Η επιστολή του Πάπα Πίου Β΄ στον Μωάμεθ τον Πορθητή. Του ζητούσε να γίνει καθολικός και “Αυτοκράτορας των Ελλήνων”

του συνεργάτη ιστορικού Κωνσταντίνου Λαγού

Το 1461 ο Πάπας Πίος Β΄ έστειλε μία επιστολή στον Μωάμεθ Β΄ Πορθητή, τον Οθωμανό σουλτάνο. Ήταν μόλις οκτώ χρόνια μετά την Άλωση της Κωνσταντινούπολης και ο Μωάμεθ συνέχιζε να επεκτείνει την αυτοκρατορία του υποτάσσοντας χριστιανικούς λαούς. Στην επιστολή αυτή, ο Πάπας του πρότεινε να γίνει ρωμαιοκαθολικός και ως αντάλλαγμα θα τον αναγνώριζε ως «αυτοκράτορα των Ελλήνων». Δεν είναι γνωστή η απάντηση του Μωάμεθ, και αν ακόμη μπήκε στον κόπο να αποκριθεί στον Πίο Β΄.

Μωάμεθ Β΄

Το 1453 ο Μωάμεθ Β΄ κατέλαβε την Κωνσταντινούπολη, όπου έπεσε ηρωικά μαχόμενος ο τελευταίος Βυζαντινός αυτοκράτορας, Κωνσταντίνος ΙΑ΄ Παλαιολόγος. Στη συνέχεια, το 1460 ο Οθωμανός σουλτάνος κατέλυσε το Δεσποτάτο του Μωρέως και ένα χρόνο αργότερα έκανε το ίδιο με την Αυτοκρατορία της Τραπεζούντας.

Εκτός από τα ελληνικά κράτη, την ίδια περίοδο ο Μωάμεθ κατέλαβε και άλλες περιοχές στα Βαλκάνια και την Ανατολή, όπου κατοικούσαν κυρίως Χριστιανοί. Ο Μωάμεθ Β΄ φαινόταν ασυγκράτητος και ήταν γνωστό ότι είχε βάλει στο στόχαστρό του ακόμη και την Ιταλία.

Η σταυροφορία του Πίου Β΄

Το 1458 πάπας έγινε ο δυναμικός Πίος Β΄, κατά κόσμον Αινείας Σίλβιος Πικκολομίνι. Αυτός σχεδόν αμέσως κάλεσε τις ευρωπαϊκές δυνάμεις σε σταυροφορία εναντίον των Οθωμανών.

Μάλιστα, στις 14 Ιανουαρίου 1460 κήρυξε επίσημα την έναρξή της. Όπως αποδείχτηκε, οι σημαντικοί Ευρωπαίοι ηγεμόνες δεν είχαν καμία διάθεση να στείλουν στρατεύματα για τη σταυροφορία του Πάπα. Οι μόνοι που πολεμούσαν τους Οθωμανούς ήταν οι Βενετοί καθώς απειλούσαν τις κτήσεις τους στην Ανατολική Μεσόγειο, καθώς και οι Γεώργιος Καστριώτης Σκεντέρμπεης και ο Βλαντ Γ’ (Δράκουλας) στα Βαλκάνια.

Το 1461 ήταν πια ξεκάθαρο ότι το σχέδιο του Πίου Β΄ για μία σταυροφορία των μεγάλων χριστιανικών δυνάμεων εναντίον των Οθωμανών ήταν μία χίμαιρα.

Ο Πάπας γράφει στον Σουλτάνο

Τότε ο Πάπας κατέστρωσε ένα άλλο σχέδιο για να σταματήσει την προέλαση του Μωάμεθ Β΄ στην Ιταλία κάνοντάς του μία πρόταση. Είναι από τα πιο περίεργα και σουρεαλιστικά σχέδια στην ιστορία. Μάλλον δείχνει πόσο απογοητευμένος ήταν ο Πάπας από τις ευρωπαϊκές δυνάμεις.

Απηύθυνε μια επιστολή στον Μωάμεθ Β΄, προτρέποντάς τον να γίνει ρωμαιοκαθολικός! Η επιστολή έγινε γνωστή με τον λατινικό της τίτλο: «Epistola ad Mahumetem».

