Η ιστορία του Μεγάρου Μαξίμου. Η ιδιοκτήτριά του χήρεψε δυο φορές και επί ΠΑΣΟΚ έγινε πρωθυπουργική κατοικία

του συνεργάτη ιστορικού Κωνσταντίνου Λαγού

Στο Μέγαρο Μαξίμου βρίσκεται το γραφείο του εκάστοτε Έλληνα πρωθυπουργού. Έχει πάρει το όνομα από τον Δημήτριο Μάξιμο τον τελευταίο ιδιοκτήτη του. Από το 2019, στο Μέγαρο Μαξίμου συνεδριάζει και το Υπουργικό Συμβούλιο και γίνονται σημαντικές συνεντεύξεις τύπου από τον πρωθυπουργό μπροστά στο τζάκι στο κεντρικό σαλόνι του κτηρίου. Αυτό έχει διακοσμητικά στοιχεία και μία εντοιχισμένη επιγραφή που σχετίζονται μ’ ένα μεσαιωνικό καθεδρικό ναό της Ιταλίας.

Τα χωράφια της Ηρώδου Αττικού!

Το 1847 όταν χτίστηκε το ανάκτορο του Όθωνα, που σήμερα είναι το κτήριο της Βουλής, η γειτονική περιοχή της οδού Ηρώδου Αττικού δεν ήταν ακόμη στο σχέδιο πόλης. Τη 1856 οι αδελφοί Άγγελος και Ανάργυρος Καραγιάννης εμφανίζονται ως ιδιοκτήτες του χωραφιού όπου βρίσκεται σήμερα το Μέγαρο Μαξίμου στην οδό Ηρώδου Αττικού 19.

Όταν στα τέλη του 19^ου αιώνα χτίστηκε το ανάκτορο του τότε διαδόχου Κωνσταντίνου, το σημερινό Προεδρικό Μέγαρο, τα παρακείμενα χωράφια όχι μόνο είχαν γίνει οικόπεδα, αλλά η οδός Ηρώδου Αττικού έγινε σύντομα η πιο αριστοκρατική της Αθήνας.

Το μέγαρο του Μιχαληνού

Το οικόπεδο ακριβώς απέναντι από το ανάκτορο του Κωνσταντίνου πέρασε στην ιδιοκτησία του Χιώτη εφοπλιστή Αλέξανδρου Μιχαληνού. Αυτός ξεκίνησε το 1912 να χτίζει μέγαρο για οικογενειακή κατοικία. Δεν είναι σίγουρο ποιος αρχιτέκτονας το σχεδίασε. Οι περισσότερες πηγές αναφέρουν τον Αναστάσιο Χέλμη και άλλες τον Αναστάσιο Μεταξά. Δεν αποκλείεται και οι δύο να εργάστηκαν σε διαφορετικές φάσεις της κατασκευής του μεγάρου.

Το 1916 μετά το θάνατο του Μιχαληνού, η χήρα του, Ειρήνη, που παντρεύτηκε τον τραπεζίτη Δημήτριο Μάξιμο, πούλησε το ημιτελές μέγαρό της στον Λεωνίδα Εμπειρίκο.

Η Ειρήνη Μανούση

Η Ειρήνη Μιχαληνού το γένος Μανούση, ήταν αριστοκρατικής καταγωγής. Είχε την ατυχία να χηρέψει δύο φορές ενώ ήταν ακόμη νέα. Με τον πρώτο της άνδρα, τον τραπεζίτη Στέφανο Ζίφο απέκτησε το μοναδικό της παιδί. Ήταν ένα αγόρι που πήρε το όνομα του πατέρα του, που πέθανε πριν τη γέννησή του. Στη συνέχεια, παντρεύτηκε τον εφοπλιστή Αλέξανδρο Μιχαληνό. Όμως, και αυτός πέθανε σχετικά νέος.

Από τον τρίτο άνδρα της Ειρήνης, τον Μάξιμο, προέρχεται το σημερινό όνομα του μεγάρου. Ο γάμος της με τον Μάξιμο ήταν ο πιο πολύχρονος για την Ειρήνη και διήρκησε μέχρι το θάνατό της σχεδόν τέσσερις δεκαετίες αργότερα.

Το μέγαρο και ο Δ. Μάξιμος

Το 1921 το ζεύγος Μαξίμου αγόρασε ξανά το ημιτελές μέγαρο στην Ηρώδου Αττικού από τον Εμπειρίκο. Αυτοί ολοκλήρωσαν τις εργασίες κατασκευής του και το επίπλωσαν. Ο Δημήτριος Μάξιμος, που ήταν ιδιαίτερα φιλότεχνος, το διακόσμησε με ακριβούς πίνακες, έργα τέχνης και έπιπλα.

Η οικογένεια μετακόμισε οριστικά στο μέγαρο το 1926, όταν επέστρεψε στην Ελλάδα από τη Φλωρεντία όπου ζούσε ως τότε. Στα χρόνια του Μεσοπολέμου, το μέγαρο της οικογένειας Μαξίμου ήταν ένα από τα σημαντικά κέντρα της κοινωνικής ζωής της Αθήνας.

Επίταξη στην Κατοχή

Το Μάιο του 1941 μετά την κατάληψη της Αθήνας από τους Γερμανούς, το Μέγαρο επιτάχθηκε ως κατοικία του στρατάρχη φον Λιστ, διοικητή των γερμανικών δυνάμεων της Νοτιοανατολικής Ευρώπης. Μετά την αποχώρησή του από την Αθήνα, τον Οκτώβριο του 1941, το μέγαρο χρησιμοποιήθηκε ως κατοικία του ναυάρχου που διοικούσε τις γερμανικές ναυτικές δυνάμεις στο Αιγαίο. Μετά την απελευθέρωση έμεινε για ένα διάστημα εκεί ο Αμερικανός πρέσβης στην Ελλάδα.

