Η μακάβρια πρακτική των Σκυθών να χρησιμοποιούν ανθρώπινο δέρμα στις φαρέτρες τους. Πως επιβεβαιώθηκε η αναφορά του Ηρόδοτου

του συνεργάτη ιστορικού Κωνσταντίνου Λαγού

Η παλαιότερη και πιο αναλυτική φιλολογική πηγή για τους Σκύθες, το νομαδικό λαό  που ήταν φοβεροί πολεμιστές, είναι το έργο του Ηροδότου.

Ήδη από την αρχαιότητα θεωρούνταν ότι πολλά απ’ αυτά που έγραφε ο «Πατέρας της Ιστορίας» για τους Σκύθες ήταν υπερβολές ή ψέματα. Όμως τα τελευταία χρόνια αρχαιολογικές ανακαλύψεις έχουν επιβεβαιώσει πολλά από τα γραφόμενά του.

Μάλιστα πρόσφατα επιβεβαιώθηκε μία μακάβρια λεπτομέρεια που έχει να κάνει με τον τρόπο που οι Σκύθες έφτιαχναν τις φαρέτρες, όπου έβαζαν τα τόξα και τα βέλη τους.

 Σκύθες ως ιπποτοξότες

Οι Σκύθες ήταν φοβεροί πολεμιστές και οι πρώτοι που ήταν κυρίως ιπποτοξότες. Αναφέρονται με αυτή τους την ιδιότητα σε αρχαίες ελληνικές πηγές από τον 6^ο αιώνα π. Χ.

Τις απαραίτητες δεξιοτεχνίες ώστε να είναι άριστοι έφιπποι τοξότες τις απέκτησαν χάρις στο νομαδικό τρόπο ζωής τους που σήμαινε ότι βρίσκονταν σε συνεχή κίνηση.

Μπορεί και πριν από τους Σκύθες να υπήρχαν στρατοί με έφιππους τοξότες, όμως μόνο με αυτό το λαό το σώμα των ιπποτοξοτών απέκτησε για πρώτη φορά βαρύνουσα σημασία στη διεξαγωγή των μαχών. Ήταν ικανοί να ρίχνουν με τα τόξα τους με μεγάλη ακρίβεια, ενώ τα άλογά τους κάλπαζαν με υψηλές ταχύτητες. Αυτή η ικανότητα τους έκανε ακαταμάχητους.

Με τους Πέρσες

Στο αποκορύφωμα της δύναμης της περσικής αυτοκρατορίας στα χρόνια της βασιλείας του Δαρείου Α΄  (524-484 π. Χ.) οι Πέρσες είχαν εντάξει στο ιππικό τους μεγάλο αριθμό “Σακκών” που αποτελούσαν μαζί με τους ίδιους και τους Μήδους το πλέον επίλεκτο τμήμα του περσικού στρατεύματος.

Τους «Σάκκες» περιγράφει ο Ηρόδοτος, και δεν ήταν άλλοι από τους Σκύθες ιπποτοξότες που κατατάχθηκαν στο στρατό του Δαρείου μετά την κατάκτηση των περιοχών τους από τους Πέρσες.

Το 512 π. Χ. ο Δαρείος απέτυχε να κατακτήσει τους Σκύθες στην Ευρώπη στη διάρκεια μίας μεγάλης εκστρατείας. Όμως, οι Πέρσες κατέκτησαν μεγάλες εκτάσεις στην κεντρική Ασία με στέπες, όπου διαβίωναν χιλιάδες Σκύθες.

Οι αρχαίοι Έλληνες γνώριζαν την άγρια φύση των Σκυθών και την ικανότητά τους στην έφιππη μάχη. Μάλιστα, στις αρχές του 5^ου αιώνα π.Χ. τους αντιμετώπισαν στους Μηδικούς Πολέμους.

Ηρόδοτος για τους Σκύθες

Τον ίδιο αιώνα, ο Ηρόδοτος κατέγραψε ότι οι νομάδες αυτοί πολεμιστές χρησιμοποιούσαν τα κρανία των εχθρών τους ως κύπελα για να πίνουν το αίμα τους και ότι έγδερναν τα κεφάλια τους και κρεμούσαν στις σέλες των αλόγων τους τα δέρματα με τα μαλλιά.

Αυτό είναι κάτι που θυμίζει την πρακτική των Ινδιάνων στη βόρεια Αμερική πολλούς αιώνες αργότερα. Όσα περισσότερα δέρματα από κεφάλια εχθρών είχε ένας Σκύθης στο άλογό του, τόσο μεγαλύτερο σεβασμό εισέπραττε από τους συντρόφους του.

Ο Ηρόδοτος γράφει ότι οι Σκύθες έγδερναν το δεξί χέρι ενός νεκρού εχθρού τους και αφού αφαιρούσαν τα νύχια έφτιαχναν με το δέρμα την καλύπτρα για τη φαρέτρα τους

Αυτή η λεπτομέρεια θεωρήθηκε από πολλούς μελετητές ως μία υπερβολή ή ακόμη και ψέμα του Ηροδότου.

Όμως, τα αποτελέσματα της έρευνας μίας επιστημονικής ομάδας με επικεφαλής τη Λουίζ Όρστεντ Μπραντ (Luise Ørsted Brandt) του Πανεπιστημίου της Κοπεγχάγης, που δημοσιοποιήθηκαν στο τέλος του 2023, κατέδειξε ότι οι Σκύθες όντως χρησιμοποιούσαν ανθρώπινο δέρμα στην κατασκευή των καλύπτρων των φαρετρών τους, επιβεβαιώνοντας έτσι τον Ηρόδοτο.

