Η Μάχη των Θερμοπυλών στον κινηματογράφο και τη λογοτεχνία. Οι Σπαρτιάτες στην υπηρεσία του Ψυχρού Πολέμου, έγιναν και μάθημα στη στρατιωτική ακαδημία των ΗΠΑ

Μετά τον Β΄Παγκόσμιο Πόλεμο, η σημαντική οικονομική πρόοδος του Δυτικού κόσμου και η πρωτοφανής ευημερία, απέτρεψε την ανάπτυξη ηρωικών ιδεωδών.

Οι Θερμοπύλες αναφέρονταν πλέον ως μακρινή υπόμνηση ενός σεβαστού μεν, αλλά κάπως άσχετου με τη σύγχρονη πραγματικότητα παρελθόντος.

Ωστόσο, οι Σπαρτιάτες κλήθηκαν, συμβολικά αυτή τη φορά μέσα από τον κινηματογράφο, να υπερασπιστούν τις αξίες της Δύσης απέναντι στη απειλή της κομμουνιστικής Σοβιετικής Ένωσης.

Το 1962 λοιπόν, στο απόγειο του Ψυχρού Πολέμου γυρίστηκε η ταινία «Οι 300 Σπαρτιάτες», γνωστή και ως ο «Λέων της Σπάρτης». Τα γυρίσματα έγιναν στην Ελλάδα με την αμέριστη συνδρομή του κράτους και του Ελληνικού Στρατού ο οποίος διέθεσε εκατοντάδες στρατιώτες ως κομπάρσους.

Προέβαλε ένα εξαιρετικό καστ ηθοποιών, όπως η Άννα Συνοδινού (Γοργώ), ο Ρίτσαρντ Ιγκαν (Λεωνίδας) και ο Ραλφ Ρίτσαρντσον (Θεμιστοκλής).

Παρά το ότι το φιλμ βρίθει τονωτικών σλόγκαν για την υπεράσπιση του ιδανικού της ελευθερίας εναντίον της σκλαβιάς και περιέχει κάποιες δευτερεύουσες ιστορικές ανακρίβειες, εντούτοις αποδίδει με πιστότητα το ιστορικό γεγονός χωρίς να αναλώνεται σε μυθοπλασίες και τις συνηθισμένες κινηματογραφικές ανακρίβειες.

Στην ταινία «ο τελευταίος Σαμουράι» (2003) ο διάσημος πρωταγωνιστής Τομ Κρουζ ιστορεί στον ηθοποιό Κεν Γουατανάμπε (ο οποίος υποδύεται τον αρχηγό των Σαμουράι), πριν από την ύστατη μάχη, τη θυσία των Σπαρτιατών στις Θερμοπύλες, προαναγγέλλοντας και τη δική τους θυσία.

Αυτή η αναφορά προέτρεψε πολλούς ερευνητές να ανακαλύψουν τα κοινά ιδεολογικά σημεία μεταξύ των θρυλικών Ιαπώνων πολεμιστών και των Σπαρτιατών οπλιτών.

Το 1988 το μυθιστόρημα του Βαλέριο Μάσιμο Μανφρέντι «Ιl Scudo di Talos» (ελληνική μετάφραση «ο Σπαρτιάτης») προκάλεσε αίσθηση και άνοιξε το δρόμο για μια εκ νέου ρομαντική θεώρηση των Σπαρτιατών.

Δέκα χρόνια αργότερα το επικό μυθιστόρημα του Στήβεν Πρέσσφιλντ «Οι Πύλες της Φωτιάς» (1998) προκάλεσε όχι απλά μια αναζωπύρωση, αλλά ένα χειμαρρώδες ξέσπασμα του παγκοσμίου ενδιαφέροντος για τις Θερμοπύλες και τον Λεωνίδα.

Το συγκεκριμένο βιβλίο μάλιστα εντάχθηκε στην ύλη της Στρατιωτικής Ακαδημίας των Αμερικανών Πεζοναυτών.

Οι Αμερικανοί, δηλαδή θεωρούν ότι η μελέτη της Σπάρτης προσφέρεται για την αξιοποίηση τακτικών διδαγμάτων από την Αρχαιότητα, αλλά και για την πρόσληψη ηθικών αρχών.

Ένας πρόχειρος παραλληλισμός θα παρουσίαζε τις ΗΠΑ ως μια άλλη Σπάρτη που επιθυμεί να διατηρήσει τον τρόπο ζωής της υπό την απειλή των τρομοκρατικών επιθέσεων.

Το μυθιστόρημα επρόκειτο να γίνει ταινία, όμως οι παραγωγοί της ταινίας «300» αποδείχθηκαν πιο γρήγοροι.

Το «300» είναι ένα φουτουριστικό κόμικ του Φράνκ Μίλερ το οποίο κυκλοφόρησε αρχικά σε πέντε μέρη (1998-1999). Η ταινία είναι μια παρουσίαση της ηροδότειας αφήγησης.

Η ενθουσιώδης υποδοχή της ταινίας από το κοινό, παρά τις φιλότιμες προσπάθειες των κριτικών για το αντίθετο, απέδειξε τη μεγάλη ανάγκη της σύγχρονης κοινωνίας για αναπροσαρμογή των αξιών και αναζήτηση χαμένων ιδανικών.

Νίκος Γιαννόπουλος

ιστορικός

Διαβάστε επίσης στη “ΜτΧ”: «Ξένε, πες στους Λακεδαιμόνιους ότι κειτόμεθα εδώ, πιστοί στους νόμους τους». Δείτε πώς είναι σήμερα το πεδίο της Μάχης των Θερμοπυλών όπου ακούστηκε το «Μολών Λαβέ» (βίντεο drone)…