Η ιδέα της νάρκης προέρχεται από τους προϊστορικούς ανθρώπους και την εφάρμοσε ο Ιούλιος Καίσαρας. Ήταν εφεύρεση των Κινέζων και την εξέλιξε ένας Γερμανός οπλουργός

Του Eric Chaline

Με την ανακάλυψη της πυρίτιδας, οι Κινέζοι είχαν στη διάθεσή τους μια εμπρηστική και αρκετά εκρηκτική ουσία. Άλλη θανάσιμη εφεύρεση των Κινέζων είναι οι νάρκες εδάφους, στη χρήση των οποίων γίνεται, για πρώτη φορά, αναφορά στα τέλη του 13^ου αιώνα.

Οι σύγχρονες νάρκες εδάφους εξελίχθηκαν κατά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο και γνώρισαν εκτεταμένη χρήση στις συγκρούσεις του 20^ου αιώνα και ιδιαίτερα στο Βιετνάμ, την Καμπότζη και το Αφγανιστάν. Σ’ αυτές τις χώρες, νάρκες εδάφους από πολέμους που έγιναν πριν από δεκαετίες, εξακολουθούν να τραυματίζουν και να σκοτώνουν αθώους πολίτες.

Η ιδέα της κρυμμένης συσκευής με σκοπό τον τραυματισμό ή τη δολοφονία του εχθρού χρησιμοποιήθηκε σε όλους τους πολέμους. Η αρχική έμπνευση πρέπει να προήλθε από τους λάκκους που έσκαβαν οι προϊστορικοί άνθρωποι για να κυνηγήσουν και να παγιδεύσουν ζώα.

Στην πολιορκία της γαλατικής πόλης Αλέσια το 52 π.Χ. ο Ιούλιος Καίσαρας ανύψωσε περίπλοκο διπλό δακτύλιο με οχυρώσεις και πολιορκητικές κατασκευές. Εκτός από φράχτες με πάσσαλους, τάφρους και χαντάκια, οι λεγεωνάριοι έσκαψαν και λάκκους διαφόρων διαστάσεων, στήνοντας μέσα λόγχες και όρθιους πάσσαλους για να εμποδίσουν το πεζικό και τις επελάσεις του ιππικού.

Οι Ρωμαίοι χρησιμοποίησαν επίσης εχίνους, όπλα που είχαν δύο ή περισσότερες μεταλλικές αιχμές συγκολλημένες έτσι ώστε μια αιχμή να βλέπει πάντα προς τα πάνω. Ο εχίνος (σκατζόχοιρος) παρέμεινε δημοφιλές όπλο σε όλο το Μεσαίωνα. Έπαιξε αποφασιστικό ρόλο στη νίκη των Σκοτσέζων εναντίον του έφιππου αγγλικού στρατού στην μάχη του Μπάνικμπερν, το 1314 μ.Χ.

Η καινοτομία των Κινέζων δεν ήταν μόνο ότι πρόσθεσαν εκρηκτική γόμωση στις καταχωμένες παγίδες, αλλά κι ότι επινόησαν ευφυείς τρόπους για να πυροδοτούνται από τους στρατιώτες του εχθρού.

Οι πρώτες νάρκες εδάφους επινοήθηκαν γύρω στα 1250 για να προστατεύσουν τις κινεζικές πόλεις από τις εισβολές των νομάδων της κεντρικής Ασίας.

Στην πραγματικότητα, δεν ήταν τόσο νάρκες εδάφους όσο βόμβες χωμένες στη γη, που μπορούσαν να πυροδοτηθούν από μακριά με φιτίλι. Γι αυτόν τον λόγο, το όπλο δεν ήταν αξιόπιστο, αφού μπορούσε να σβήσει το φιτίλι, να σκοτωθεί ο οπλουργός πριν ολοκληρώσει την αποστολή του ή την ώρα της έκρηξης και ο εχθρικός στρατός να μην έχει φτάσει στην περιοχή της νάρκης ή να την έχει προσπεράσει..