Αποτελέσματα επιστημονικής έρευνας

Στο πλαίσιο αυτό έγιναν αναλύσεις 45 σπαραγμάτων δέρματος από διάφορα αντικείμενα που βρέθηκαν σε αρχαιολογικές ανασκαφές, κυρίως ως κτερίσματα σε τάφους, από 14 διαφορετικές θέσεις Σκυθών στη νότια Ουκρανία.

Οι ερευνητές κατάφεραν να αναγνωρίσουν τα είδη από τα οποία ελήφθη κάθε κομμάτι δέρματος χρησιμοποιώντας μια σειρά τεχνικών ανάλυσης DNA και πρωτεϊνών. Είναι ίδιες τεχνικές που χρησιμοποιεί η αστυνομία στην εξιχνίαση εγκλημάτων.

Κατάφεραν έτσι να ανακαλύψουν ότι οι Σκύθες είχαν χρησιμοποιήσει δέρματα από άλογα, πρόβατα, κατσίκες και βοοειδή. Σε δύο περιπτώσεις οι αναλύσεις έδειξαν ότι ήταν ανθρώπινο δέρμα. Τα αντικείμενα όπου αυτό είχε χρησιμοποιηθεί ήταν φαρέτρες.

Περαιτέρω εξέταση των δύο δειγμάτων ανθρώπινου δέρματος αποκάλυψε ότι είχαν χρησιμοποιηθεί μόνο στα πάνω μέρος των φαρετρών, ενώ τα υπόλοιπα τμήματα είχαν κατασκευαστεί από δέρματα ζώων.

Η ανακάλυψη αυτή εκτός του ότι έδωσε πολύτιμες γνώσεις για τις πρακτικές των Σκυθών άνοιξε τον επιστημονικό διάλογο για το λόγο που τους οδήγησε να χρησιμοποιήσουν ανθρώπινο δέρμα στις φαρέτρες τους.

Γιατί χρησιμοποιούσαν ανθρώπινο δέρμα;

Σύμφωνα με μια θεωρία, η χρήση ανθρώπινου δέρματος έχει σχέση με θρησκευτικές ή τελετουργικές πεποιθήσεις των Σκυθών. Αυτοί είχαν περίπλοκες ταφικές πρακτικές τους, οι οποίες συχνά περιλάμβαναν περίτεχνα τελετουργικά ταφής και την ένταξη πολύτιμων αντικειμένων σε τάφους.

Αυτό είναι επίσης κάτι που ο Ηρόδοτος παρουσιάζει αναλυτικά στο έργο του και έχει επιβεβαιωθεί από αρχαιολογικά ευρήματα. Έτσι κάποιοι μελετητές πιστεύουν ότι το ανθρώπινο δέρμα έμπαινε στη φαρέτρα ενός σημαντικού νεκρού πολεμιστή πριν τοποθετηθεί στον τάφο μαζί του προκειμένου να τιμήσουν τη μνήμη του.

Μια άλλη θεωρία είναι ότι οι Σκύθες χρησιμοποιούσαν εν ζωή τις φαρέτρες με καλύπτρες από ανθρώπινο δέρμα. Αυτή η θεωρία φαίνεται πιο ρεαλιστική σε σχέση με την προηγούμενη.

Η χρήση δερμάτων από ηττημένους εχθρούς θα μπορούσε να ήταν ένας τρόπος για να προβάλλουν τη δύναμή τους και να εκφοβίσουν τους αντιπάλους τους.

Πρακτικότητα

Στις στέπες όπου ζούσαν οι περισσότεροι Σκύθες έπρεπε να αξιοποιούν ό,τι υλικό υπήρχε διαθέσιμο, ακόμη και τα πτώματα των εχθρών τους.  Μάλλον δεν ήταν τυχαία η επισήμανση του Ηροδότου ότι οι Σκύθες επέλεγαν το δέρμα από το δεξί χέρι και ότι το χρησιμοποιούσαν ως καλύπτρα της φαρέτρας.

Σε πολλές περιπτώσεις ο νεκρός αντίπαλος ήταν και εκείνος Σκύθης που σημαίνει ότι είχε εξαιρετικά γυμνασμένα χέρια, ειδικά το δεξί με το οποίο τραβούσε τη χορδή του τόξου του.

Έτσι το δέρμα του θα πρέπει να ήταν ιδιαίτερα ελαστικό. Επιπλέον, το ανθρώπινο δέρμα είναι σχεδόν αδιάβροχο κάτι που σημαίνει ότι μπορεί να γίνει μία πολύ καλή καλύπτρα για μία φαρέτρα!

Πάντως ό,τι και να ισχύει, ο Ηρόδοτος μετά από 2.500 χρόνια δικαιώθηκε όσον αφορά την καταγραφή του για το πως οι Σκύθες κατασκεύαζαν τις φαρέτρες των τόξων τους χρησιμοποιώντας ως καλύπτρες το δέρμα από τα χέρια των εχθρών τους!

Στοιχεία της επιστημονικής έρευνας για τα δέρματα των Σκυθών αντλήθηκαν από www.archaeology.org