“Η γνώση είναι δύναμη”. Η φράση του Φράνσις Μπέικον που θεμελίωσε την έννοια της επιστήμης και αγωνίσθηκε για να βγει η Ευρώπη από τον πνευματικό μεσαίωνα

Στον αιώνα που μεσολάβησε μεταξύ Κοπέρνικου και Γαλιλαίου, η επιστήμη είχε ανατρέψει την άποψη που επικρατούσε για τον κόσμο.

Η Γη δεν βρισκόταν πλέον στο κέντρο του Σύμπαντος και νέες ανακαλύψεις στην ανατομία, τη φυσιολογία, τη χημεία και τη φυσική υπενθύμιζαν στους ανθρώπους ότι τελικά οι αρχαίοι στοχαστές δεν ήταν παντογνώστες.

Υπήρχαν πολλά ακόμα εκεί έξω που περίμεναν να ανακαλυφθούν.

Οι άνθρωποι άρχισαν επίσης να σκέφτονται την επιστήμη αυτή καθεαυτήν.

Ποιος ήταν ο καλύτερος τρόπος άσκησης της επιστήμης;

Πώς θα μπορούσαμε να είμαστε σίγουροι για την ακρίβεια των νέων ανακαλύψεων;

Και πώς θα μπορούσαμε να χρησιμοποιήσουμε την επιστήμη για να βελτιώσουμε την ευημερία, την υγεία και την ευτυχία μας;

Δύο άτομα στοχάστηκαν ιδιαίτερα και σε βάθος την έννοια της επιστήμης: ο ένας ήταν Άγγλος δικηγόρος και πολιτικός, Φράνσις Μπέικον.

Ο άλλος ήταν ο Γάλλος φιλόσοφος, Ρενέ Ντεκάρτ ή Καρτέσιος.

Ο δικηγόρος Φράνσις Μπέικον

Ο πατέρας του, ο Νίκολας Μπέικον, ήταν ταπεινής καταγωγής και εξελίχθηκε σε ισχυρό αξιωματούχο στης βασίλισσας Ελισάβετ Α’.

Ο Νίκολας γνώριζε πόσο σημαντική είναι η εκπαίδευση, γι’ αυτό φρόντισε να στείλει τον γιο του στο Πανεπιστήμιο του Κέμπριτζ.

Ο Φράνσις υπηρέτησε επίσης την Ελισάβετ, καθώς και τον βασιλιά Ιάκωβο Α’ μετά τον θάνατό της.

Είχε ειδικευθεί στην αγγλική νομοθεσία, έλαβε μέρος σε αρκετές σημαντικές δίκες και, μετά τη θητεία του ως Υπουργού Δικαιοσύνης, εξελίχθηκε σε μία από τις σημαντικότερες νομικές προσωπικότητες της εποχής του.

Ήταν επίσης μέλος του κοινοβουλίου.

«Η γνώση είναι δύναμη»

Ο Μπέικον ενθουσιαζόταν με την επιστήμη.

Αφιέρωσε πολύ χρόνο στην εκτέλεση πειραμάτων χημείας, ενώ παράλληλα ασχολήθηκε και με διάφορα περίεργα φυσικά φαινόμενα που εκτείνονταν από τον κόσμο των φυτών και των ζώων και έφταναν μέχρι τον καιρό και τον μαγνητισμό.

Πιο σημαντικά όμως από οποιαδήποτε ανακάλυψή του ήταν τα ευφυή και πειστικά επιχειρήματά του σχετικά με το γιατί άξιζε να ασκεί κανείς την επιστήμη και το πώς έπρεπε να την ασκεί.

Ο Μπέικον επιζητούσε να αναδείξει την αξία της επιστήμης.

«Η γνώση είναι δύναμη», είχε πει και η επιστήμη είναι ο καλύτερος τρόπος να κατακτηθεί η γνώση.

Με αυτά τα κίνητρα, άσκησε πιέσεις στην Ελισάβετ και στον Ιάκωβο ώστε να δαπανήσουν δημόσιο χρήμα για την κατασκευή εργαστηρίων και τη δημιουργία θέσεων εργασίας για τους επιστήμονες.

Πίστευε πως οι επιστήμονες θα πρέπει να δημιουργούν εταιρείες, ή αλλιώς ακαδημίες, έτσι ώστε να μπορούν να συναντιούνται και να ανταλλάσσουν ιδέες και πληροφορίες.

Η επιστήμη, υποστήριζε, προσφέρει στους ανθρώπους τα μέσα με τα οποία μπορούν να κατανοήσουν τη φύση και, μέσα από την κατανόησή τους, να την ελέγξουν.

«Οι κανόνες του σωστού επιστήμονα»

Ο Μπέικον έγραψε με σαφήνεια για τους καλύτερους τρόπους άσκησης της επιστήμης.

Οι επιστήμονες πρέπει να χρησιμοποιούν λέξεις και όρους επακριβώς ορισμένους και εύκολα κατανοητούς.

Πρέπει να προσεγγίζουν τις έρευνές τους με ανοιχτό μυαλό και να μην προσπαθούν να αποδείξουν ό, τι εκ των προτέρων πιστεύουν πως γνωρίζουν.

Πάνω απ’ όλα, θα πρέπει να επαναλαμβάνουν τα πειράματα και τις παρατηρήσεις τους, έτσι ώστε να είναι βέβαιοι για τα αποτελέσματά τους. Αυτή είναι η μέθοδος της επαγωγής.

Για παράδειγμα, ο χημικός μετρώντας, ζυγίζοντας και αναμειγνύοντας χημικές ουσίες ξανά και ξανά μπορεί να αποφανθεί με βεβαιότητα για τα χημικά φαινόμενα που μελετά.

Όσο περισσότερες παρατηρήσεις ή επαγωγές κάνει ένας επιστήμονας, τόσο μεγαλύτερη βεβαιότητα αποκτά για το τι θα συμβεί.

Με βάση αυτές τις επαγωγές μπορεί να προχωρήσει σε γενικεύσεις, οι οποίες με τη σειρά τους αποκαλύπτουν τους νόμους που διέπουν τις λειτουργίες της φύσης.

Οι ιδέες του Μπέικον ενέπνευσαν πολλές γενιές επιστημόνων.

Και συνεχίζουν να εμπνέουν μέχρι σήμερα.

Διαβάστε επίσης στη “ΜτΧ”: Ο Κοπέρνικος υποστήριξε ότι η Γη γυρίζει γύρω από τον Ήλιο, χωρίς να τιμωρηθεί από την Καθολική Εκκλησία. Πώς τα κατάφερε, σε αντίθεση με τον Γαλιλαίο που φυλακίστηκε μέχρι τον θάνατό του…