Οι Κινέζοι μηχανικοί έλυσαν το πρόβλημα γύρω στα 1300 μ.Χ. με την εφεύρεση της «αόρατης εδαφοσείστρας νάρκης», της πρώτης νάρκης εδάφους που την πυροδοτούσε η πίεση.

Μια κρυμμένη σανίδα λειτουργούσε ως  σκανδάλη που ενεργοποιούσε τον μηχανισμό της πυροδότησης. Μόλις ένας ανυποψίαστος στρατιώτης πατούσε τη σανίδα, ελευθέρωνε βάρη που γύριζαν δύο τροχούς με προσαρμοσμένους πυρόλιθους. Αν όλα πήγαιναν καλά, οι πυρόλιθοι προκαλούσαν σπίθα και έβαζαν φωτιά στο φιτίλι, που προκαλούσε έκρηξη σε όλο το ναρκοπέδιο.

Οι Κινέζοι ανέπτυξαν κι άλλους ευφυείς τρόπους πυροδότησης των ναρκών εδάφους, όπως οι εκρηκτικές παγίδες. Σε έναν τέτοιο μηχανισμό, έθαβαν λόγχες μέχρι τη μέση σε ένα ανάχωμα. Όταν οι εχθροί επιχειρούσαν να μετακινήσουν τις λόγχες, αναποδογύριζαν ένα δοχείο με βραδύκαυστο υλικό στα φιτίλια. Τότε γινόταν η έκρηξη.

Ο «υποβρύχιος βασιλιάς δράκοντας»

Τεχνολογικά πάντως, και με δεδομένα τα διαθέσιμα υλικά εκείνης της εποχής, η πιο δύσκολη και περίπλοκη εφεύρεση ήταν η πρώτη ποτάμια νάρκη, ο «υποβρύχιος βασιλιάς δράκοντας», που εξελίχθηκε στα μέσα του 14^ου αιώνα.

Η νάρκη έπρεπε να τοποθετηθεί μέσα σε βοδινή κύστη για να διασφαλιστεί ότι η πυρίτιδα θα παρέμενε στεγνή και επέπλεε μισοβυθισμένη επάνω σε μια προσεκτικά σταθμισμένη σανίδα.

Η θρυαλλίδα άναβε με κερί θυμιάματος μέσα σε ένα αεροστεγές κομμάτι από έντερο κατσίκας. Οι οπλουργοί άφηναν τις νάρκες να πλεύσουν με το ρου των ποταμών, όπου με λίγη καλή τύχη θα συγκρούονταν με τα εχθρικά πλοία και θα προκαλούσαν έκρηξη.

Παρά την εισαγωγή της τεχνολογίας της πυρίτιδας στη δυτική Ευρώπη, στις αρχές του 14^ου αιώνα, οι ευρωπαϊκοί στρατοί άργησαν να αναπτύξουν νάρκες εδάφους. Τα πρώτα πειραματικά μοντέλα κατασκευάστηκαν στη Σικελία γύρω στο 1530.

Ήταν πρωτόγνωρες νάρκες που ονομάζονταν «φουγκάσες», αλλά στην πραγματικότητα ήταν σκαμμένα σημεία κάτω από τη γη, με εκρηκτική γόμωση απ’ όπου, μετά την πυροδότησή τους, εκτοξεύονταν πέτρες και χαλίκια σε μεγάλη περιοχή γύρω τους – αποδείχθηκαν ιδιαίτερα αποτελεσματικά απέναντι σε μαζικές επιθέσεις.

Το πρόβλημα με τις «φουγκάσες» ήταν το ίδιο με τις πρώτες κινεζικές νάρκες εδάφους: έπρεπε να χρονομετρούν το φιτίλι για να εκραγεί η νάρκη την ώρα που θα έφταναν σε αυτή οι εχθρικές δυνάμεις, οι στρατιώτες που έπρεπε να ανάψουν τις νάρκες μπορεί να δέχονταν επίθεση και οι νάρκες οι ίδιες δεν ήταν αξιόπιστες.

