Η εφιαλτική ζωή των γκέι στα στρατόπεδα των SS. Τα “ροζ τρίγωνα”, οι “μπλε απαλλαγές” και τα βασανιστήρια. Οι μαρτυρίες

“Τον έγδυσαν εντελώς και τον έδεσαν από τα χέρια σε ένα γάντζο στον τοίχο του διαδρόμου, έτσι ώστε το τεντωμένο του κορμί να κρέμεται πάνω από το πάτωμα, χωρίς να μπορούν οι πατούσες του να ακουμπήσουν κάτω […]

Μετά το μαρτύριο του γαργαλητού, τον άφησαν για λίγη ώρα έτσι κρεμασμένο, χωρίς να του δίνουν σημασία […] Όμως οι σουρωμένοι κύριοι των SS ήθελαν να διασκεδάσουν λιγάκι ακόμη με αυτό το κρεμασμένο κακόμοιρο πλάσμα […]

“Τώρα παλιοπούστη, παράσιτο της κοινωνίας, θα σου βράσουμε λιγάκι τ’ αρχίδια και μετά θα στα βουτήξουμε στο κρύο νερό και αμέσως θα καψώσεις”, είπε χαιρέκακα ο SS […] Ο πόνος ήταν τόσο ξαφνικός και αβάσταχτος που ο κρατούμενος άρχισε σπαρακτικά να καλεί σε βοήθεια […]

“Κωλομπαράς είναι, ας του δώσουμε άλλη μια απόλαυση”, γρύλισε ένας SS, πήρε μια σκούπα που στεκόταν στη γωνία και έχωσε το σκουπόξυλο βαθιά στον πρωκτό του κρατουμένου. Αυτός δεν μπορούσε πια να φωνάξει, γιατί από τον πόνο είχαν νεκρωθεί οι φωνητικές του χορδές […]

Όλη την ώρα που βασάνιζαν τον σύντροφό μου, εγώ είχα χωμένα τα δάχτυλα στο στόμα και τα δάγκωνα, για να μη φωνάξω από την αγανάκτηση. Όταν, όμως, τον χτύπησαν και με το ξύλο, δεν μπόρεσα να κρατηθώ άλλο και άρχισα να φωνάζω σαν τρελός: “Κτήνη, κτήνη!”“.

Τα παραπάνω λόγια ανήκουν στον Γιόζεφ Κόχουτ, έναν Αυστριακό ομοφυλόφιλο στρατιώτη την περίοδο του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου.

Υπήρξε ένας από τους ελάχιστους γκέι που επέζησαν από τα ναζιστικά στρατόπεδα συγκέντρωσης και ο πρώτος που “έσπασε” τη σιωπή του, αφηγούμενος όσα απάνθρωπα έζησε.

Συνελήφθη από την Γκεστάπο το Μάρτιο του 1939, σε ηλικία 24 ετών, φυλακίστηκε για επτά μήνες στη Βιέννη και ακολούθως εστάλη στα στρατόπεδα Ζαξενχάουζεν και Φλόσενμπιργκ.

Απελευθερώθηκε το 1945 και από το 1965 ως το 1967, ο Κόχουτ διηγήθηκε τις εμπειρίες του στο συμπατριώτη του, Χάιντς Χέγκερ (ψευδώνυμο του Χανς Νόιμαν) τις εμπειρίες του, οι οποίες αποτέλεσαν τη “ραχοκοκαλιά” του βιβλίου “Οι άντρες με το ροζ τρίγωνο” (1972).

Όπως οι Εβραίοι, οι Ρομά, οι κομμουνιστές, οι ψυχικά ασθενείς και οι πνευματικά υστερήσαντες, έτσι και οι ομοφυλόφιλοι ήρθαν αντιμέτωποι με κάθε είδους διάκριση, καταπίεση και έκφραση μίσους, όχι μόνο στη χιτλερική Γερμανία, αλλά και στις ΗΠΑ και τη Βρετανία.

Αν και δεν υπάρχουν ακριβή στοιχεία για τον αριθμό των ομοφυλοφίλων που θανατώθηκαν στα στρατόπεδα συγκέντρωσης, εκτιμάται πως 6 στους 10 γκέι δολοφονήθηκαν. Κανένας τους δεν αναγνωρίστηκε ως θύμα του Τρίτου Ράιχ και οι λιγοστοί που επέζησαν εξακολούθησαν και μεταπολεμικά να συλλαμβάνονται και να φυλακίζονται.

Ούτε ο Κόχουτ αποζημιώθηκε για τα χρόνια που παρέμεινε έγκλειστος, μια και στην Αυστρία η ομοφυλοφιλία ήταν ποινικά διώξιμη και πριν το “Anschluss“, δηλαδή την προσάρτηση της χώρας από τη ναζιστική Γερμανία το 1938.

