Η επική μάχη των Σουλιωτών στην Αθήνα. Όταν όλοι έτρεχαν να σωθούν, έμειναν σταθεροί και αντιμετώπισαν τους Τούρκους

του συνεργάτη μας, ιστορικού ερευνητή Στέφανου Μίλεση

Η καταστροφική ήττα του Ανάλατου, στις 24 Απριλίου 1827, πέρα από τους νεκρούς, τραυματίες και αιχμαλώτους, προξένησε και φόβο και ταραχή σε όλους τους αγωνιστές που είχαν στρατοπεδεύσει στην Αττική.

Η άτακτη φυγή προς τη θάλασσα

 Η ήττα, επέφερε τη άτακτη φυγή, όλου του στρατού προς τη θάλασσα, και όχι μόνο των δυνάμεων που είχαν εμπλακεί στη μάχη, όπως πολλοί πιστεύουν.

Η σωτηρία μέσω της θάλασσας, έκανε τους αγωνιστές να εγκαταλείπουν τα χαρακώματα. Όμως, διέτρεχαν μεγαλύτερο κίνδυνο τρέχοντας άτακτα. Άφηναν το τούρκικο ιππικό να τους σφάζει ανενόχλητα άνευ αντίστασης.

Έτσι ενώ η μάχη του Ανάλατου διήρκεσε μια ώρα, η σφαγή των καταδιωκόμενων Ελλήνων που έτρεχαν ανεξέλεγκτα διήρκεσε τρεις ώρες.

Πολλοί πνίγηκαν κολυμπώντας για να φτάσουν στα καράβια.

Οι μόνοι που αντέταξαν οργανωμένη άμυνα και παρέμειναν στις θέσεις τους πολεμώντας με αυτοθυσία ήταν οι Σουλιώτες, που είχαν καλύτερη εκπαίδευση και πειθαρχία.

Οι Νικολής και Σωτήριος Ζέρβας συγκράτησαν αρχικά εκείνους που μιμούμενοι τους υπόλοιπους, άρχιζαν να φεύγουν τρέχοντας προς τη θάλασσα.

Δημιούργησαν μια πρόχειρη γραμμή άμυνας, καθώς ταμπούρια κάλυψης της υποχώρησης, που είχε προτείνει ο Κώστας Μπότσαρης πριν από τη μάχη, ουδέποτε είχαν γίνει.

Όμοια με τους αρχαίους Σπαρτιάτες

Για αυτό και φάνηκε πως στη μάχη του Ανάλατου οι Σουλιώτες υπέστησαν το μεγαλύτερο πλήγμα σε απώλειες. Αυτό συνέβη επειδή παρέμειναν στις θέσεις τους, αλλά και διότι με δικό τους αίτημα, είχαν τοποθετηθεί στο δυσκολότερο σημείο της επίθεσης.

Κατά την διάρκειά της επίθεσης του οθωμανικού ιππικού, είχαν επιδείξει ακάθεκτο δυναμισμό, ενώ όλοι έτρεχαν να σωθούν, αυτοί προέλασαν και μάλιστα σημαντικά!

Θύμιζαν τους αρχαίους Σπαρτιάτες, ταγμένους εκ ηθών και παραδόσεων να πεθάνουν στο πεδίο της μάχης. Όταν όμως επήλθε η κάμψη όλης της ελληνικής παράταξης, μοιραία κι αυτοί υποχώρησαν.

Όμως η δική τους υποχώρηση ήταν διαφορετική!

Κάλυπταν, τους υπόλοιπους Έλληνες που υποχωρούσαν άτακτα, με αποτέλεσμα να δεχθούν όλο το βάρος της επίθεσης και να αποδεκατιστούν.

Η μεθοδική υποχώρηση των Σουλιωτών αποτέλεσε στρατιωτικό έπος, που δυστυχώς χάθηκε εξαιτίας της ήττας που είχε τρομερές συνέπειες για τον αγώνα.