Το 1573, τρεις αιώνες μετά το πρώτο κινεζικό μοντέλο, ο γερμανός οπλουργός Σάμουελ Τσίμερμαν κατασκεύασε την πρώτη πλήρως λειτουργική αυτοπυροδοτούμενη νάρκη εδάφους στην Ευρώπη.

Ήταν η «φλάντερμινε» που είχε σύρμα παγίδευσης και μηχανισμό με τσακμακόπετρα για να ανάψει το φιτίλι και μία «φουγκάσα» γεμάτη μπαρούτι και βλήματα.

Η πιο σημαντική εξέλιξη στην τεχνολογία των ναρκών εδάφους ήρθε το δεύτερο μισό του 19^ου αιώνα, όταν η πυρίτιδα, που ήταν ευπαθής στην υγρασία, αντικαταστάθηκε από ισχυρά εκρηκτικά, τα οποία είχαν μεγαλύτερη διάρκεια ζωής, ενώ ένα σύστημα ηλεκτρικής πυροδότησης αντικατέστησε πυρόλιθους και φιτίλια.

Εφευρέτης των πρώτων σύγχρονων ναρκών εδάφους, που τις έλεγαν «τορπίλες», θεωρείται ο Γκάμπριελ Ρέινς, αντιστράτηγος των Νοτίων στον αμερικανικό εμφύλιο πόλεμο.

Κατά την προετοιμασία για τη μάχη του Γιορκτάουν το 1862, ο Ρέινς μετασκεύασε οβίδες πυροβολικού, έτσι ώστε να εκρήγνυνται  μόλις κάποιος επιτιθέμενος στρατιώτης σκόνταφτε σε σύρμα ή πατούσε μία από αυτές. Στις 4 Μαΐου, έφιππος ανιχνευτής των Βορείων που προχωρούσε στο δρόμο για τη Γιορκτάουν έγινε ο πρώτος άνθρωπος που σκοτώθηκε στις ΗΠΑ από πιεσοευαίσθητη νάρκη εδάφους.

Οι Βρετανοί υιοθέτησαν γρήγορα το νέο όπλο, το οποίο χρησιμοποίησαν στις αφρικανικές εκστρατείες κατά τα τέλη του 19^ου αιώνα. Στις αρχές του 20^ου αιώνα, όλα τα μεγάλα βιομηχανικά έθνη είχαν προσθέσει τις νάρκες εδάφους και θαλάσσης στα οπλοστάσιά τους.

Οι νάρκες εδάφους καθιερώθηκαν κατά τη διάρκεια του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου, σε συνδυασμό με τη χρήση του άλλου νέου όπλου, του άρματος μάχης, το οποίο έθεσαν σε υπηρεσία οι Σύμμαχοι πριν από το τέλος του πολέμου. Οι τύποι των ναρκών εδάφους που χρησιμοποιούνται σήμερα εξελίχθηκαν στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο.

Υπολογίζεται ότι από το 1939 έχουν κατασκευαστεί περίπου 400 εκατομμύρια νάρκες και ότι τα 65 εκατομμύρια από αυτές έχουν χρησιμοποιηθεί σε συγκρούσεις της τελευταίας 20ετίας.

Πηγή χαρακτηριστικής εικόνας: Flickr

Διαβάστε στη “ΜτΧ”: Πώς δημιουργήθηκε το καραόκε από ένα δαιμόνιο μουσικό, που δεν κατοχύρωσε την ευρεσιτεχνία και έχασε ίσως και δισεκατομμύρια δολάρια. Γιατί το ΤΙΜΕ τον συνέκρινε με τον Μάο και τον Γκάντι