Έπρεπε να περάσουν πολλές δεκαετίες, ώστε να έρθουν στο “φως” κάποιες ιστορίες ομοφυλόφιλων στρατιωτών και να φιλοτεχνηθούν σχετικά μνημεία. Όμως, οι πληγές στις ψυχές των επιζώντων δεν επουλώθηκαν ποτέ και όσα υπέστησαν παραμένουν ένα κεφάλαιο της σύγχρονης ιστορίας που αγνοεί το ευρύ κοινό.

“Να ξεριζωθούν σαν τις τσουκνίδες“. Οι συλλήψεις και οι καταδίκες στα χρόνια του Χίτλερ

Όπως αναφέρει ο ιστορικός Ρόμπερτ Όλντριτς, από τα τέλη του 19ου αιώνα οι γερμανογενείς, αγγλοσαξονικές και σλαβικές χώρες είχαν θεσπίσει νομοθεσία εναντίον των ομοφυλόφιλων ανδρών.

Στη Γερμανική Αυτοκρατορία, από το 1871 η Παράγραφος 175 του Ποινικού Κώδικα όριζε ρητά ότι οι “παρά φύσιν πράξεις” μεταξύ ανδρών και η κτηνοβασία τιμωρούνται με φυλάκιση και στέρηση πολιτικών δικαιωμάτων. Ουσιαστικά, η ζωή των γκέι ήταν ένας διαρκής φόβος για την αστυνομική δίωξη σε συνδυασμό με τον πανταχού παρόντα κοινωνικό αποκλεισμό.

Οι καταστάσεις αυτές έφτασαν στο αποκορύφωμά τους στη Γερμανία, όταν ο Χίτλερ κατέλαβε την εξουσία. Η Παράγραφος 175 έγινε ακόμη πιο αυστηρή, τα γκέι μπαρ έκλεισαν, οι οργανώσεις ομοφυλόφιλων διαλύθηκαν και τα έντυπά τους απαγορεύτηκαν. Η καταστολή αυξήθηκε κατακόρυφα και όσοι γκέι γλίτωσαν, το κατόρθωσαν κρύβοντας την ταυτότητά τους και κάνοντας γάμους με λεσβίες.

Ο ιθύνων νους του Ολοκαυτώματος, Χάινριχ Χίμλερ διέταξε τις τοπικές αστυνομικές δυνάμεις να συντάσσουν-επικαιροποιούν λίστες ύποπτων ομοφυλόφιλων και να παρακολουθούν τους χώρους συνάντησής τους.

“Σχεδόν 100.000 ομοφυλόφιλοι καταχωρήθηκαν στα αρχεία διαφόρων υπηρεσιών επιτήρησης ανάμεσα στο 1937 και το 1940, ενώ ο αριθμός των καταδικασθέντων αυξήθηκε από 872 άτομα το 1934 σε 9.479 το 1938. Συνολικά ο αριθμός των ομοφυλόφιλων που στάλθηκαν στα στρατόπεδα συγκέντρωσης κυμαίνεται ανάμεσα σε 5.000 και 15.000 ανθρώπους“, τεκμηριώνει ο Ρόμπερτ Όλντριτς.

Για τους Ναζί, ήταν βαθιά ριζωμένη η πεποίθηση ότι υπήρχαν “έμφυτοι” και “επίκτητοι” ομοφυλόφιλοι. Αμφότεροι θεωρούνταν “διεστραμμένοι”, “άρρωστοι” και δίχως καμία αξία για την κοινωνία.

Ήταν και “εχθροί του κράτους”, διότι δεν γίνονταν πατέρες και, ως εκ τούτου, “απειλούσαν τη συνέχεια του γερμανικού λαού” και το ιδεολόγημα της άριας φυλής. Αν δεν “θεραπεύονταν”, το μόνο που τους άξιζε, κατά τον Χίμλερ, ήταν “να ξεριζωθούν σαν τις τσουκνίδες“.

Υπήρχαν, πάντως, και εκκαθαρίσεις ομοφυλόφιλων, όπως του αρχηγού των Ταγμάτων Εφόδου (SA), Ερνστ Ρεμ, οι οποίες έγιναν, για να εξυπηρετηθούν παρασκηνιακά πολιτικά συμφέροντα. Η ομοφυλοφιλία ήταν απλώς το πρόσχημα.

Τα “ροζ τρίγωνα” και τα βασανιστήρια των Γερμανών

Για να διαχωρίσουν τους έγκλειστους των στρατοπέδων, οι Ναζί τους υποχρέωναν να έχουν ραμμένα στα πουκάμισά τους συγκεκριμένα διακριτικά σημάδια.

