Η έκρηξη βόμβας στην αμερικανική πρεσβεία στα χρόνια της χούντας. Τι απέγιναν ο Κύπριος φοιτητής και η Ιταλίδα φίλη του

2 Σεπτεμβρίου 1970, ώρα 15:45. Ένα γαλάζιο αυτοκίνητο, τύπου Volkswagen με σουηδική πινακίδα κυκλοφορίας, στάθμευσε στο πίσω μέρος της αμερικανικής πρεσβείας στην Αθήνα.

Εντός του οχήματος βρίσκονταν δύο νεαρά μέλη του αντιδικτατορικού κινήματος που ήρθαν από το εξωτερικό μερικές εβδομάδες πριν. Ήταν ο 25χρονος Κύπριος φοιτητής Φυσικομαθηματικών στο Μιλάνο, Γιώργος Τσικουρής και η 31χρονη Ιταλίδα υπήκοος και φίλη του Τσικουρή, Μαρία-Έλενα Αντζελόνι.

Επιχείρησαν να ρυθμίσουν το χρόνο πυροδότησης μίας αυτοσχέδιας ωρολογιακής βόμβας, με την οποία θα επέφεραν μεγάλο πλήγμα στο κτήριο της πρεσβείας.

Ωστόσο, η δυναμική αντιστασιακή ενέργεια που ετοίμαζαν, δεν υλοποιήθηκε ποτέ. Ο εκρηκτικός μηχανισμός εξερράγη νωρίτερα με αποτέλεσμα τόσο ο Τσικουρής όσο και η Αντζελόνι να σκοτωθούν ακαριαία.

Η απόπειρα βομβαρδισμού της αμερικανικής πρεσβείας σόκαρε την κοινή γνώμη και απασχόλησε όχι μόνο τις ελληνικές αλλά και τις ξένες εφημερίδες και τα ειδησεογραφικά πρακτορεία. Παρά ταύτα, η θυσία των δύο νεαρών παραμένει μέχρι σήμερα μία ιστορία που αγνοεί το ευρύ κοινό.

«Ήταν η σημαντικότερη ως τότε εκδήλωση του αντιδικτατορικού αγώνα, που στρεφόταν εναντίον της υπερδύναμης, η οποία απροκάλυπτα στήριζε και συντηρούσε τη φασιστική χούντα […] Το κράτος της λήθης κάλυψε με τη σιωπή τη θυσία. Τα ονόματα του Τσικουρή και της Αντζελόνι καταχωρήθηκαν στον κατάλογο των αφανών», έγραψε στην εφημερίδα «Τα Νέα» ο Καθηγητής Νεοελληνικής Φιλολογίας στο Πανεπιστήμιο Κύπρου, Παντελής Βουτουρής στην 30ή επέτειο του θανάτου των δύο αντιστασιακών.

«Τεμάχια σάρκας και λαμαρίνας είχαν γίνει ένα σώμα»

Σύμφωνα με τα δημοσιεύματα, τα σώματα των δύο νέων βρέθηκαν διαμελισμένα κι απανθρακωμένα και το αυτοκίνητό τους μετατράπηκε σε άμορφη μάζα. Η ισχύς της έκρηξης ήταν τόσο μεγάλη που ακούστηκε μέχρι το Κολωνάκι.

Άλλα οκτώ αυτοκίνητα καταστράφηκαν ολοσχερώς και τα τζάμια κτηρίων που βρίσκονταν σε ακτίνα 100 μέτρων έγιναν θρύψαλα.

«Ακέφαλο το πτώμα του Κύπριου Γεωργίου Τσικουρή, έχει εκτιναχθή μετά την τρομακτική έκρηξη στο γκαζόν του κηπαρίου της Αμερικανικής Πρεσβείας. Το θέαμα ήταν φρικιαστικό. Αστυνομικοί έσπευσαν να το καλύψουν μ’ ένα μουσαμά», έγραψε η εφημερίδα «Τα Νέα», ενώ  η «Μακεδονία» έγραψε:

«Τεμάχια σάρκας και λαμαρίνας είχαν γίνει ένα σώμα. Το πτώμα της Ιταλίδος ανευρέθη απηνθρακωμένον»

Την ευθύνη για την έκρηξη ανέλαβε το Πατριωτικό Αντιδικτατορικό Μέτωπο (ΠΑΜ) και ειδικότερα ο ένοπλος “βραχίονάς” του «Άρης Βελουχιώτης», στον οποίο ήταν οργανωμένος ο Τσικουρής.

