Η ιστορία των Αρματολών. Ο ρόλος τους στην Οθωμανική αυτοκρατορία, οι συμμαχίες, οι συγκρούσεις και οι βεντέτες. Νέα εκπομπή

Την ιστορία των Αρματολών παρουσιάζει η Μηχανή του Χρόνου με τον Χρίστο Βασιλόπουλο τη Δευτέρα 5 Δεκεμβρίου στις 21.00 από το Cosmote History.

Σε επανάληψη Κυριακή 11 Δεκεμβρίου στις 5 το απόγευμα.

Η εκπομπή καταγράφει πως δημιουργήθηκε ο θεσμός με τα Αρματολίκια μέσα στην Οθωμανική αυτοκρατορία και πως ο Σουλτάνος συμφώνησε να υπογραφεί τη συνθήκη του Ταμασίου με την οποία θεωρείται ότι άρχισε επίσημα ο θεσμός των αρματολών στη Στερεά Ελλάδα.

Η συνθήκη υπογράφτηκε στις 10 Μάϊου 1525 μεταξύ του Βεγλέρ Βέη πασά της Λάρισας και των προυχόντων των Αγράφων, στο χωριό Ταμάσι (σημερινή Ανάβρα).

Σύμφωνα με τη συνθήκη τα χωριά των Αγράφων κηρύσσονταν αυτόνομα και θα διοικούνται από τοπικό συμβούλιο με έδρα το Νεοχώρι, καμία τουρκική οικογένεια δεν θα κατοικούσε μόνιμα στα χωριά με εξαίρεση το Φανάρι, επιτρεπόταν η ελεύθερη επικοινωνία των κατοίκων των Αγράφων με την πεδιάδα της Θεσσαλίας και οι κάτοικοι των Αγράφων υποχρεούνταν να πληρώνουν ετήσιο φόρο 50.000 γρόσια.

Η εκπομπή περιγράφει πως γινόταν η  απόκτηση αρματολικιού από τις ισχυρές οικογένειες που διαγκωνίζονταν για τα προνόμια, επειδή υπήρχε απαλλαγή από τη φορολογία, ενώ εξασφάλιζε μεγάλα έσοδα από την τοκογλυφία, το εμπόριο και τη φύλαξη των στενών περασμάτων στις δύσβατες περιοχές της Ρούμελης, δηλαδή τα δερβένια.

Η Μηχανή του Χρόνου περιγράφει πως οι αρματολοί έπαιρναν το χρίσμα από τους τούρκους, τα καθήκοντα, τις υποχρεώσεις, την ιεραρχία του αρματολικιού, τις συμμαχίες, τις κουμπαριές, τις επιγαμίες ή τις βεντέτες μεταξύ τους.

Επίσης τις σχέσεις που διατηρούσαν με τον εκάστοτε τοπικό πασά και κυρίως με τον Αλή πασά, τις συμφωνίες μαζί τους (καπάκια), αλλά και τις ένοπλες συγκρούσεις με τους ληστές, που συχνά διεκδικούσαν να πάρουν τη θέση τους.

Η εκπομπή παρουσιάζει το χάρτη των αρματολικιών στον ελλαδικό χώρο που σύμφωνα με τους ιστορικούς ερευνητές στις αρχές του 19ου αιώνα υπολογίζονταν σε δεκαοκτώ: στην Ήπειρο, την δυτική και ανατολική Στερεά Ελλάδα, στην Θεσσαλία και στην δυτική Μακεδονία.

Παράλληλα, η Μηχανή του Χρόνου με τη βοήθεια ιστορικών και ερευνητών, εξηγεί τους λόγους για τους οποίους το σύνολο των αρματολών άργησε να λάβει μέρος στον απελευθερωτικό αγώνα και την επανάσταση του 1821.

Από το 1818 η Φιλική Εταιρεία άρχισε να στέλνει αποστόλους στη Ρούμελη για κατήχηση και στρατολόγηση. Η Λιβαδειά έγινε το κέντρο της Φιλικής Εταιρείας στη Στερεά Ελλάδα, αλλά σε αντίθεση με την Ανατολική Στερεά, στη Δυτική δεν έγιναν πολλές μυήσεις λόγω του φόβου του Αλή Πασά και των εξαρτημένων αρματολικιών από αυτόν.

Οι Βεντέτες

Οι Γριβαίοι έσφαξαν τρεις Χασαπαίους για την αρχηγία στο Ξηρόμερο, οι Κοντογιανναίοι σκότωσαν τους πέντε αδελφούς Χατζίκους που ήταν προύχοντες του Μαυρίλου, μαζί με μία σύζυγό τους για λόγους εκδίκησης, δηλαδή βεντέτας.

Ο Καραϊσκάκης έκαψε τα σπίτια του κοτζάμπαση Τσολάκογλου στα Άγραφα γιατί προεπαναστατικά πρόδωσε τον καπετάνιο του Κατσαντώνη που υπέστη μαρτυρικό θάνατο και πολλές άλλες περιπτώσεις που αναφέρονται στην εκπομπή.

Κατά τη διάρκεια της επανάστασης, γνωστοί και άσημοι πρώην κλέφτες διεκδίκησαν αρματολίκια από τους κατέχοντες, όπως ο Γεώργιος Καραϊσκάκης, ο οποίος ήταν ο πρώτος εκτός οικογενειοκρατίας, που διεκδίκησε και τελικά πήρε το αρματολίκι των Αγράφων από τον Γιαννάκη Ράγκο.

Οι ισορροπίες στη Ρούμελη κατά τη διάρκεια της επανάστασης πάντως, άλλαξαν οριστικά όταν εμφανίστηκαν οι πολιτικοί, όπως ο Αλέξανδρος Μαυροκορδάτος.

Στην εκπομπή μιλούν οι ιστορικοί και ερευνητές Δημήτρης Τσιάμαλος, Δημήτρης Σταθακόπουλος, Σταύρος Καρκαλέτσης, Θάνος Βερέμης, , Αναστάσιος Παπασταύρος, Νικόλαος Βασιλάτος, Αντώνης Αντωνίου.