Σε αυτή, ο Πίος Β’ διαβεβαίωνε τον Μωάμεθ ότι δεν τον μισούσε, αφού ο Χριστός ζητούσε να αγαπά τους εχθρούς του και να προσεύχεται για τους διώκτες του. Στη συνέχεια, ο Πάπας επισήμανε στον Σουλτάνο ότι ήταν αυταπάτη αν θεωρούσε ότι ως Μουσουλμάνος θα μπορούσε να κατακτήσει τους δυτικούς τόσο εύκολα όσο είχε κάνει με τους κατοίκους της Ασίας, αλλά και τους Έλληνες, Σέρβους και Βλάχους.

Σύμφωνα με τον Πίο Β΄ όλοι αυτοί ήταν «άπιστοι και αιρετικοί».

“Αυτοκράτορας των Ελλήνων”

Αλλά αν ο Μωάμεθ ήθελε πράγματι να επεκτείνει την κυριαρχία του μεταξύ των Χριστιανών και να καλύψει το όνομά του με δόξα, δεν χρειαζόταν χρήματα, ούτε όπλα, ούτε στρατούς, ούτε στόλους. Η πρόταση του Πάπα στον Μωάμεθ Β΄, σύμφωνα με τα ίδια του λόγια ήταν απλή:

«Κάτι εντελώς ασήμαντο μπορεί να σε κάνει τον μεγαλύτερο, ισχυρότερο, και διασημότερο από τους θνητούς που βρίσκεται στη ζωή. Ρωτάς τι είναι; Δεν είναι δύσκολο να το βρεις. Δεν χρειάζεται να πας μακριά για να το αναζητήσεις. Μπορεί να βρεθεί παντού: λίγο νερό με το οποίο να βαπτιστείς, να προσηλυτιστείς στον Χριστιανισμό και να δεχτείς την πίστη του Ευαγγελίου.

Μόλις το κάνεις αυτό, δεν θα υπάρχει ηγεμόνας σε ολόκληρη τη γη που θα σε ξεπερνά σε φήμη ή να έχει την ίδια ισχύ με σένα. Θα σε ανακηρύξουμε αυτοκράτορα των Ελλήνων και της Ανατολής…

Η “αγκαλιά του Πάπα”

Όλοι οι Χριστιανοί θα σε τιμούν και θα σε βάζουν κριτή στις διενέξεις τους… Πολλοί θα υποταχθούν σε σένα οικειοθελώς, θα έρχονται σε σένα για να απονείμεις δικαιοσύνη και θα σου καταβάλλουν φόρους. Θα έχεις τη δυνατότητα να εξολοθρεύεις τυράννους, να υποστηρίζεις τους καλούς και να πολεμάς τους κακούς. Και η Ρωμαϊκή (σημείωση: ρωμαιοκαθολική) Εκκλησία δεν θα σας εναντιωθεί… Η πρώτη πνευματική θέση (σημείωση: ο Πάπας) θα σε αγκαλιάσει με την ίδια αγάπη με τους άλλους βασιλείς, και πολύ περισσότερο καθώς η θέση σου είναι υψηλότερη. Υπό αυτές τις συνθήκες θα μπορείς εύκολα, χωρίς πόλεμο ή αιματοχυσία, να αποκτήσεις πολλά βασίλεια…

Εμείς (σημείωση: ο Πάπας) δεν θα βοηθήσουμε ποτέ τους εχθρούς σου, αλλά αντιθέτως θα καλούμε να στέλνεις στρατεύματα εναντίον όσων σφετερίζονται μερικές φορές τα δικαιώματα της Ρωμαϊκής (σημείωση: ρωμαιοκαθολικής) Εκκλησίας και υψώνουν τα κέρατά τους ενάντια στη μητέρα τους».

Απάντησε ο Μωάμεθ;

Αν και στα αρχεία του Βατικανού υπάρχει αντίγραφο της επιστολής του Πίου Β΄ προς τον Μωάμεθ, υπάρχει διχογνωμία μεταξύ των ιστορικών αν εστάλη. Οι περισσότεροι πιστεύουν ότι έφθασε στην αυλή του Σουλτάνου, που γνώριζε τη χριστιανική πίστη,  καθώς ήταν από τους πιο μορφωμένους της δυναστείας του μέχρι τότε.

Δεν είναι γνωστό αν ο Οθωμανός σουλτάνος απάντησε στον Πάπα. Στο Βατικανό υπάρχει μία επιστολή που το κείμενό της μοιάζει να είναι κάποιου που γράφει εκ μέρους του Μωάμεθ και απορρίπτει την πρόταση να γίνει Χριστιανός. Όμως, είναι σίγουρο ότι πρόκειται για πλαστό έγγραφο.