμαθαν ότι προερχόταν από μια μεγάλη πυρκαγιά στον τερματικό σταθμό αποθήκευσης υγρών καυσίμων της εταιρείας Jet Oil στο Καλοχώρι. Τρεις μέρες μετά, άκουσαν μια ισχυρή έκρηξη που ακολουθήθηκε από πολλές μικροεκρήξεις.

Οι στιγμές που έζησαν οι χιλιάδες κάτοικοι της Θεσσαλονίκης ήταν εφιαλτικές και όλη η Ελλάδα παρακολουθούσε με “κομμένη” την ανάσα τη φωτιά να καίει για επτά ημέρες. Από τις συνολικά 12 δεξαμενές της εταιρείας πετρελαιοειδών, κάηκαν ολοσχερώς οι 8.

Οι πυροσβέστες κατέβαλαν υπεράνθρωπες προσπάθειες και χρειάστηκαν τη συνδρομή Γιουγκοσλάβων συναδέλφων τους, για να σβήσουν τη φωτιά. 25 άνθρωποι διακομίστηκαν στο νοσοκομείο είτε επειδή τραυματίστηκαν είτε γιατί εισέπνευσαν τοξικά αέρια. Πολλοί είπαν ότι από τύχη δεν υπήρξαν θύματα.

Αν η έκρηξη είχε σημειωθεί σε δεξαμενή υγρής αμμωνίας που βρισκόταν κοντά στο σταθμό, η καταστροφή για τη Θεσσαλονίκη θα ήταν βιβλική.

Η πυρκαγιά στις εγκαταστάσεις της Jet Oil σόκαρε την Ελλάδα και έγινε πρώτη είδηση στον Τύπο. «Νύχτα τρόμου», «Έκρηξη-σεισμός», «Κόλαση φωτιάς» και «Εφιάλτης για τη Θεσσαλονίκη» ήταν μερικοί μόνο από τους πηχυαίους τίτλους που συνόδευαν τις συγκλονιστικές φωτογραφίες των εφημερίδων.

Μέχρι σήμερα, η φωτιά στο Καλοχώρι θεωρείται το μεγαλύτερο βιομηχανικό ατύχημα στην Ελλάδα, δύο μήνες πριν συμβεί το πυρηνικό ατύχημα στο Τσέρνομπιλ.

Οι επιπτώσεις του τοξικού νέφους στη γεωργία, στο περιβάλλον και στην υγεία των ανθρώπων υπήρξαν σημαντικές και οι ζημιές υπολογίστηκαν σε 22 εκατομμύρια δολάρια ή 3,5 δισ. δραχμές.

Η “τιτάνια” μάχη με τις φλόγες

Η φωτιά εκδηλώθηκε στην περιοχή της δεξαμενής No 1 και οφειλόταν σε ανάφλεξη πετρελαίου που είχε διασκορπιστεί στο έδαφος, κατά τη διάρκεια εργασιών συγκόλλησης μιας σωλήνωσης. Πήρε γρήγορα μεγάλες διαστάσεις και οι πυροσβεστικές δυνάμεις ρίχτηκαν αμέσως στη μάχη της τιθάσευσης και της κατάσβεσης.

Κοντά στο σταθμό της Jet Oil υπήρχαν αποθηκευτικές εγκαταστάσεις των Ελληνικών Διυλιστηρίων, συνολικής χωρητικότητας 500.000 τόνων. Δεκάδες στρατιωτικά οχήματα κινητοποιήθηκαν και δημιούργησαν ένα προστατευτικό ανάχωμα μπροστά από τις κρατικές δεξαμενές.

«Είδαμε τις φλόγες να “αγκαλιάζουν” τη δεξαμενή και τρέξαμε εκεί να τη σβήσουμε με μάνικες νερού και πυροσβεστήρες. Ήταν όμως αδύνατο, γιατί φούντωσε γρήγορα», ανέφερε υπάλληλος των κρατικών διυλιστηρίων στην εφημερίδα «Τα Νέα».

Οι μαύροι καπνοί ήταν ορατοί από δεκάδες χιλιόμετρα και αμέσως μετά την έκρηξη, περίπου 30 οικογένειες ενός κοντινού οικισμού εγκατέλειψαν τις εστίες τους. «Η έκρηξη ήταν τρομακτική. Δημιουργήθηκε ωστικό κύμα που μας έριξε κάτω», είχε δηλώσει ο πυραγός Γρηγόρης Μουρούζης.

Μπορείτε να δείτε πλάνα από την τεράστια πυρκαγιά στην Jet Oil στο ακόλουθο βίντεο του Συλλόγου Απόστρατων Πυροσβεστικού Σώματος Θεσσαλονίκης:

Ο «μείζων κίνδυνος» και τα μολυσμένα λαχανικά

Ενώ η φωτιά μαινόταν, πραγματοποιήθηκε εκκένωση της δεξαμενής αμμωνίας που βρισκόταν πολύ κοντά στις εγκαταστάσεις της Jet Oil. Όπως τόνιζαν οι ειδικοί, η συγκεκριμένη δεξαμενή αποτελούσε τον «μείζονα κίνδυνο», γιατί, αν καιγόταν, θα οδηγούσε σε καταστροφή με ανυπολόγιστες συνέπειες.

