Η φονική έκρηξη στον όρμο Δραπετσώνας από διαρροή καυσίμων. Την πυροδότησε ένας ανύποπτος λεμβούχος που έψηνε ψάρια

Γράφει ο συνεργάτης μας, ιστορικός ερευνητής Στέφανος Μίλεσης

Στον όρμο της Δραπετσώνας το 1930 συνέβη ένα γεγονός που θα μπορούσε να προκαλέσει καταστροφή σε μεγάλο μέρος των βιομηχανικών μονάδων της περιοχής, με σοβαρές επιπτώσεις στους κατοίκους.

Στις ακτές της Δραπετσώνας, γύρω από τον μικρό όρμο, συναντάμε μέχρι σήμερα tiw εγκαταστάσεις των Τσιμεντάδικων, μέρος από τα εργοστάσια των Λιπασμάτων, τα καζάνια της Shell, της ΣΤΑΝΤΑΡ, τις χοάνες φόρτωσης στα πλοία των τσιμέντων ΗΡΑΚΛΗΣ.

Στη Σούδα Δραπετσώνας

Ο μικρός όρμος χρησιμοποιούνταν για την προμήθεια πρώτων υλών και τη φόρτωση των υγρών καυσίμων και των προϊόντων που παρασκευάζονταν.

Ένας ολόκληρος στόλος από φορτηγά και πετρελαιοφόρα πλοία αγκυροβολούσε καθημερινώς, σε έναν περιορισμένο σχετικά χώρο. Υπήρχε συνεπώς μια ασταμάτητη φόρτωση υγρών και καυσίμων από και προς τα πλοία.

Ήταν γνωστό στους ναυτικούς πως ο όρμος σχημάτιζε μια Σούδα με στενά άκρα, που δεν επέτρεπε την ανανέωση του νερού.

Για αυτό και τον όρμο οι ναυτικοί τον αποκαλούσαν “Σούδα της Δραπετσώνας”.

Ένα από τα ατμόπλοια του όρμου, στις 8 Σεπτεμβρίου του 1930, το ΜΑΡΙΑ ΜΠΑΪΚΑ άρχισε να φορτώνει υγρά καύσιμα στις δεξαμενές του. Κατά την διοχέτευση του καυσίμου όλη η γύρω θάλασσα μύριζε έντονα σα να είχε υπάρξει διαρροή.

Φυσικά υπήρξε ανησυχία αλλά όσοι ασχολούνταν με τα υγρά καύσιμα είχαν συνηθίσει στην οσμή αυτή.

Το εκρηκτικό μαγείρεμα στη “φουφού”

Στις 4.30 της ημέρας εκείνης ένας λεμβούχος, που ήθελε να ψήσει ψάρια, έβαλε φωτιά σε καυσόξυλα και άναψε μια “φουφού”. Το μαγείρεμα επί του σκάφους ήταν επιτρεπτό.

Μερικές μέρες πριν το Λιμεναρχείο είχε εκδώσει εγκύκλιο με την οποία απαγόρευε το άναμμα φωτιάς για μαγείρεμα στις ακτές, αλλά το επέτρεπε πάνω στα σκάφη.

Συμμορφούμενος λοιπόν με την διαταγή των αρχών ο λεμβούχος ακολούθησε τις οδηγίες των αρχών.

Όταν το μαγείρεμα τελείωσε ο λεμβούχος πήρε τα δύο φλεγόμενα ξύλα, κουρβουλάκια κατά την ναυτική έκφραση και τα βούτηξε στη θάλασσα για να τα σβήσει. Τότε μια τρομερή έκρηξη συγκλόνισε τον όρμο!

Ο όρμος που μετατράπηκε σε φλεγόμενο καμίνι

Μονομιάς ένα σύννεφο καπνού υψώθηκε στον αέρα και φλόγες ξεπήδησαν από το σημείο της έκρηξης. Ο μικρός όρμος μεμιάς μετατράπηκε σε ένα τεράστιο καζάνι.

Η φωτιά πήρε διαστάσεις και έκαιγε κάθε σκάφος που βρισκόταν εντός της Σούδας Δραπετσώνας.

Τα αναμμένα ξύλα του λεμβούχου είχαν μεταδώσει τη φωτιά της βενζίνης που είχε χυθεί στη θάλασσα και που λόγω της ελαφρότητάς της επέπλεε στην επιφάνεια.

