Η ιστορία της πιο διάσημης άσεμνης χειρονομίας. Δεν προήλθε από τους Άγγλους τοξότες, αλλά είναι αρχαιοελληνική

Μία από τις πιο διάσημες και προσβλητικές χειρονομίες είναι το εκτεταμένο μεσαίο δάχτυλο, που στην αργκό αποκαλείται “κωλοδάχτυλο”.

Η άσεμνη χειρονομία υποδηλώνει ακραία περιφρόνηση και συχνά ισοδυναμεί με τη φράση “άντε γ…σου“. Πολλές φορές χρησιμοποιείται με χιουμοριστική ή περιπαικτική διάθεση, κυρίως από μουσικούς της ροκ και ραπ μουσικής, ηθοποιούς ή αθλητές.

Ο μύθος για την προέλευση της χειρονομίας

Στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης έχει κυκλοφορήσει κατά καιρούς ο ισχυρισμός ότι το εκτεταμένο μεσαίο δάχτυλο προέρχεται από τη νεότερη ιστορία και, πιο συγκεκριμένα, από την περίφημη μάχη του Αζινκούρ ανάμεσα σε Άγγλους και Γάλλους το 1415, στο πλαίσιο του Εκατονταετούς Πολέμου.

Πιο συγκεκριμένα, υποστηρίζεται πως οι Γάλλοι είχαν σχεδιάσει να κόψουν τα μεσαία δάχτυλα όλων των αιχμαλώτων Άγγλων τοξοτών, που θα έπιαναν μετά τη νίκη, για να μην μπορέσουν ποτέ ξανά να χρησιμοποιήσουν το τόξο.

Σύμφωνα με αυτόν τον ισχυρισμό η απρόσμενη ήττα των Γάλλων, προκάλεσε τον χλευασμό των Άγγλων στρατιωτών. Υποτίθεται ότι, μετά τη μάχη, οι Άγγλοι έδειξαν στους αιχμάλωτους Γάλλους το μεσαίο τους δάχτυλο ως σύμβολο νίκης και περιφρόνησης.

Ωστόσο, αυτή η άποψη είναι ένας ψευδής ισχυρισμός και παραπληροφόρηση που διακινήθηκε στο Διαδίκτυο. Οι ιστορικοί διαψεύδουν οποιαδήποτε σχέση της μάχης του 1415 με την αρχική προέλευση της χειρονομίας.

Εκείνη την εποχή, τις μάχες παρακολουθούσαν και κατέγραφαν αγγελιαφόροι και, όσον αφορά τη μάχη του Αζινκούρ, ούτε Γάλλοι ούτε Άγγλοι αγγελιαφόροι ή οποιοσδήποτε μεταγενέστερος χρονικογράφος, δεν αναφέρουν τίποτα για Γάλλους που έκοψαν το δάχτυλο κάποιου αιχμάλωτου Άγγλου τοξότη.

Με τη μάχη του Αζινκούρ έχει συνδεθεί, χωρίς να υπάρχουν πάντως ατράνταχτα τεκμήρια, μια άλλη χειρονομία: η ταυτόχρονη ύψωση του μέσου και του δείκτη, μέσω της οποίας σχηματίζεται το αγγλικό γράμμα V που παραπέμπει στο “victory” (“νίκη“).

Όταν η συγκεκριμένη χειρονομία γίνεται με την παλάμη στραμμένη προς τα μέσα, δεν παραπέμπει στο σήμα της νίκης, αλλά θεωρείται άσεμνη και προσβλητική, ακριβώς όπως το “κωλοδάχτυλο”.

Η χειρονομία χρονολογείται από την αρχαία Ελλάδα

Οι ιστορικοί συναινούν πως οι ρίζες της χειρονομίας ανάγονται στην αρχαία Ελλάδα και ότι στη συνέχεια χρησιμοποιήθηκε στην αρχαία Ρώμη. Το μεσαίο δάχτυλο θεωρείται πως παραπέμπει στον φαλλό, όταν βρίσκεται σε στύση, ενώ ο δείκτης και ο παράμεσος έχουν συσχετιστεί με τους όρχεις.

Η χειρονομία ήταν γνωστή ως “κατάπυγον“, από το πρόθημα “κατά-” που σημαίνει “προς τα κάτω” και το “πυγή” που σημαίνει “οπίσθια“.

Χρησιμοποιήθηκε ως σύμβολο της πρωκτικής επαφής, με σκοπό να υποβαθμίσει, να εκφοβίσει και να απειλήσει το άτομο, στο οποίο απευθυνόταν.

Οι φαλλοί δεν αποτελούσαν μόνο διαδεδομένο μοτίβο σε αναπαραστάσεις αρχαιοελληνικών γλυπτών και αγγείων και τελετουργικές πομπές, αλλά και σύμβολο αποτροπής του κακού και της ατυχίας.

Οι Ρωμαίοι είχαν επίσης τη δική τους ονομασία για τη χειρονομία: “digitus impudicus“, που σημαίνει “απαίσιο, άσεμνο ή προσβλητικό δάχτυλο“.

Σε ορισμένες πόλεις ήταν τοποθετημένα αγάλματα του αρχαίου θεού Πρίαπου, ο οποίος είχε ως χαρακτηριστικό ένα μεγάλο φαλλό. Τα αγάλματα τοποθετούνταν σε κήπους της αγοράς για να αποθαρρύνουν την καταπάτηση τους.

Αποτελούσε μια μορφή προειδοποίησης για την σεξουαλική τιμωρία που θα μπορούσε να επιβάλλει ο Πρίαπος στους επίδοξους καταπατητές.

Στο μεσογειακό κόσμο του 1ου αιώνα μ.Χ., το σήκωμα του μεσαίου δαχτύλου χρησιμοποιείτο και για να αποτρέψει το “κακό μάτι”.

Αρχαίοι Έλληνες φιλόσοφοι, Ρωμαίοι ποιητές που ήλπιζαν να πουλήσουν αντίγραφα των έργων τους, στρατιώτες, αθλητές κ.λπ. γνώριζαν πολύ καλά την ιδιαίτερη δύναμη της χειρονομίας να προσβάλλει και να εξοργίζει.

Επιπλέον, σώζονται αναφορές σε γραπτά κείμενα που επιβεβαιώνουν την ύπαρξη της χειρονομίας. Σύμφωνα με τον ιστοριογράφο, Διογένη Λαέρτιο, όταν ο φιλόσοφος Διογένης ο Κυνικός άκουσε κάποιους να λένε ότι ήθελαν να δουν τον ρήτορα Δημοσθένη, ύψωσε το μεσαίο του δάχτυλο και τους είπε: “Αυτό είναι για τον δημαγωγό των Αθηναίων“.