«Θυμάμαι πως η κινητοποίηση ήταν μεγάλη, αλλά τα μέσα περιορισμένα για την αντιμετώπιση τέτοιας κλίμακας ατυχήματος. Δεν υπήρχαν ούτε οι ανάλογες ποσότητες του ειδικού υγρού, ούτε τα τεχνικά μέσα για την ρίψη του […]

Η ηρωική περιφρούρηση από τους πυροσβέστες της Αεροπορίας να μην επεκταθεί η φωτιά στη φονική δεξαμενή, έσωσε την πόλη από τα χειρότερα», αναφέρει ο δημοσιογράφος Χρήστος Ζαφείρης, ο οποίος κάλυψε το γεγονός.

Η κυβέρνηση επιχείρησε να καθησυχάσει τους κατοίκους της Θεσσαλονίκης, ισχυριζόμενη ότι δεν διατρέχει κίνδυνο το κέντρο της πόλης. Ωστόσο, πολλοί ξενυχτούσαν στα πάρκα και άλλοι έφευγαν με τα ΙΧ τους, σχηματίζοντας μεγάλες ουρές στις εξόδους, σύμφωνα με τα δημοσιεύματα της εποχής.

Πλήγμα δέχθηκαν οι τοπικοί παραγωγοί στις περιοχές Καλοχώρι, Διαβατά, Νέα Μαγνησία και Εύοσμος, καθώς αναγκάστηκαν να καταστρέψουν εκατοντάδες τόνους των καλλιεργειών τους, οι οποίες μολύνθηκαν με αιθάλη.

Μαρούλια, πράσα, αντίδια και σπανάκια ήταν τα λαχανικά που κρίθηκαν ακατάλληλα για κατανάλωση και δεσμεύτηκαν με εντολή της Διεύθυνσης Γεωργίας της Νομαρχίας Θεσσαλονίκης.

Στον τόπο της πυρκαγιάς έφτασαν, μεταξύ άλλων, ο Υπουργός Βορείου Ελλάδος, Γιάννης Παπαδόπουλος, ο νομάρχης Θεσσαλονίκης, Νίκος Πινακίδης, ο αστυνομικός διευθυντής της πόλης και ο διοικητής του Γ’ Σώματος Στρατού. Την ίδια στιγμή, μια ομάδα οικολόγων κατέλαβε τα γραφεία της Jet Oil σε ένδειξη διαμαρτυρίας.

Οι χρόνιες ελλείψεις και παραλείψεις

Οι 12 δεξαμενές καυσίμων της Jet Oil στο Καλοχώρι περιείχαν περισσότερους από 60.000 τόνους αργού πετρελαίου, 55.000 τόνους βενζίνης και 100 τόνους νάφθας. Η απόσταση που τις χώριζε δεν ξεπερνούσε τα 3-4 μέτρα, κάτι που, σύμφωνα με τους ειδικούς, δεν συμβάδιζε με τις διεθνείς προδιαγραφές.

Με βάση την έκθεση εμπειρογνωμόνων, οι υπεύθυνοι του εργοταξίου και επιτηρητές των εργασιών απουσίαζαν τη στιγμή που συνέβη το ατύχημα, ενώ, ταυτόχρονα, δεν υπήρχε σχεδόν κανένα μέτρο πυρασφάλειας, όπως σύστημα ψύξης στις δεξαμενές.

Ο Υπουργός Εμπορίου, Νίκος Ακριτίδης υποστήριξε ότι από το 1979 είχε καταγγείλει την «κακή κατάσταση λειτουργίας των εγκαταστάσεων της Jet Oil», όπως επίσης και τη «διάβρωση των υπόγειων αγωγών πετρελαίου».

«Χωρίς ουσιαστικό κρατικό έλεγχο έχουν κατασκευασθεί οι αποθηκευτικοί χώροι των πετρελαιοειδών στην Ελλάδα, δεδομένου ότι ως το 1976 δεν υπήρχε σχετικός κανονισμός και η ασφάλεια των εγκαταστάσεων επαφίετο στις καλές προθέσεις των εταιρειών», επεσήμαινε ρεπορτάζ της εφημερίδας «Το Βήμα».

Οι αλλαγές που προκάλεσε το ατύχημα

Η καταστροφική φωτιά στην Jet Oil οδήγησε σε αλλαγή της ελληνικής νομοθεσίας για τα συστήματα πυρασφάλειας των εγκαταστάσεων αποθήκευσης υγρών καυσίμων. Οι όροι ασφαλούς λειτουργίας των βιομηχανιών αυστηροποιήθηκαν, μετά την ενσωμάτωση της κοινοτικής οδηγίας Seveso III, καταρτίστηκαν σχέδια έκτακτης ανάγκης και αυξήθηκαν οι ασκήσεις ετοιμότητας.

Με πληροφορίες από:

• τις εφημερίδες «Τα Νέα» και «Το Βήμα»
• την παρουσίαση «Μελέτες περίπτωσης βιομηχανικών πυρκαγιών στην Ελλάδα» του Αντιπύραρχου και Προϊστάμενου του Γραφείου Πυρασφάλειας Θεσσαλονίκης, Αντώνη Αζά

Πηγή κεντρικής φωτογραφίας από εφημερίδα «Τα Νέα»