Η ιστορία της κλοπής της μετόπης του Παρθενώνα που θα μας… δανείσουν οι Γάλλοι για τους εορτασμούς των 200 χρόνων από την Επανάσταση του 1821. Γάλλος αρχαιοκάπηλος την πήρε από την Ακρόπολη πριν τον Έλγιν

Τα κλεμμένα μάρμαρα του Παρθενώνα δεν στολίζουν τις βιτρίνες μόνο του Βρετανικού Μουσείου. Μία από τις ανάγλυφες μετόπες που άλλοτε κοσμούσαν περιμετρικά τον αρχαίο ναό της Ακρόπολης εκτίθεται στο Λούβρο περισσότερο από 200 χρόνια. Πριν ακόμα ο Έλγιν λεηλατήσει το ιστορικό μνημείο, τον είχε προλάβει ένας Γάλλος διπλωμάτης.

Οι μετόπες του Παρθενώνα ήταν συνολικά 92. Μοιρασμένες αρμονικά στις τέσσερις όψεις του ναού, οι ανάγλυφες μαρμάρινες πλάκες απεικόνιζαν επικές σκηνές της ελληνικής μυθολογίας. Μάλιστα, κάθε πλευρά είχε τη δική της θεματική.

Οι μετόπες της ανατολικής όψης αναπαριστούσαν τη Γιγαντομαχία, ενώ δυτικά απεικονιζόταν η εισβολή των Αμαζόνων στην Αθήνα. Η βόρεια όψη έδειχνε σκηνές από τον Τρωικό πόλεμο και τη σωτηρία της Ωραίας Ελένης, ενώ στις μετόπες της νότιας μεριάς του ναού υπήρχαν σκαλισμένες σκηνές από την Κενταυρομαχία.

Οι μετόπες της νότιας όψης είναι και αυτές που έχουν λεηλατηθεί και αποσπάστηκαν (με βίαιους τρόπους, ακόμη και με πριόνισμα) από το «σπίτι» τους. Εδώ και πάνω από δύο αιώνες βρίσκονται διαμοιρασμένες σε τρεις μεγάλες ευρωπαϊκές πρωτεύουσες. Δεκαπέντε από τις συνολικά 32 εκτίθενται στο Βρετανικό Μουσείο και αποτελούν μέρος των «ελγίνειων μαρμάρων» που κλάπηκαν από τον βρετανό λόρδο στις αρχές του 19^ου αιώνα. Μόλις μία παραμένει λίγα μέτρα μακριά από την αρχική της θέση. Ο σημερινός τόπος φιλοξενίας της είναι το Μουσείο της Ακρόπολης.

Ωστόσο, υπάρχει μία ακόμη μαρμάρινη μετόπη που είχε αποσπαστεί μερικά χρόνια πριν τις λεηλασίες του Έλγιν.

Η κλεμμένη μετόπη που επιστρέφει ως δανεική

Ο Ωγκύστ Ντε Σουαζέλ Γκουφιέ, ένας γάλλος διπλωμάτης που είχε επισκεφθεί την Αθήνα στα τέλη του 18^ου αιώνα, εντυπωσιασμένος από τα αρχαία μνημεία, θέλησε να αποσπάσει μέρος της ζωφόρου του Παρθενώνα προκειμένου να τη μεταφέρει στην πατρίδα του. Άλλωστε, ο Σουαζέλ ήταν γνωστός αρχαιοκάπηλος της εποχής και είχε πλουτίσει από τις αρχαιότητες που υφάρπαζε.

Το 1785, ως πρεσβευτής της Γαλλίας στην Πόλη, απέσπασε από τον σουλτάνο φιρμάνι με άδεια συλλογής αρχιτεκτονικών τμημάτων μνημείων και άλλων αρχαιοτήτων. Έτσι, με το φιρμάνι στο χέρι και με τη βοήθεια του προξένου της Γαλλίας στην Αθήνα, ο Γάλλος φόρτωσε ολόκληρα καράβια με γλυπτά από τους αρχαιολογικούς χώρους της Αττικής. Ανάμεσά τους βρισκόταν και ένα τμήμα μήκους σχεδόν δύο μέτρων από τη ζωφόρο του Παρθενώνα. Μέρος αυτής αποτελούσε και η επίμαχη μετόπη.

Πρόκειται για τη δέκατη μετόπη της νότιας όψης του ναού, η οποία απεικόνιζε μέρος μίας μάχης ανάμεσα σε ανθρώπους και κενταύρους. Το θραύσμα της αρχαίας ζωφόρου μεταφέρθηκε αισίως στη Γαλλία και για μερικά χρόνια παρέμεινε στην κατοχή του γάλλου αρχαιοκάπηλου. Το επεισοδιακό της ταξίδι έφτασε στο τέλος του λίγο μετά το θάνατο του Σουαζέλ. Το μάρμαρο κληροδοτήθηκε μαζί με πολλά ακόμα κομμάτια της συλλογής του στο Μουσείο του Λούβρου, όπου παραμένει μέχρι σήμερα.

Έτσι, με τις δεκαπέντε εκτιθέμενες μετόπες στο Λονδίνο, την μία στο Λούβρο και εκείνη της Ακρόπολης, η συλλογή των διασωθέντων μαρμάρων συμπληρώνεται. Τα υπόλοιπα είχαν καταστραφεί σχεδόν ολοσχερώς ήδη από το 1687, κατά τη διάρκεια της πολιορκίας της Αθήνας από τους Ενετούς. Ειδικά οι φθορές που υπέστη η νότια όψη του ναού κατόρθωσαν να αλλοιώσουν καθοριστικά τις ανάγλυφες απεικονίσεις. Ακόμα και σήμερα, οι αρχαιολόγοι δυσκολεύονται να δημιουργήσουν ένα πιστό αντίγραφο ολόκληρης της σκηνής της Κενταυρομαχίας.

Ύστερα από 220 χρόνια «ξενιτιάς», η μετόπη που βρίσκεται στο Παρίσι ενδέχεται να επιστρέψει στο σπίτι της. Βέβαια, η επίσκεψη θα είναι σύντομη. Με αφορμή την επέτειο των 200 χρόνων από την Ελληνική Επανάσταση, ο Γάλλος πρόεδρος Εμανουέλ Μακρόν συμφώνησε να δανείσει προσωρινά το ανεκτίμητο μάρμαρο στην Αθήνα (σε συζήτηση που είχε κατά την πρόσφατη επίσκεψη του Πρωθυπουργού Κυριάκου Μητσοτάκη στο Παρίσι).

Η «ανταλλαγή καλής πίστεως» προβλέπει την αμοιβαία παραχώρηση αρχαιοτήτων. Ο Έλληνας πρωθυπουργός από τη μεριά του δέχθηκε να δανείσει στο Λούβρο μια συλλογή από αρχαία χάλκινα αντικείμενα, τα οποία με τη σειρά τους θα εκτεθούν στο μεγάλο γαλλικό μουσείο.

Πηγή χαρακτηριστικής εικόνας: Wikimediamtx Commons

Διαβάστε στη “ΜτΧ”: «Ο πόλεμος» για την επιστροφή των ελληνικών αρχαιοτήτων, που έκλεψε ο Έλγιν ανάμεσα σε Independent και την εφημερίδα «The Times». Γιατί διαφωνούν οι εφημερίδες και ποια είναι τα επιχειρήματά τους