Η εκστρατεία της Καλλίπολης. Η Ελλάδα παρέμεινε ουδέτερη, οι σύμμαχοι θρήνησαν χιλιάδες θύματα από τα τουρκικά πολυβόλα. Αυστραλοί και Νεοζηλανδοί στρατιώτες σώζονται από Έλληνες

Κατά τη διάρκεια του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου είχε διαφανεί η βρετανική επιθυμία για την κατάληψη των Στενών των Δαρδανελίων, του Βοσπόρου και της Κωνσταντινούπολης.

O λόγος ήταν να σταματήσουν οι Τούρκοι τον πόλεμο στο πλευρό της Γερμανίας και να εξασφαλιστεί η επικοινωνία των Συμμάχων με τη Ρωσία.

Ένθερμος θιασώτης αυτής της ενέργειας ήταν ο Βρετανός υπουργός Ναυτικών τότε, Ουίνστον Τσόρτσιλ. Ο Έλληνας πρωθυπουργός Βενιζέλος θεωρούσε ότι η Ελλάδα έπρεπε να συμμετάσχει στον πόλεμο στο πλευρό της Αντάντ, προσδοκώντας εδαφικά οφέλη, ενώ παραμένοντας ουδέτερη δεν θα είχε δικαίωμα γνώμης στις μεταπολεμικές διαπραγματεύσεις.

Ο Βενιζέλος ήταν βέβαιος για την τελική νίκη της Αντάντ. Ο βασιλιάς Κωνσταντίνος από την πλευρά του και το επιτελείο, προσέβλεπαν σε νίκη των Κεντρικών αυτοκρατοριών.

Την ίδια άποψη εξέφρασε και ο Ιωάννης Μεταξάς, μέλος του επιτελείου, αν και με κάποια επιφύλαξη είπε: (« Η Γερμανία δεν θα ηττηθή…Βεβαίως, άνθρωπος είμαι και ειμπορεί να απατώμαι…»).

Ο Βενιζέλος πρότεινε στη βρετανική κυβέρνηση την συμμετοχή ενός ελληνικού σώματος στην επιχείρηση. Το αίτημα έγινε δεκτό.

Η  Ελλάδα, με τον υπολογίσιμο στρατό και τον στόλο της, οι οποίοι είχαν δοκιμαστεί με επιτυχία στους Βαλκανικούς πολέμους, θα αποτελούσε έναν πολύτιμο σύμμαχο για τους Βρετανούς.

Η παραίτηση του Μεταξά

Ο Έλληνας πρωθυπουργός διέταξε τον Μεταξά να εκπονήσει το σχέδιο υλοποίησης της συμμετοχής ελληνικών δυνάμεων στην επιχείρηση.

Αντί σχεδίου, ο Μεταξάς υπέβαλε την παραίτηση του μαζί με μια αναλυτική έκθεση.

Σε αυτή εξηγούσε την αντίθεσή του στην ελληνική συμμετοχή στην εκστρατεία.

Κύρια σημεία της διαφωνίας του Μεταξά ήταν τα εξής:

Η διαφαινόμενη συμμετοχή της Βουλγαρίας στο πλευρό των Κεντρικών αυτοκρατοριών,

η ανεπάρκεια του συμμαχικού εκστρατευτικού σώματος και το γεγονός ότι πλέον είχε χαθεί το στοιχείο του αιφνιδιασμού.

Οι Τούρκοι είχαν οχυρώσει πολύ καλά την περιοχή και ήταν βέβαιο πως θα προέβαλλαν ισχυρή αντίσταση.

Στην έκθεσή του ο Μεταξάς ανέφερε ότι θα δεχόταν να συζητήσει το θέμα υπό τους εξής όρους:

Εάν η βουλγαρική απειλή εξουδετερωνόταν από τους Ρώσους, αν οι Σύμμαχοι διέθεταν επαρκείς δυνάμεις και ταυτόχρονα ξανασχεδίαζαν την επιχείρηση με τη συμμετοχή και Ελλήνων αξιωματικών.

Τελικά, ο Κωνσταντίνος αποφάσισε την παραμονή της χώρας στο καθεστώς ουδετερότητας.

Υιοθέτησε τις απόψεις του Μεταξά και είχε πληροφορίες ότι ο Τσάρος ήταν αντίθετος στην ελληνική συμμετοχή.

Οι Ρώσοι δεν ήθελαν να δουν ποτέ τους Έλληνες τόσο κοντά στην Κωνσταντινούπολη. Έτσι, ο βασιλιάς αποφάσισε την παραμονή της χώρας στο καθεστώς ουδετερότητας.

Ο Βενιζέλος υπέβαλλε την παραίτηση του.

Τελικά, η εκστρατεία πραγματοποιήθηκε χωρίς την ελληνική συμμετοχή.

Μεταξύ Φεβρουαρίου-Απριλίου 1915 ο συμμαχικός στόλος επιχείρησε τρεις φορές να σιγήσει τα τουρκικά πυροβολεία στα Στενά, χωρίς όμως επιτυχία.

