“Οι ηθοποιοί είναι ευτελείς και υποκριτές. Οι άνδρες θεατές γίνονται θηλυπρεπείς και οι γυναίκες άσεμνες”. Ποιος σημαντικός διαφωτιστής θεωρούσε το θέατρο απειλή για τον πολιτισμό

Ο Ζαν Ζακ Ρουσσώ ήταν Ελβετός φιλόσοφος, συγγραφέας και συνθέτης του 18ου αιώνα. Είναι ένας από τους διαφωτιστές που με το έργο τους πυροδότησαν τη γαλλική επανάσταση.

Βασικός πυρήνας των πολιτικών των απόψεων είναι: «Οι φορείς της εκτελεστικής εξουσίας δεν είναι αφέντες του λαού, μα υπάλληλοί του. Ο λαός πρέπει να μπορεί να τους διορίζει και να τους απολύει όποτε θέλει. Δεν υπάρχει θέμα να συμβληθούν με το λαό, πρέπει να τον υπακούσουν. Επηρέασε σημαντικά την ανάπτυξη της κομμουνιστικής και σοσιαλιστικής θεωρίας και την ιδεολογία του εθνικισμού.

Ο φιλόσοφος ενώ είχε ιδιαίτερα ριζοσπαστικές απόψεις στην πολιτική δεν αντιμετώπιζε με εξίσου ανοιχτό μυαλό τα θέματα πολιτισμού. Το 1758 ο μαθηματικός, μηχανικός, φυσικός, φιλόσοφος και θεωρητικός της μουσικής Ντ΄Αλαμπέρ προτείνει ότι ήρθε ώρα η Γενεύη να αποκτήσει ένα θέατρο ώστε να μην μειονεκτεί σε σχέση με τις άλλες πολιτισμένες πόλεις.

Η απάντηση του Ρουσσώ δεν ήταν απλά αρνητική, αλλά είχε μεγάλη δόση αγανάκτησης και απέχθειας. Ο φιλόσοφος θεωρούσε ότι η ίδρυση ενός θεάτρου απειλούσε την ταυτότητα των κατοίκων της Γενεύης. Στη Γενεύη υπήρχε αυστηρός διαχωρισμός μεταξύ ανδρών και γυναικών. Καθώς το θέατρο προέβλεπε δημόσια συνάθροιση και για τα δυο φύλα, ο Ρουσσώ θεωρούσε ότι προσβάλλονταν οι παραδοσιακές αρχές της κοινωνίας.

Αφενός για τις γυναίκες η παρουσία τους στο θέατρο, πίστευε, ότι συγκρουόταν με τη σεμνότητα, που τους επέβαλλε να μην εμφανίζονται δημοσίως.

«Μια γυναίκα έξω από το σπίτι χάνει την πιο μεγάλη λάμψη της, απογυμνωμένη από τα αληθινά της κοσμήματα, αποκαλύπτεται δίχως καμιά σεμνότητα.[…]. Ό,τι και αν είναι ικανή να κάνει, νιώθει κανείς ότι δε βρίσκεται στη θέση της μέσα στον κόσμο», γράφει Ο Ρουσσώ.

Για τους άνδρες πίστευε ότι ο κίνδυνος ήταν η μαλθακότητα και η εκθήλυνση που επέρχεται όταν επικεντρώνουν το βασικό ενδιαφέρον τους στον έρωτα.

“Το κακό που καταλογίζουμε στο θέατρο δεν είναι τόσο ότι εμπνέει εγκληματικά πάθη όσο ότι  προδιαθέτει την ψυχή για υπερβολικά τρυφερά συναισθήματα, τα οποία ικανοποιούνται στη συνέχεια εις βάρος της αρετής.”

Το θέατρο λοιπόν, κατά τον Ρουσσώ, ήταν απειλή για την πολιτισμική, γενετική και ατομική ταυτότητα των κατοίκων της Γενεύης, διότι θα τους παρέσυρε αντίθετα από «το φυσικό τους προορισμό» και θα τους απομάκρυνε από τον παραδοσιακό τρόπο ζωής.

Όσον αφορά στους ηθοποιούς ο φιλόσοφος τους θεωρεί όντα χωρίς ευδιάκριτη σταθερή ταυτότητα και αυθεντικότητα.

«[…] ξεχνά εν τέλει την ίδια του τη θέση επειδή παίρνει τόσο συχνά τη θέση κάποιου άλλου. […] Επομένως, τι  είδους πνεύμα αντλεί ο ηθοποιός από την ερμηνεία ενός ρόλου; Ένα κράμα ευτέλειας, υποκρισίας,[…] που τον καθιστά κατάλληλο για κάθε είδους ρόλο, εκτός από τον πιο ευγενικό απ’ όλους, τον ρόλο του ανθρώπου τον οποίο εγκαταλείπει». Εν ολίγοις ο Ρουσσώ θεωρούσε ότι ο ηθοποιός έπαυε να είναι άνθρωπος.

Διαβάστε στη “ΜτΧ”: «Υπερασπισθείτε την Ελλάδα, διότι σε αυτήν οφείλουμε τις επιστήμες, τις τέχνες και όλες τις αρετές μας». Ο Βολταίρος, που στήριζε την ελληνική ανεξαρτησία