Η Φιλιππινέζα χημικός που επινόησε την κέτσαπ μπανάνας. Έγινε ηρωίδα πολέμου και διέσωσε όσους λιμοκτονούσαν. Το άδοξο τέλος

Της πιστώνονται περισσότερες από 700 συνταγές, μεταξύ των οποίων η κέτσαπ μπανάνας. Κυρίως, όμως, της αναγνωρίζεται ότι έσωσε από το θάνατο χιλιάδες Φιλιππινέζους και Αμερικανούς στρατιώτες του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, οι οποίοι μαστίζονταν από την πείνα.

Ήθελε να δει τη χώρα της όχι μόνο ανεξάρτητη αλλά και αυτάρκη. Αξιοποίησε την ευρεία μόρφωσή της προς όφελος του κοινωνικού συνόλου, αρνήθηκε να εγκαταλείψει τις Φιλιππίνες, όταν οι Σύμμαχοι σφυροκοπούσαν την πρωτεύουσα Μανίλα και το τέλος της “γράφτηκε” με τραγικό τρόπο.

Ο λόγος για τη Μαρία Ορόσα, τη Φιλιππινέζα χημικό τροφίμων που διακρίθηκε ως πρωτοπόρα επιστήμονας, σπουδαία φιλάνθρωπος, έμπρακτη πατριώτισσα και μαχητική αντιστασιακή.

Η επιστήμονας που “ξεπείνασε” τις Φιλιππίνες

Η Μαρία Ιλιάγκαν Ορόσα, όπως ήταν το πλήρες όνομά της, γεννήθηκε στις 29 Νοεμβρίου 1892 (ή 1893, σύμφωνα με άλλες πηγές), στην πόλη Ταάλ της επαρχίας Μπατάνγκας των Φιλιππίνων. Είχε άλλα επτά αδέρφια και μεγάλωσε την περίοδο που η χώρα της ήταν αποικία των Ισπανών.

Ο πατέρας της Μαρία Ορόσα, Σιμπλίθιο πήρε μέρος στον Φιλιππινοαμερικανικό Πόλεμο (1899-1902), ο οποίος έληξε με ήττα των συμπατριωτών του. Χρησιμοποίησε το ατμόπλοίο του, προκειμένου να μεταφέρει στρατιώτες και προμήθειες μεταξύ των νησιών των Φιλιππίνων, γεγονός που αποτέλεσε δίδαγμα ζωής για τη νεαρή Μαρία.

Αφότου ενηλικιώθηκε, σπούδασε στο Πανεπιστήμιο των Φιλιππινών. Στα 23 της χρόνια, εισήχθη με υποτροφία στο Πανεπιστήμιο της Ουάσιγκτον στο Σιάτλ, όπου απέκτησε προπτυχιακό και μεταπτυχιακό στη χημεία τροφίμων και τη φαρμακευτική χημεία.

Για ένα διάστημα δούλεψε σε εργοστάσιο κονσερβοποίησης στην Αλάσκα και το 1922, επέστρεψε στη χώρα της, με στόχο να καταπολεμήσει τον υποσιτισμό που βασάνιζε τους συμπατριώτες της

Έπιασε δουλειά στο Τμήμα Συντήρησης Τροφίμων του Φιλιππινέζικου Γραφείου Επιστήμης. Μέσα σε μία τριετία (1926-1929), ταξίδεψε στην Κίνα, την Ιαπωνία και τη Χαβάη, όπου επισκέφθηκε περισσότερες από 50 κονσερβοποιίες.

Εστίασε, επίσης, την προσοχή της στους άφθονους φυσικούς πόρους των νησιών των Φιλιππινών (φρούτα, λαχανικά, κ.ά.) και περιόρισε την ανάγκη για εισαγόμενα προϊόντα.

Χάρη στην κατάρτισή της και το καινοτόμο πνεύμα της, η Ορόσα δημιούργησε εκατοντάδες συνταγές που βελτίωσαν τη διατροφή και την ποιότητα ζωής των Φιλιππινέζων.

Οι γαστρονομικές καινοτομίες και οι εφευρέσεις

Η πιο διάσημη επινόηση της Μαρία Ορόσα ήταν μία κέτσαπ που περιείχε, μεταξύ άλλων, πολτοποιημένη μπανάνα αντί για ντομάτα. Ήταν φθηνότερη από την εισαγόμενη κέτσαπ ντομάτας και εξίσου ελκυστική, με αποτέλεσμα να μπει στο τραπέζι κάθε οικογένειας. Μέχρι σήμερα, συναντάται σε μεγάλο μέρος της φιλιππινέζικης γαστρονομίας.