Η λέμβος με το σκάφος του εξαερώθηκαν, ενώ οι φλόγες αμέσως τύλιξαν το ατμόπλοιο ΜΑΡΙΑ ΜΠΑΪΚΑ, αλλά και το ιστιοφόρο ΠΟΣΕΙΔΩΝ που βρισκόταν ακριβώς δίπλα του.

Ο συνοικισμός σε κίνδυνο

Τα δύο σκάφη καίγονταν, όπως ένα δάσος, ενώ τα ιστία έπεφταν με πάταγο καιγόμενα πάνω στους ανθρώπους που έτρεχαν στο κατάστρωμα.

Γρήγορα ο πανικός εξαπλώθηκε στο διπλανό προσφυγικό συνοικισμό, καθώς οι εκρήξεις των σκαφών εξαπέλυαν φλεγόμενα ξύλα, ιστία και εξαρτήματα πάνω στις στέγες των ξύλινων προσφυγικών σπιτιών.

Οι φλόγες αφού κάλυψαν τον όρμο βγήκαν στη στεριά και κατευθύνονταν με ταχύτητα προς τις δεξαμενές της ΣΕΛ και της ΣΤΑΝΤΑΡΤ.

Τα ρυμουλκά του Μάτσα έδεναν τα καιγόμενα σκάφη που συνέχιζαν να επιπλέουν και τα μετέφεραν είτε στον διπλανό όρμο των Σφαγείων είτε στον όρμο του Αγίου Γεωργίου Κερατσινίου. Τα φλεγόμενα σκάφη συνέχιζαν να καίνε για μέρες στους παραπλήσιους όρμους.

Έσερναν τους καμένους με συρματόσχοινα

Στο μεταξύ είχαν ειδοποιηθεί ρυμουλκά της εταιρείας Μάτσα τα οποία έριχναν νερό στα τοιχώματα των δεξαμενών. Καθώς πολλοί ναυτικοί είχαν βρεθεί στη φλεγόμενη θάλασσα, ό,τι σχοινί τους πετούσαν για να τους ρυμουλκήσουν, καιγόταν.

Κάποιοι ψύχραιμοι χρησιμοποίησαν σύρματα από τα διαλυμένα σκάφη και τα έριχναν για να αρπάξουν τους ναυαγούς που καίγονταν!

Κάποιοι κατάφεραν να σωθούν επειδή έκαναν μακροβούτια και βγήκαν στην ακτή. Όσοι έβγαιναν στην επιφάνεια για να πάρουν αέρα καίγονταν! Ελπίδα είχαν όσοι μπορούσαν να καλύψουν την απόσταση υποβρυχίως.

Θύματα που δεν μετρήθηκαν καθώς ήταν πρόσφυγες

Κάηκαν επίσης πολλά άλλα μικρά σκάφη όπως καΐκια που βρίσκονταν μέσα στον όρμο αλλά ευτυχώς την ώρα εκείνη ήταν άδεια.

Ο θλιβερός απολογισμός της καταστροφής κατέγραψε μόνο τους ναυτικούς που ήταν πληρώματα στο ατμόπλοιο ΜΑΡΙΑ ΜΠΑΪΚΑ και στο ιστιοφόρο ΠΟΣΕΙΔΩΝ.

Επικράτησε η άποψη ότι υπήρξαν και πολλά θύματα που ήταν πρόσφυγες και δεν είχαν οικείους να τους αναζητήσουν. Έτσι έμειναν ακαταχώρητοι.

Επίσημα η τραγωδία της 8ης Σεπτεμβρίου 1930 είχε ως απολογισμό 7 νεκρούς, 20 τραυματίες, ενώ καταστράφηκαν ολοσχερώς ένα ατμόπλοιο και 15 ιστιοφόρα!

Ανάμεσα στους νεκρούς ήταν και ένα μικρό κορίτσι πρόσφυγας τα στοιχεία του οποίου ουδέποτε βρέθηκαν.

Τα πορίσματα της έρευνας έδειξαν τις δεξαμενές

Στις ανακρίσεις σχετικά με την βενζίνη που βρέθηκε στη θάλασσα οι μάρτυρες κατέθεσαν αντιφατικές πληροφορίες. Κάποιοι μάλιστα ισχυρίστηκαν πως είχε προκληθεί από διαρροή του αγγλικού πλοίου ΝΤΟΝΑΞ.

Το αγγλικό πλοίο ήταν φορτωμένο με ακάθαρτο πετρέλαιο που είχε διοχετεύσει στις αποθήκες της ΣΤΑΝΤΑΡΤ. Όμως οι εμπειρογνώμονες δήλωσαν ότι το ακάθαρτο πετρέλαιο δεν είναι σε θέση να αναφλεγεί, ακόμα και με επαφή σε αναμμένο δαυλό.