Το Απριλιανό καθεστώς χαρακτήρισε τους νεκρούς αγωνιστές ως «εχθρούς του ελληνικού λαού» που απεργάστηκαν «σκοτεινά σχέδια χρηματοδοτούμενα από την αλλοδαπήν» και ο θάνατός τους ήταν «θεία δίκη».

Η πρόβα στο Θησείο και το σχέδιο που απέτυχε

Όπως έγινε γνωστό, η Μαρία-Έλενα Αντζελόνι και ο Γιώργος Τσικουρής ξεκίνησαν από το λιμάνι της ιταλικής πόλης Μπρίντιζι και έφτασαν σε εκείνο της Πάτρας στις 11 Αυγούστου 1970.

Αμφότεροι μπήκαν στην Ελλάδα έχοντας πλαστά διαβατήρια: η μεν Αντζελόνι με σουηδικό που είχε το ονοματεπώνυμο Westerlund Brita Margareta, ο δε Τσικουρής με ιταλικό που τον ανέφερε ως Ezio Maria Seveso. Και τα δύο διαβατήρια, όπως και δύο σημειωματάρια, εντοπίστηκαν στον τόπο που σημειώθηκε η έκρηξη και δημοσιεύτηκαν στον Τύπο.

Στις 31 Αυγούστου 1970, δύο ημέρες, δηλαδή, πριν από το προγραμματισμένο “αντιαμερικανικό” χτύπημα, Τσικουρής και Αντζελόνι έκαναν δοκιμή μίας βόμβας μικρής ισχύος στο σταθμό του Ηλεκτρικού στο Θησείο.

Η αστυνομία ανακοίνωσε ότι ο εκρηκτικός μηχανισμός βρισκόταν μέσα σε δέμα, το οποίο εντόπισε ένας φύλακας του σταθμού αφημένο στις ράγες και το πέταξε μακριά. Η βόμβα εξερράγη χωρίς να υπάρξουν ζημιές, τραυματίες ή νεκροί.

Ο Τσικουρής και η Αντζελόνι είχαν σκοπό να αφήσουν το αμάξι στο χώρο πάρκινγκ της αμερικανικής πρεσβείας και κατόπιν θα αναχωρούσαν για το αεροδρόμιο. Μερικές ώρες αργότερα, ο ωρολογιακός μηχανισμός, ο οποίος είχε συνδεθεί με το χειρόφρενο, θα “έλυνε” τον μοχλό, το αυτοκίνητο θα κυλούσε στο κατηφορικό έδαφος και ένας δεύτερος μηχανισμός θα εκρήγνυτο στον τοίχο της πρεσβείας.

Σύμφωνα με την ελληνική αστυνομία, ο πυροκροτητής του Τσικουρή ήταν ελβετικής κατασκευής. Τον ίδιο πυροκροτητή φαίνεται πως χρησιμοποίησε και ένας Ιταλός εκδότης, ο Τζαντζάκομο Φελτρινέλι, δύο χρόνια μετά την αποτυχημένη απόπειρα του Κύπριου φοιτητή και της Ιταλίδας φίλης του, με αποτέλεσμα να τιναχτεί στον αέρα.

«Επρόκειτο προφανώς για σειρά ελαττωματικών πυροκροτητών που τους είχε προμηθεύσει η ελβετική αναρχική οργάνωση Anarchistiche Kampforganization, η οποία εκείνη την περίοδο διαδραμάτιζε κεντρικό ρόλο στον εφοδιασμό ισπανικών κι ελληνικών αντιστασιακών οργανώσεων με όπλα και εκρηκτικά που προέρχονταν από κλοπές σε οπλοστάσια του ελβετικού στρατού», αναφέρουν οι δημοσιογράφοι Σιλβάνο Ντε Πρόσπο και Δημήτρης Δεληολάνης.

Επιπρόσθετα, η ομάδα «Άρης Βελουχιώτης» του ΠΑΜ, στην οποία ο Γιώργος Τσικουρής είχε ενεργό ρόλο, διατηρούσε επαφές με ελληνικές και ευρωπαϊκές οργανώσεις, όπως επίσης και με το Ιταλικό Κομμουνιστικό Κόμμα, συμπληρώνουν οι Ντε Πρόσπο και Δεληολάνης.

