Η ηρωική «Ανεξάρτητος Μεραρχία» του Μικρασιατικού μετώπου που δεν διαλύθηκε και συνέχισε να πολεμά για την διάσωση του ελληνισμού της Βιθυνίας

Η Μικρασιατική Καταστροφή αποτελεί μία από τις μελανότερες σελίδες της σύγχρονης ελληνικής ιστορίας.

Η επίθεση των κεμαλικών δυνάμεων τον Αύγουστο του 1922 ανάγκασε τον ελληνικό στρατό να οπισθοχωρήσει από τις θέσεις του στο Σαγγάριο προς τα μικρασιατικά παράλια. Μέσα στο χάος που ακολούθησε, πολλές μονάδες διαλύθηκαν, υπήρξαν όμως και άλλες που αποχωρήσαν συγκροτημένα. Η μεγαλύτερη από τις μονάδες αυτές ήταν το Γ΄ Σώμα Στρατού, το οποίο είχε αποβιβαστεί στην Πάνορμο της Βιθυνίας (δίπλα στην αρχαία Κύζικο) τον Ιούνιο του 1920.

Δύο χρόνια αργότερα, η πόλη αυτή ήταν το τελευταίο προπύργιο στη Μικρά Ασία που κρατούσε ο ελληνικός στρατός μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή. Έτσι, το Γ΄ Σώμα Στρατού μπόρεσε να προστατεύσει αποτελεσματικά τους Έλληνες της Βιθυνίας, οι οποίοι απέφυγαν τα δεινά των κατοίκων της Σμύρνης, και αποχώρησαν μαζί με τους στρατιώτες στις 5 Σεπτεμβρίου 1922.

Μετά την έλευση τους στην Ελλάδα, πολλοί από τους πρόσφυγες ίδρυσαν την πόλη της Νέας Κίου δίπλα στο Ναύπλιο σε ανάμνηση της αρχαίας Κίου, μίας από τις σημαντικότερες αρχαίες πόλεις της παλαιάς πατρίδας τους, της Βιθυνίας.

Όταν άρχισε η κατάρρευση του μετώπου στις 13 Αυγούστου 1922, οι δυνάμεις του Γ΄ Σώματος Στρατού βρίσκονταν στο Εσκί Σεχίρ. Στις 18 Αυγούστου έλαβαν διαταγή της Στρατιάς να κατευθυνθούν προς τα λιμάνια της Πανόρμου και της Κυζίκου όπου οι άνδρες θα επιβιβάζονταν στα πλοία που θα τους μετέφεραν στην Ελλάδα.

Με εξαίρεση την ΧI Μεραρχία, η οποία χάθηκε αναιτιολόγητα στην περιοχή Αχμέτκιοϊ καθ’ οδόν για τα Μουδανιά και υποχρεώθηκε να παραδοθεί στους Τούρκους, το Γ΄Σώμα Στρατού δεν είχε σημαντική πολεμική δράση ή απώλειες τον Αύγουστο του 1922.

Την 5^η Σεπτεμβρίου επιβιβάστηκαν και τα τελευταία τμήματά του από την Προποντίδα. Ήταν οι τελευταίοι Έλληνες στρατιώτες που έφυγαν από τη Μ. Ασία. Σε αντίθεση με τις υπόλοιπες μονάδες του Γ΄ Σώματος Στρατού, η «Ανεξάρτητος Μεραρχία» επέδειξε ιδιαίτερα πλούσια δράση στη Μικρά Ασία τον Αύγουστο του 1922. Ανέλαβε την αποστολή να συνδράμει το Β΄ Σώμα Στρατού στο πλαίσιο διαταγής του Αρχιστράτηγου Χατζανέστη της 13^ης Αυγούστου.

Όμως, το Β΄ Σώμα Στρατού είχε ήδη συμπτυχθεί δυτικότερα. Καθοδόν για να συνενωθούν μαζί του, οι άνδρες της Ανεξάρτητης Μεραρχίας ανακάλυψαν τα πτώματα ανδρών του 32^ου Συντάγματος του Β΄ Σώματος Στρατού που είχαν δολοφονηθεί από τους Τούρκους μετά την παράδοσή τους. Κινούμενοι στο δρόμο προς Ουσάκ με σκοπό να συνδράμουν την Ομάδα Φράγκου (Α΄ Σώμα Στρατού) βρέθηκαν στην μέση της προέλασης ισχυρών τουρκικών δυνάμεων και κινδύνευαν άμεσα να εγκλωβιστούν.