Οι Σύμμαχοι στην προσπάθειά τους αυτή απώλεσαν πέντε θωρηκτά και οκτώ υποβρύχια.

Η αποτυχία τους να παραβιάσουν τα Στενά με το ναυτικό τους ανάγκασε να αποβιβαστούν στην χερσόνησο της Καλλίπολης.

Στην επιχείρηση έλαβαν μέρος 410.000 Βρετανοί, Αυστραλοί και Νεοζηλανδοί και 79.000 Γάλλοι.

Η αποτυχία της επιχείρησης διαφαινόταν μόνο από το γεγονός ότι οι επιτιθέμενοι δεν είχαν ούτε καν την ελάχιστη αριθμητική υπεροχή 3 προς 1 που απαιτείται σε τέτοιου είδους επιχειρήσεις.

Οι Τούρκοι αντιπαρέτασσαν 500.000 άνδρες, άριστα οχυρωμένους σε μια σειρά μόνιμων ισχυρών οχυρών και ημιμόνιμων έργων εκστρατείας που είχαν κατασκευαστεί υπό την επίβλεψη Γερμανών συμβούλων. Τη νύκτα της 24^ης προς 25^η Απριλίου 1915 διενεργήθηκε παραπλανητική συμμαχική απόβαση στο Μπουλαϊρ και στον όρμο Μπεσηκίων.

Το πρωί της επόμενης ημέρας έγινε η κύρια προσπάθεια στις περιοχές Κουμ-Καλέ, Γκαμπά-Τεπέ και Άκρα Έλλης.

Η δύναμη που αποβιβάστηκε στο Κουμ-Καλέ δεν κατάφερε να εγκαταστήσει προγεφύρωμα λόγω της σθεναρής αντίστασης των Τούρκων.

Τα κατάφεραν στις άλλες δύο περιοχές, με πολλές απώλειες. Οι άλλες  προσπάθειες για προώθηση στις αρχές Μαΐου δεν έφεραν αποτέλεσμα.

Σύντομα οι επιχειρήσεις εκφυλίστηκαν σε πόλεμο χαρακωμάτων. Εκεί οι αρουραίοι, η δυσεντερία και η υπερβολική ζέστη αποδείχθηκαν χειρότεροι εχθροί για τους Συμμάχους απ’ ότι οι Τούρκοι.

Οι Σύμμαχοι, αφού ενίσχυσαν τις δυνάμεις τους, εξαπέλυσαν σφοδρή επίθεση στις 5 και 6 Αυγούστου. Οι προσπάθειες τους όμως απέτυχαν.

Ολόκληρα τάγματα εξολοθρεύtηκαν από τα θεριστικά πυρά των τουρκικών πολυβόλων, καθώς προωθούνταν ακάλυπτα και χωρίς προπαρασκευή πυροβολικού.

Στο μεταξύ η είσοδος της Βουλγαρίας στον πόλεμο στο πλευρό των Κεντρικών αυτοκρατοριών επιβάρυνε ακόμη περισσότερο την κατάσταση.

Οι τουρκικές δυνάμεις της τουρκοβουλγαρικής μεθορίου (200.000 άνδρες) μπορούσαν να απαγκιστρωθούν σύντομα και να ενισχύσουν τους αμυνόμενους συμπατριώτες τους στην Καλλίπολη.

Τελικά, ύστερα από έντονες διαφωνίες μεταξύ Βρετανών και Γάλλων, αποφασίστηκε η εκκένωση της περιοχής των Δαρδανελίων (Ιανουάριος 1916).Οι Σύμμαχοι υπέστησαν βαρύτατες απώλειες. Περίπου 247.000 άνδρες νεκροί, τραυματίες και αγνοούμενοι.

Σύμφωνα με μαρτυρίες επιζώντων στρατιωτών, αρκετοί από τους άνδρες της Κοινοπολιτείας που αποκόπηκαν στην Καλλίπολη και δεν πρόλαβαν την εκκένωση, σώθηκαν χάρη σε ενέργειες ντόπιων Ελλήνων.

Οι τελευταίοι τους έκρυψαν με κίνδυνο της ζωής τους στα σπίτια τους και τους οδήγησαν με ασφάλεια στα ελληνοτουρκικά σύνορα.

Επιπλέον, στη Λήμνο λειτούργησε νοσοκομείο για τους τραυματίες στρατιώτες.

Πολλοί απ’ αυτούς σώθηκαν χάρη στις ενέργειες Ελλήνων ιατρών.

Νίκος Γιαννόπουλος

ιστορικός

Πηγή χαρακτηριστικής εικόνας: Flickr

Διαβάστε στη “ΜτΧ”: Η Μάχη της Καλλίπολης που θα απέτρεπε την γενοκτονία των Ποντίων και των Αρμενίων, αν δεν κατέληγε σε νίκη των Οθωμανών και οδυνηρή θυσία χιλιάδων Αυστραλών