Στη συνέχεια, το ζεύγος Μαξίμου επέστρεψε στο μέγαρό του. Μάλιστα, μεταξύ Ιανουαρίου και Αυγούστου 1947, ο Δημήτριος Μάξιμος ήταν ο υπηρεσιακός πρωθυπουργός της Ελλάδας.

Αγορά του Δημοσίου

Το 1952, μετά από ένα σοβαρό εγκεφαλικό που υπέστη η Ειρήνη Μαξίμου, το ζεύγος μετακόμισε σε μία μικρότερη κατοικία.  Την ίδια χρονιά το ελληνικό Δημόσιο αγόρασε το μέγαρο από τον Μάξιμο στην τιμή των 5,5 δισεκατομμύριων δραχμών ως «Κυβερνητικόν Μέγαρον» για να φιλοξενεί σε αυτό ξένους υψηλούς προσκεκλημένους.

Αν και κυβερνητική επιτροπή είχε εκτιμήσει την αξία του μεγάρου 11 δισεκατομμύρια δραχμές, ο Δημήτριος Μάξιμος το έδωσε για το μισό ποσό. Επιπλέον, παραχώρησε και την επίπλωση της οικίας του μαζί με τους πίνακες.

Η κυβέρνηση αποφάσισε να τιμήσει τη γενναιοδωρία του Μαξίμου διατηρώντας το αρχικό όνομα του κτηρίου, δηλαδή Οικία ή Μέγαρο Μαξίμου.

Χρήσεις και εγκατάλειψη

Από τα μέσα της δεκαετίας του 1950 μέχρι το 1982, το Μέγαρο χρησιμοποιήθηκε κάποιες φορές ως ξενώνας για πρωθυπουργούς και προέδρους άλλων χωρών που επισκέπτονταν την Αθήνα, όπως ο Γιουγκοσλάβος πρόεδρος Τίτο το 1955 και η Βρετανίδα πρωθυπουργός Μάργκαρετ Θάτσερ το 1980.

Στη διάρκεια της Χούντας για ένα διάστημα στο Μέγαρο Μαξίμου έμεινε ο Γεώργιος Ζωιτάκης με τη γυναίκα του μετά τον διορισμό του ως αντιβασιλέας από τους δικτάτορες. Όμως, την ίδια εποχή το κτήριο υπέστη αλλοιώσεις και καταστράφηκαν τα μωσαϊκά δάπεδά του. Για πολλά χρόνια, στη συνέχεια, το μέγαρο παρέμενε άδειο και υπήρξε κίνδυνος ακόμη και να κατεδαφιστεί.

Γραφείο του Πρωθυπουργού

Τελικά όμως επικράτησε η άποψη να διατηρηθεί και να επαναχρησιμοποιηθεί. Το 1982 παραχωρήθηκε στο Υπουργείο Προεδρίας της Κυβέρνησης, μετά από απόφαση του Μένιου Κουτσόγιωργα με σκοπό τη στέγαση του γραφείου του εκάστοτε Πρωθυπουργού. Ο Ανδρέας Παπανδρέου ήταν ο πρώτος πρωθυπουργός που στέγασε το γραφείο του.

Οι εσωτερικές διακοσμήσεις των χώρων υποδοχής και του πρωθυπουργικού γραφείου καθώς και η επίπλωση είναι μεταγενέστερες και ανήκουν σε διάφορες φάσεις αποκατάστασης του μεγάρου. Οι πίνακες που διακοσμούν τους τοίχους ανήκουν στις συλλογές της Εθνικής Πινακοθήκης.

Πρόσφατη αναβάθμιση

Από το 2019, στο Μέγαρο Μαξίμου συνεδριάζει και το Υπουργικό Συμβούλιο.

Επιπλέον, τα τελευταία χρόνια πολλές επίσημες συναντήσεις του πρωθυπουργού με ξένους ηγέτες και συνεντεύξεις τύπου γίνονται στο κεντρικό σαλόνι του Μεγάρου Μαξίμου. Είναι ο χώρος που διατηρεί τα περισσότερα στοιχεία από την αρχική μορφή του εσωτερικού του κτηρίου.

Το τζάκι

Αυτό που κυριαρχεί στο κεντρικό σαλόνι είναι το επιβλητικό τζάκι με διακοσμητικά στοιχεία στη μετώπη του. Αυτά προέρχονται από ένα κατεδαφισμένο ιταλικό καθεδρικό ναό κάτι που εξηγεί την παρουσία μικρών ανάγλυφων αγγέλων και τα οικόσημα Ιταλών φεουδαρχών.

Πρόκειται για αρχιτεκτονικά κομμάτια που ο Δημήτριος Μάξιμος έφερε μαζί του από την Ιταλία για να στολίσει το μέγαρο της οικογενείας του. Μέσα στο τζάκι έχει εντοιχιστεί η αφιερωματική επιγραφή του ναού που αναφέρεται στην ολοκλήρωση της κατασκευής του. Στο κάτω μέρος του φέρει την ημερομηνία “21 Δεκεμβρίου 1513” (MDXIII. XXI DECEMBRIS). Μάλλον τότε θα έγιναν τα θυρανοίξια του ναού.

Υπάρχει και μία άλλη ημερομηνία στο κείμενο της επιγραφής, “Ιούλιος 1386” (MCCCLXXXVI IUIUS) που μάλλον αναφέρεται στο πότε πάρθηκε η απόφαση να ξεκινήσει η ανέγερση του ναού.