Η κέτσαπ μπανάνας προέκυψε, επειδή το τροπικό κλίμα των Φιλιππινών δεν ευνοούσε την καλλιέργεια της ντομάτας

Σε μια περίοδο μεγάλων ελλείψεων τροφίμων, η Ορόσα ανέπτυξε τρόπους κονσερβοποίησης και συντήρησης των εποχικών προϊόντων. Σκαρφίστηκε, ακόμη, πρωτότυπες μεθόδους παραγωγής, όπως τη δημιουργία ξιδιού από ανανάδες.

Συμπληρωματικά, η Φιλιππινέζα τεχνολόγος τροφίμων μετεξέλιξε το “Palayok“, ένα τοπικό πήλινο δοχείο προετοιμασίας φαγητού, σε ένα είδος φούρνου που εξυπηρέτησε τους κατοίκους απομακρυσμένων χωριών, οι οποίοι δεν είχαν πρόσβαση στο ηλεκτρικό ρεύμα, για να ψήσουν.

Η ηρωίδα πολέμου με το άδοξο τέλος

Οι σπουδαιότερες, όμως, εφευρέσεις της Μαρία Ορόσα προέκυψαν την περίοδο του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου. Ήταν:

• το “Soyalac” (ένα θρεπτικό ποτό από σπόρους σόγιας)
• και το “Darak” (μπισκότα ρυζιού με βιταμίνη Β1, τα οποία περιόριζαν την ενδημική νόσο Μπέρι-Μπέρι).

Και τα δύο παρασκευάσματα έσωσαν χιλιάδες ζωές στρατιωτών που πολεμούσαν στα πεδία των μαχών ή στέλνονταν στα ιαπωνικά στρατόπεδα συγκέντρωσης.

Η Ορόσα συνεργάστηκε με μια ομάδα Φιλιππινέζων ανταρτών που αντιμάχονταν την ιαπωνική κατοχή. Από κοινού με ξυλουργούς, τοποθέτησαν το “Soyalac” και το “Darak” σε κλαδάκια από μπαμπού και τα μετέφεραν λαθραία σε αιχμαλώτους πολέμου που λιμοκτονούσαν.

Λίγες ώρες μετά την επίθεση στο Περλ Χάρμπορ, οι Ιάπωνες εξαπέλυσαν επίθεση εναντίον των Φιλιππινών. Η Ορόσα δέχθηκε έντονες πιέσεις από την οικογένειά της να φύγει από τη Μανίλα. Αποφάσισε, ωστόσο, να μείνει, για να ταΐσει μαζί με την ομάδα της όλους όσοι δεν μπορούσαν να φύγουν. Λέγεται ότι είχε πει:

“Η θέση μου είναι εδώ. Δεν μπορώ λόγω συνείδησης να εγκαταλείψω τη δουλειά μου και τα κορίτσια μου“

Στις 3 Φεβρουαρίου 1945, ξεκίνησε η Μάχη της Μανίλα, κατά την οποία οι Αμερικανοί επιχείρησαν να ανακαταλάβουν την πόλη από τους Ιάπωνες. Δέκα ημέρες αργότερα, η Ορόσα τραυματίστηκε από θραύσματα βόμβας, κατά τη διάρκεια αμερικανικής αεροπορικής επιδρομής.

Μεταφέρθηκε στο νοσοκομείο, το οποίο, όμως, βομβαρδίστηκε από τους Αμερικανούς, με αποτέλεσμα να σκοτωθεί, σε ηλικία 52 ετών, μαζί με περίπου 400 άτομα.

Θάφτηκε σε ομαδικό τάφο, αλλά τα οστά της δεν έχουν εντοπιστεί μέχρι σήμερα.

Το Φεβρουάριο του 2020, αρχαιολόγοι ανακάλυψαν τυχαία μια ταφόπλακα στην αυλή ενός σχολείου, στην ίδια τοποθεσία που βρισκόταν το νοσοκομείο, όπου σκοτώθηκε η Μαρία Ορόσα. Η ταφόπλακα έχει χαραγμένο το ονοματεπώνυμό της και τη φράση “Πέθανε στο καθήκον“.

Η Φιλιππινέζα επιστήμονας έφυγε βίαια από τη ζωή, όμως η προσφορά της δεν λησμονήθηκε. Ένας δρόμος στη Μανίλα φέρει το όνομά της και διάφορες προτομές-μνημεία με τη μορφή της έχουν φιλοτεχνηθεί.

Επίσης, ο Αμερικανικός Ερυθρός Σταυρός τής απένειμε μετά θάνατον βραβείο για τις υπηρεσίες της εν καιρώ πολέμου.

Με πληροφορίες από: National Park Service, Philippine Veterans Affairs Office, Lady Science και New York Times

Πηγή κεντρικής φωτογραφίας: WikimediamtxCommons και Wikipedia