Η επιστολή του φυλακισμένου γ.γ του ΚΚΕ, Ν. Ζαχαριάδη, με την οποία υποστήριζε το καθεστώς του δικτάτορα Μεταξά εναντίον της φασιστικής εισβολής. Προκάλεσε αντιδράσεις και αργότερα χρησιμοποιήθηκε για την καθαίρεσή του

Η επιβολή της δικτατορίας του Ιωάννη Μεταξά (4 Αυγούστου 1936) είχε ως άμεσο επακόλουθο τη σύλληψη εκατοντάδων στελεχών και μελών του ΚΚΕ. Μεταξύ αυτών και το κορυφαίο στέλεχος του ΚΚΕ, ο γενικός γραμματέας του κόμματος Νίκος Ζαχαριάδης ο οποίος κλείστηκε στις φυλακές της Κέρκυρας υπό συνθήκες απομόνωσης.

Ακέφαλο πλέον το κόμμα, επιχείρησε να συγκροτήσει ένα νέο καθοδηγητικό κέντρο.

Το νέο όργανο θα μείνει γνωστό ως η «Παλαιά Κεντρική Επιτροπή». Η ΠΚΕ κρατούσε επαφή με διάσπαρτες κομμουνιστικές ομάδες που δρούσαν πλέον ανεξάρτητα, ελλείψει καθοδήγησης.

Δεν κατάφερε όμως να αποκτήσει ουσιαστική επικοινωνία με τον έγκλειστο ηγέτη του κόμματος, στις φυλακές της Κέρκυρας.

Εκτός όμως από την ΠΚΕ, στις αρχές του ΄40 εμφανίστηκε και ένα νέο καθοδηγητικό κέντρο. Αυτό όμως ήταν μια μηχανορραφία του πανούργου υφυπουργού Ασφαλείας Κωνσταντίνου Μανιαδάκη. Ο τελευταίος χρησιμοποίησε ανώτατα στελέχη του ΚΚΕ που είχαν υπογράψει δήλωση μετανοίας για να δημιουργήσει μια ψεύτικη Κεντρική Επιτροπή, γνωστή ως «Προσωρινή Διοίκηση». Έφτασε μάλιστα στο σημείο να εκδίδει και τον δικό της Ριζοσπάστη προκαλώντας ακόμη μεγαλύτερη σύγχυση στα μέλη του ΚΚΕ.

Στις αρχές του 1940, ο Ζαχαριάδης μεταφέρθηκε από την Κέρκυρα στην Αθήνα. Εκεί ο Μανιαδάκης τον έφερε σε επαφή με την «Προσωρινή Διοίκηση» ώστε ο ηγέτης του ΚΚΕ να της δώσει την υποστήριξή του. Σύμφωνα με πολλές πηγές, ο Ζαχαριάδης ήταν πεπεισμένος ότι η Παλαιά Κεντρική Επιτροπή ήταν διαβρωμένη από την Ασφάλεια.

Με την κήρυξη του Ελληνοϊταλικού πολέμου ο Ζαχαριάδης προέβη σε μια ενέργεια που αιφνιδίασε του πάντες. Έστειλε μια επιστολή με την οποία καλούσε τους Έλληνες να συστρατευτούν με το καθεστώς Μεταξά για να πολεμήσουν εναντίον των Ιταλών χωρίς κανέναν δισταγμό. Το γράμμα αυτό το οποίο δημοσιεύτηκε στον Τύπο στις 2 Νοεμβρίου 1940 έχει ως εξής:

«Προς το λαό της Ελλάδας

Ο φασισμός του Μουσολίνι χτύπησε την Ελλάδα πισώπλατα, δολοφονικά και ξετσίπωτα με σκοπό να την υποδουλώσει και να την εξανδραποδίσει. Σήμερα όλοι οι Έλληνες παλαίουμε για τη λευτεριά, την τιμή, την εθνική μας ανεξαρτησία. Η πάλη θα είναι πολύ δύσκολη και πολύ σκληρή. Μα ένα έθνος που θέλει να ζήσει πρέπει να παλεύει, αψηφώντας τους κινδύνους και τις θυσίες. Ο λαός της Ελλάδας διεξάγει σήμερα έναν πόλεμο εθνικοαπελευθερωτικό, ενάντια στο φασισμό του Μουσολίνι. Δίπλα στο κύριο μέτωπο και Ο ΚΑΘΕ ΒΡΑΧΟΣ, Η ΚΑΘΕ ΡΕΜΑΤΙΑ, ΤΟ ΚΑΘΕ ΧΩΡΙΟ, ΚΑΛΥΒΑ ΜΕ ΚΑΛΥΒΑ, Η ΚΑΘΕ ΠΟΛΗ, ΣΠΙΤΙ ΜΕ ΣΠΙΤΙ, ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΓΙΝΕΙ ΦΡΟΥΡΙΟ ΤΟΥ ΕΘΝΙΚΟΑΠΕΛΕΥΘΕΡΩΤΙΚΟΥ ΑΓΩΝΑ.

