Επικούριος Απόλλωνας, ο Παρθενώνας της Πελοποννήσου που έχτισε ο Ικτίνος και λεηλάτησε ο Κόκερελ. Η μαρτυρία του Καζαντζάκη (βίντεο)

«Και ξάφνου, σ΄ ένα απογύρισμα του βουνού, υψώνεται ανεπάντεχα μπροστά του ο ξακουστός ναός του Επικουρίου Απόλλωνα.

Ευθύς ως τον αντικρίσεις, καμωμένος όπως είναι με τις ίδιες πέτρες του βουνού,

νοιώθεις την βαθειάν ανταπόκριση του τοπίου και του ναού.

Σαν ένα κομμάτι του βουνού, πέτρα από την πέτρα του,

φαντάζει ο ναός αξεχώριστα σφηνωμένος ανάμεσα στους βράχους,

βράχος κι αυτός, μα βράχος που πέρασε από πάνω του το πνεύμα.

Έτσι πελεκημένες και τοποθετημένες οι κολόνες του ναού,

εκφράζουν την ουσία όλης ετούτης της βουνίσιας αυστηρότητας κι ερημιάς.

Θαρρείς πως είναι η κεφαλή του τοπίου, η ιερή γυροτραφισμένη περιοχή, όπου μέσα προφυλαγμένος αγρυπνάει ο νους του.

Κι εδώ η αρχαία τέχνη, συνεχίζοντας κι εκφράζοντας τέλεια το τοπίο, δε σε ξαφνιάζει. Επιτήδεια, ήρεμα, από μονοπάτι ανθρώπινο σε ανεβάζει, χωρίς να λαχανιάσεις, στην κορυφή».

Νίκος Kαζαντζάκης

Ο ναός του Επικούριου Απόλλωνα, που βρίσκεται στις Βάσσες της Φυγαλείας, είναι αφιερωμένος στον Θεό Απόλλωνα, που έχει ονομαστεί Επικούριος (δηλαδή βοηθός). Οι κάτοικοι της περιοχής ζήτησαν τη βοήθεια του Θεού για να αντιμετωπίσουν το λοιμό στα χρόνια του Πελοποννησιακού πολέμου και γι’αυτό του αφιέρωσαν τον Ναό. Σήμερα τον αποκαλούν και «Παρθενώνα της Πελοποννήσου» επειδή σύμφωνα με την επικρατέστερη εκδοχή, τον δημιούργησε ο Ικτίνος, όπως και τον Παρθενώνα στην Αθήνα. Ο Ναός του Επικούριου Απόλλωνα έχει πολλές καινοτομίες, όπως ο συνδυασμός τριών διαφορετικών ρυθμών και ο προσανατολισμός του.

Αυτό που τον κάνει να ξεχωρίζει μέχρι και σήμερα που είναι σκεπασμένος με μια τέντα, είναι το σημείο στο οποίο βρίσκεται, όπως περιγράφει χαρακτηριστικά και ο Καζαντζάκης. Δυστυχώς ο ναός δεν κατάφερε να γλιτώσει από τη διεθνή των αρχαιοκαπήλων  Τον Αύγουστο του 1812 οι αρχαιοθήρες επέδραμαν και στον ναό του Απόλλωνα στην Φυγαλεία. Οι ντόπιοι αντέδρασαν, αλλά ο Βελής πασάς του Μοριά, γιος του Αλή Πασά των Ιωαννίνων, ενέδωσε με ευκολία. Στην αρχή ζήτησε να μοιραστεί τα κέρδη από τις αρχαιότητες, αλλά στη συνέχεια όταν έκρινε ότι δεν έχουν εμπορική αξία, εξαγόρασε το μερίδιό του για 400 λίρες.

Ο πλειστηριασμός των γλυπτών έγινε το 1814 στη Ζάκυνθο, όπου πλειοδότησαν οι Βρετανοί. Έτσι σήμερα τα γλυπτά του Επικούριου Απόλλωνα βρίσκονται κατά το μεγαλύτερο μέρος τους στο Βρετανικό Μουσείο. Ένα τμήμα διασώθηκε και βρίσκεται στο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο στην Αθήνα και ένα τμήμα μετόπης εκτίθεται στο Μουσείο της Κοπεγχάγης.

Δείτε στο βίντεο της Μηχανής του Χρόνου, την ιστορία του Ναού πριν από τις καταστροφές και τη λεηλασία από τους αρχαιοκάπηλους, αλλά και πως σώζεται σήμερα.

Δείτε ακόμα: Γιατί ο γιος του Αλή Πασά βοήθησε τους Ευρωπαίους αρχαιοκάπηλους να αρπάξουν τα γλυπτά του Επικούριου Απόλλωνα στην Ηλεία. Πώς ο αρχαιολογικός θησαυρός κατέληξε στο Βρετανικό Μουσείο.