Οι υποψίες έπεσαν πάνω στην ΣΤΑΝΤΑΡΤ, που είχε κάνει καθαρισμό των δεξαμενών βενζίνης και φαίνεται ότι έριξε το περιεχόμενό τους στη θάλασσα. Καθώς οι μάρτυρες έλεγαν πως οι φλόγες ανυψώθηκαν ενώ ακόμα το αναμμένο ξύλο του λεμβούχου βρισκόταν σε απόσταση 30 εκατοστών από την επιφάνεια της θάλασσας αποδεικνύει την ύπαρξη βενζίνης στην επιφάνεια, και όχι ακάθαρτου πετρελαίου.

Το αίτημα των κατοίκων από το 1930 μέχρι και σήμερα

Είναι γεγονός πως από τα γεγονότα της 8ης Σεπτεμβρίου 1930 ένα διαχρονικό σύνθημα επικράτησε στους κατοίκους του ευρύτερου Πειραιά το οποίο φαίνεται πως ισχύει μέχρι και σήμερα: “Να απομακρυνθούν όλες οι δεξαμενές καυσίμων από την πόλη”. Στο τέλος επικράτησε το σύνθημα:

 “έξω τα καζάνια από την πόλη” 

Το αδέσποτο κράτος

Οι κάτοικοι της Δραπετσώνας εξέδωσαν την επομένη κιόλας ημέρα ψήφισμα με το οποίο αποκαλούσαν τη χώρα “αδέσποτο κράτος”. Έγραφαν σχετικώς:

“Όταν οι εταιρείες αυτές ήλθαν στην Ελλάδα τις υποδέχθηκαν μετ’ ενθουσιασμού και ευγνωμοσύνης. Μάλιστα διότι καταδέχθηκαν να κατέλθουν μέχρις ημών. Και αφού τις ηυχαριστήσαμεν καταλλήλως, επροθυμοποιηθήκαμεν να τους παράσχωμεν κάθε ευκολίαν και κάθε υποστήριξιν δια την ανάπτυξιν των επιχειρήσεών των.

Εξέλεξαν την Δραπετσώνα. Αλλά και την Πλατείαν Ομονοίας αν ζητούσαν θα τους την παραχωρούσαν.

Οι διευθυντές τους ήταν Άγγλοι και Αμερικανοί. Κατά φυσικό λόγο θα ήμασταν πολύ αστείοι για να έχουμε την αξίωση να τους διδάξουμε ορισμένα πράγματα, τα οποία αυτοί υποτίθεται πως γνωρίζουν καλύτερα από κάθε άλλον.

Η διαφορά είναι πως δεν τα εφαρμόζουν. Δια τον απλούστατο λόγο πως δεν αξίζει τον κόπο να τα εφαρμόσουν, όταν πρόκειται περί της Ελλάδος, της Αβυσσηνίας και των ερήμων της Αφρικής και της Ασίας.

Διότι κατά κανόνα οι άνθρωποι σε αυτά τα μέρη είναι καθυστερημένοι και η ζωή αξίζει σε αυτά τόσο λίγο!

Ας σημειωθεί με την ευκαιρία, πως σε άλλα μέρη που υπάρχουν οι ίδιες εγκαταστάσεις, εκτός των άλλων μέτρων τα οποία λαμβάνονται, υπάρχουν επίσης ειδικά συνεργεία έτοιμα ανά πάσα στιγμή να επέμβουν….

Αλλά υπάρχει και ένα επίσης γεγονός το οποίο ενισχύει την ασυδοσία αυτών των κυρίων.

Στην Ελλάδα ξέρουν πως δεν πρόκειται να δώσουν λόγο για τις πράξεις τους!

Ποιος μεγάλος ένοχος έχει τιμωρηθεί στην Ελλάδα; Απολύτως κανείς! Ξέρουν πως μετά την πρώτη συγκίνηση, μετά τον πρώτο σάλο, όλα θα λησμονηθούν συντόμως και αυτοί θα μπορέσουν ανενόχλητοι να επαναλάβουν το καταστροφικό τους έργο.

Το πολύ να τους ζητηθούν μερικές υποσχέσεις. Που φυσικά θα δώσουν προθύμως, εφόσον έτσι κι αλλιώς δεν πρόκειται να πραγματοποιήσουν…”