Κάθε πράκτορας του φασισμού πρέπει να εξοντωθεί αλύπητα. Στον πόλεμο αυτό που τον διευθύνει η κυβέρνηση Μεταξά, όλοι μας πρέπει να δώσουμε όλες μας τις δυνάμεις, δίχως επιφύλαξη. Έπαθλο για τον εργαζόμενο λαό και επιστέγασμα για το σημερινό του αγώνα, πρέπει να είναι και θα είναι, μια καινούργια Ελλάδα της δουλειάς, της λευτεριάς, λυτρωμένη από κάθε ξενική ιμπεριαλιστική εξάρτηση, μ’ ένα πραγματικά παλλαϊκό πολιτισμό.

Όλοι στον αγώνα, ο καθένας στη θέση του και η νίκη θα ναι νίκη της Ελλάδας και του λαού της. Οι εργαζόμενοι όλου του κόσμου στέκουν στο πλευρό μας.

Αθήνα 31 του Οκτώβρη 1940

Νίκος Ζαχαριάδης

Γραμματέας της Κεντρικής Επιτροπής του ΚΚΕ».

Το γράμμα προκάλεσε μεγάλη εντύπωση και αντιδράσεις στους κόλπους του κόμματος εφόσον αντίκειτο στην καθοδηγητική γραμμή της Κομμουνιστικής Διεθνούς όπως αυτή είχε διαμορφωθεί μετά την υπογραφή του Γερμανοσοβιετικού Συμφώνου (γνωστό ως Σύμφωνο Μολότωφ-Ρίμπεντροπ) στις 24 Αγούστου 1939.

Η γερμανοσοβιετική προσέγγιση ανέτρεπε την προηγούμενη γραμμή της Κομμουνιστικής Διεθνούς του αντιφασισμού και των Λαϊκών Μετώπων.

Για πολλούς μελετητές της περιόδου, ο Ζαχαριάδης θεώρησε ότι αν το ΚΚΕ δεν συμπαρατασσόταν με τον πόλεμο θα αυτοκτονούσε πολιτικά. Άλλωστε, οι ιταλοσοβιετικές σχέσεις δεν είχαν εξομαλυνθεί με την υπογραφή του Συμφώνου και η Μόσχα δεν έχανε ευκαιρία να στηλιτεύει την επεκτατικότητα του Μουσολίνι.

Εκτιμώντας επίσης πως η Ασφάλεια είχε διαβρώσει και τα δύο καθοδηγητικά όργανα του κόμματος (ΠΚΕ και Προσωρινή Διοίκηση) πήρε την πρωτοβουλία να επικοινωνήσει, μέσω της επιστολής, με τα μέλη του ΚΚΕ και να αναδείξει το πολιτικό στίγμα του κόμματος.

Φυσικά το γράμμα προκάλεσε αντιδράσεις καθώς βρισκόταν εμφανώς έξω από το πλαίσιο των αποφάσεων της Κομμουνιστικής Διεθνούς. Πολλά ανώτατα στελέχη μάλιστα το χαρακτήρισαν πλαστό.

Στις 10 Ιανουαρίου 1941, η Διεθνής καταδίκασε τη συγκεκριμένη θέση του έγκλειστου ηγέτη.

Ο ίδιος πάντως είχε ήδη αναπροσαρμόσει τη θέση του με δύο νέα γράμματα (Νοέμβριος 1940, Ιανουάριος 1941). Σε αυτά έπαιρνε σαφείς αποστάσεις από την πρώτη επιστολή και χαρακτήριζε την ελληνική αντεπίθεση στη Βόρειο Ήπειρο ως «κατακτητικό και ιμπεριαλιστικό πόλεμο».

Αρκετά χρόνια αργότερα, ο Ζαχαριάδης ισχυρίστηκε πως το Κομμουνιστικό Κόμμα Σοβιετικής Ένωσης δεν του συγχώρεσε ποτέ αυτή του την παρέκκλιση.

Το πρώτο γράμμα χρησιμοποιήθηκε ως ένα επιβαρυντικό στοιχείο για την καθαίρεση του Ζαχαριάδη από τη θέση του γενικού γραμματέα του κόμματος το 1956 και στη διαγραφή του τον επόμενο χρόνο.

Διαβάστε επίσης στη “ΜτΧ”: Η συγκλονιστική μαρτυρία του μηχανικού από την Καλαμαριά που συναντήθηκε με τον Ζαχαριάδη στο Νταχάου και του έσωσε τη ζωή…