Τότε εμφανίστηκε ο από «μηχανής θεός», ο αεροπόρος Γεώργιος Ξηρός. Καθώς υπερίπτατο με το αεροπλάνο του πάνω από το μέτωπο, εντόπισε τον κίνδυνο που απειλούσε την Ανεξάρτητη Μεραρχία και με μήνυμά του σε ερματισμένο φάκελο -ένα σιδερένιο κουτί- πληροφορούσε τον διοικητή της, Συνταγματάρχη Δημήτριο Θεοτόκη, ότι οι Τούρκοι είχαν κλείσει το δρόμο που οδηγούσε προς τη Σμύρνη και ότι θα έπρεπε να ακολουθήσει πορεία βόρεια προς το λιμάνι Ντιρεκελί.

Ο Θεοτόκης συγκέντρωσε όλους τους άνδρες του και τους ενημέρωσε για την κρισιμότητα της κατάστασής τους. Θα έπρεπε να κινηθούν προς βορρά μέσα στο «στόμα του λύκου», δίχως να περιμένουν ενισχύσεις και να τρέφονται με ό, τι έβρισκαν επιτόπου. Δεν θα είχαν επαφή με καμία ελληνική μονάδα καθώς θα διέρχονταν καθ’ όλη τη διαδρομή.

Έτσι ξεκίνησε η σύγχρονη εκδοχή της «Καθόδου των Μυρίων», η σύμπτυξη των Μυρίων της Ανεξάρτητης Μεραρχίας τον Αύγουστο 1922 προς την Προποντίδα.

Στη διάρκεια της ηρωικής πορείας τους απέκρουσαν συνεχείς επιθέσεις του τουρκικού ιππικού με κυριότερη τη μάχη της Κιουτάχειας. Για τους άνδρες της Ανεξάρτητης Μεραρχίας, η περίπτωση παράδοσης δεν υφίστατο και απέρριψαν όλες τις σχετικές προτάσεις με ευνοϊκούς όρους που τους απηύθυναν οι Τούρκοι.

Στη φάλαγγα τους δέχτηκαν αμάχους πρόσφυγες, Έλληνες και Αρμένιους, τους οποίους και προστάτεψαν

Τελικά, ύστερα από μακρά πορεία 600 χλμ που πραγματοποίησαν συντεταγμένα στη διάρκεια 18 ημερών φέροντας μαζί τους όλο το βαρύ εξοπλισμό τους κατάφεραν να φθάσουν στο Ντιρεκέλι. Εκεί επιβιβάστηκαν μαζί με όλους τους πρόσφυγες που είχαν διασωθεί σε πλοία με προορισμό τη Μυτιλήνη. Ήταν ο μόνος μεγάλος ελληνικός σχηματισμός που πολέμησε σθεναρά και νικηφόρα τον Αύγουστο του 1922 και αποχώρησε από τη Μικρά Ασία συγκροτημένα.

Η μονάδα αυτή όχι μόνο διέσωσε τους περισσότερους άνδρες της, αλλά μερίμνησε για την ασφαλή εκκένωση 3.000 Ελλήνων κατοίκων της Μ. Ασίας. Η πορεία της Ανεξάρτητης Μεραρχίας αποτελεί λαμπρό κατόρθωμα μέσα στο πιο τραγικό γεγονός της ελληνικής ιστορίας. Αποτελεί παράλληλα ένα σπουδαίο παράδειγμα για το πως το αγωνιστικό πνεύμα και η δύναμη της ψυχής και της θέλησης βοηθούν τους ανθρώπους να ανταπεξέρχονται μέσα από τις πιο απελπιστικές καταστάσεις και όταν όλα γύρω τους καταρρέουν.

του ιστορικού Κωνσταντίνου Λαγού

Στοιχεία αντλήθηκαν από: Αμπελάς Δ.Τ.: Ανεξάρτητος Μεραρχία, η κάθοδος των Νεωτέρων Μυρίων, Β΄ Έκδοση, Αθήναι 1957.

Διαβάστε στη “ΜτΧ”: Η ιστορία των Ποντίων, η δημιουργία της αυτοκρατορίας στην Τραπεζούντα, οι εξισλαμισμοί και οι τρομεροί διωγμοί. Η δραματική διαδρομή του ελληνισμού στον Εύξεινο Πόντο