«Δεν θα χτυπούσαμε στα τυφλά». Οι έρευνες και ο επικηρυγμένος συνεργάτης

Μετά την έκρηξη, υπάλληλοι της αμερικανικής πρεσβείας και κάτοικοι της περιοχής ισχυρίστηκαν ότι είχαν παρατηρήσει ένα Volkswagen με μια κοπέλα στο εσωτερικό του, να κάνει κύκλους γύρω από το κτήριο τις προηγούμενες ημέρες. Η βόμβα περιείχε 3-4 κιλά νιτρογλυκερίνης και στον τόπο της έκρηξης βρέθηκαν πυροκροτητές και γραπτές οδηγίες για τη συναρμολόγηση του εκρηκτικού μηχανισμού.

Αποκαλύφθηκε, ακόμη, ότι το επίμαχο Volkswagen ανήκε σε έναν Έλληνα ονόματι Ιωάννης Κλαψάκης, ο οποίος δούλευε ως μεταλλουργός στο Γκέτεμποργκ της Σουηδίας. Το αυτοκίνητο πουλήθηκε στην Αντζελόνι και τα χρήματα για την αγορά του εξασφάλισε ο 25χρονος Κώστας Κωτσάκης, φοιτητής αρχιτεκτονικής του ΕΜΠ και φίλος του Τσικουρή.

Οι αρχές της Χούντας εξαπέλυσαν ανθρωποκυνηγητό, προκειμένου να βρουν τυχόν συνένοχους και, συγχρόνως, επικήρυξαν τον Κωτσάκη έναντι 100.000 δραχμών. Η φωτογραφία του επικηρυγμένου φοιτητή κυκλοφόρησε σε όλα τα πρωτοσέλιδα, συνοδευόμενη από χαρακτηρισμούς όπως «ληστής συναυτουργός» και «επικίνδυνος αναρχικός δυναμιτιστής», αλλά δεν συνελήφθη ποτέ.

Με τη βοήθεια διαφόρων συντρόφων του που τον κάλυψαν, κατόρθωσε αρχικά να γλιτώσει τη σύλληψη και ακολούθως να διαφύγει στο Παρίσι. Μετά την αποκατάσταση της δημοκρατίας, ο Κωτσάκης παραχώρησε συνέντευξη στα «Νέα», όπου ανέφερε τα ακόλουθα:

«Διαλέχτηκε σαν στόχος η αμερικάνικη πρεσβεία, γιατί δεν υπήρχε Έλληνας που να μην έχει ξεκαθαρίσει μέσα του ότι η Χούντα ήταν συνδεδεμένη με τον αμερικάνικο ιμπεριαλισμό. Η προσπάθειά μας ήταν να μην υπάρξουν θύματα […] Δεν θα χτυπούσαμε στα τυφλά. Είχαμε ελέγξει τις ώρες που υπάρχουν άνθρωποι στην πρεσβεία, την κίνηση, την αντοχή του εκρηκτικού, όλες τις λεπτομέρειες […]

Εγώ δεν είχα γνώση εκρηκτικών και χρησίμευσα στην όλη προετοιμασία […] Τώρα τι λάθος έγινε, δεν το ξέρω. Ο Γιώργος ήξερε απ’ αυτά […] Αν δεν είχε γίνει αυτή η απρόβλεπτη ατυχία, ο Τσικουρής με την Αντζελόνι θα είχαν φύγει για την Ιταλία – είχαν βγάλει εισιτήρια – και η ασφάλεια δεν θα έφτανε σε εμένα».

Η κηδεία του Γιώργου Τσικουρή πραγματοποιήθηκε στη γενέτειρά του, το χωριό Άσσια που βρίσκεται στην τουρκοκατεχόμενη Κύπρο. Η κηδεία της Μαρίας-Έλενας Αντζελόνι έγινε στο Μιλάνο, με συμμετοχή χιλιάδων Ελλήνων και Ιταλών δημοκρατών, συμπεριλαμβανομένης της Μελίνας Μερκούρης που εκφώνησε τον επικήδειο.

Οι πληροφορίες του άρθρου αντλήθηκαν από:

• τις εφημερίδες «Τα Νέα», «Το Βήμα» και «Μακεδονία»
• την έρευνα των δημοσιογράφων Σιλβάνο Ντε Πρόσπο και Δημήτρη Δεληολάνη με τίτλο «Άγνωστα στοιχεία γύρω από τον ηρωικό θάνατο των αντιστασιακών Γιώργου Τσικουρή και Μαρίας Έλενας Αντζελόνι» (περιλαμβάνεται στο τεύχος 79-80 του περιοδικού «Τετράδια Πολιτικού Διαλόγου, Έρευνας Και Κριτικής»)

Πηγή εικόνων αρχικού κολάζ: εφημερίδα «Τα Νέα»