Εντυπωσιασμένοι οι ξένοι περιέγραψαν τη γενναιότητα των Σουλιωτών, περισσότερο κι από τους Έλληνες. Στο σύγγραμμα των Έμερσον και Πάτσιο «Ταμπλώ ντε λα Γκρες» (σελ. 236) αναφέρεται:

«Ο Κώστας Μπότσαρης υπήρξε για τους συμπολεμιστές του πραγματικό είδωλο. Κατά την επίθεση της 24^ης Απριλίου 1827 οι Σουλιώτες τον έσωσαν δίνοντας το αίμα τους. Ο Σουλιώτης αρχηγός είχε αφιππεύσει και πολεμούσε την πρώτη γραμμή του πυρός. Τον είχαν όμως αντιληφθεί και αναγνωρίσει και παρ’  ολίγο θα αιχμαλωτιζόταν από έναν Αιγύπτιο αξιωματικό. Οι άνδρες του όμως σχημάτισαν έναν κύκλο με τα σώματά τους και πολεμούσαν υποχωρώντας, καλύπτοντάς τον».

Η Σουλιώτικη τιτανομαχία

 Όσο πίεζε ο εχθρός, τόσο αυτοί αμύνονταν κι έτσι κατάφεραν να καλύψουν την απόσταση του ενός μιλίου που τους χώριζε από την ακτή.

Πέτυχαν μέσα σε αυτό το χαμό, να αρπάξουν από τις αντιπάλους τους και 12 άλογα αφού πρώτα φόνευσαν τους αναβάτες τους.

Σε εκείνη τη σύγκρουση που θυμίζει τα πεδία της Ιλιάδας, έξι αδελφοί και συγγενείς του Μπότσαρη χάθηκαν για να περιφρουρήσουν τη νίκη των Σουλιωτών.

Ακόμα και ο Κασομούλης που δεν συμπαθούσε ιδιαίτερα τους Σουλιώτες έγραψε:

«Ο Κώστας Βοτζιάρης, ο Κίτσος Τζαβέλας και Ζερβάτες έχασαν όλους τους συγγενείς τους και έμεινα μόνοι στις σκηνές. Μαζί με τον Κώστα Βοτζιάρη σώθηκε και γενναίος υπασπιστής του, Ανδρέας βαλτινός Δόστης, ο οποίος μου έδωσε τις καλύτερες πληροφορίες. Σε αυτήν την κατάσταση βρίσκονταν οι δύο στρατηγοί Κώστας Βοτζιάρης και Τζαβέλας για το θάνατο τόσων συγγενών τους, που διήγειραν την συμπάθειάν μας και επιθυμήσαμε να τους στηρίξωμεν και να τους ενισχύσωμεν».

Οι Σουλιώτες ήταν οι μόνοι μετά την ήττα που επιχείρησαν αναδιοργάνωση

Από τη μάχη του Ανάλατου και ύστερα, οι Έλληνες συνέχιζαν να καταδιώκονται από μανία φυγής. Κανένας Ρουμελιώτης οπλαρχηγός δεν ήθελε να αναλάβει το βάρος της αρχηγίας. Προτάθηκε να καταλάβει τη θέση ένας εκ των Κώστα Μπότσαρη και Κίτσου Τζαβέλα αλλά αμφότεροι αρνήθηκαν.

Μάλιστα η πρόταση αυτή λέγεται ότι  έγινε εντός μιας σπηλιάς της Καστέλλας (πιθανότατα και εντός του αρχαίου Σηραγγείου) όπου είχε εγκαταστήσει το «στρατηγείο» του ο Κώστας Μπότσαρης, ενώ έξω από αυτό είχαν στρατοπεδεύσει οι διασωθέντες Σουλιώτες.

Τελικώς συμφώνησαν, να διοικεί προσωρινά ο Τζαβέλας το στρατόπεδο του Πειραιά, αφού κανείς άλλος δεν φάνηκε ικανότερός του.

(Από του βιβλίο του Στέφανου Μίλεση, “Ο Πειραιάς στην Επανάσταση του ’21. Τα πεπραγμένα των Ελλήνων στον Πειραιά και στον Φαληρέα κατά την περίοδο 1826- 27”, Έκδοση: Κανάλι Ένα, 2021).

(Πηγή πρώτης φωτογραφίας ανάρτησης: Πολεμική σκηνή από την Ελληνική Επανάσταση: Η Μάχη του Αναλάτου κατά το 1827 στην Αθήνα. Χρωμολιθογραφία του Αλέξανδρου Ησαΐα, [Βενετία, 1839]. Εθνικό Ιστορικό Μουσείο).