Οι Εβραίοι φορούσαν ανεστραμμένα κίτρινα τρίγωνα, οι Ρομά καφέ, οι πολιτικοί κρατούμενοι κόκκινα και οι ομοφυλόφιλοι ροζ. Σήμερα, το ροζ τρίγωνο αποτελεί σύμβολο της ΛΟΑΤΚΙ+ κοινότητας, αλλά τότε γινόταν στίγμα για κάθε γκέι κρατούμενο.

Οι τελευταίοι αφενός βίωναν την ταπείνωση της ύπαρξής τους από τους φρουρούς και αφετέρου απομονώνονταν από τους υπόλοιπους κρατούμενους. Είτε εκτελούσαν τις πιο δύσκολες χειρωνακτικές εργασίες, με απώτερο στόχο να πεθάνουν από την εξάντληση είτε υποβάλλονταν σε ποικίλα βασανιστήρια και ιατρικά πειράματα, όπως ευνουχισμοί, ορμονοθεραπείες, ακόμη και εξώθηση σε οίκους ανοχής εντός των στρατοπέδων, όπως περιγράφει ο Γιόζεφ Κόχουτ:

“Για μας προβλεπόταν υποχρεωτικά μία επίσκεψη μία φορά την εβδομάδα, για να γνωρίσουμε τις “χαρές του άλλου φύλου” […] Τρεις φορές αναγκάστηκα να επισκεφθώ το “μπουρδέλο”, πράγμα που για μένα δεν ήταν μόνο ντροπή αλλά και βασανιστήριο“.

“Ένα από τα αγαπημένα βασανιστήρια των SS ήταν να προκαλούν κρίσεις παράνοιας στους Εβραίους και ομοφυλόφιλους εργάτες στο νταμάρι […] Διάλεγαν κάποιον που δεν είχε διαπράξει υποχρεωτικά κάποιο παράπτωμα και του έβαζαν έναν τενεκέ πάνω στο κεφάλι.

Δύο άντρες τον κρατούσαν και οι SS και οι Capo χτυπούσαν τον κουβά με τα γκλοπ τους. Ο εκκωφαντικός θόρυβος προκαλούσε πολύ σύντομα στον κατάδικο τέτοια κρίση πανικού και υστερίας που έχανε σχεδόν εντελώς το αίσθημα της ισορροπίας“, συμπληρώνει ο Κόχουτ.

Ο Γάλλος Πιερ Σελ, ένας από τους λίγους ομοφυλόφιλους επιζώντες του Ολοκαυτώματος, εστάλη, λίγο πριν κλείσει τα 18 του χρόνια, στο στρατόπεδο συγκέντρωσης Σίρμεκ-Βόρμπρικ. Όπως έγραψε στα απομνημονεύματά του, ανακρίθηκε, βασανίστηκε και υποχρεώθηκε να βλέπει τον εραστή του να κατασπαράζεται από μια αγέλη σκύλων.

Αν και ορισμένοι ομοφυλόφιλοι κρατούμενοι κατάφεραν να εξασφαλίσουν προστασία με κάποιο τρόπο, γενικά δεν διέθεταν το δίκτυο υποστήριξης που είχαν άλλες ομάδες, με αποτέλεσμα ελάχιστοι να βγουν ζωντανοί. “Ήμασταν καταδικασμένοι σε απομόνωση και η μοίρα μας ήταν να είμαστε οι πιο καταραμένοι από τους καταραμένους, τα “σκατά του στρατοπέδου”, όπως μας φώναζαν“, τονίζει ο Κόχουτ.

Εξίσου απάνθρωπες ήταν οι συνθήκες ζωής για τους Ρώσους ομοφυλόφιλους, στα χρόνια της δικτατορίας του Ιωσήφ Στάλιν. Πολλοί από αυτούς φυλακίστηκαν στα γκουλάγκ και κακοποιήθηκαν σεξουαλικά από άλλους κατάδικους. “Μα τι είχα κάνει, για να πληρώσω τόσο ακριβά; Τι είδους διαστροφή είχα και τι ζημιά είχα προκαλέσει στην κοινωνία; Είχα έναν φίλο, είχα αγαπήσει έναν ενήλικο άντρα 24 ετών κι όχι κανέναν ανήλικο. Και δεν έβρισκα σε αυτό τίποτα το τρομερό ή το ανήθικο“, αναρωτιόταν ο Κόχουτ.

Οι “μπλε απαλλαγές” στις Ηνωμένες Πολιτείες

Δυσμενή μεταχείριση έτυχαν και οι ομοφυλόφιλοι στις ΗΠΑ, την περίοδο του Β’ Π.Π.. Δεν υπέστησαν βασανιστήρια όπως εκείνα των Ναζί, αλλά στιγματίστηκαν ανεπανόρθωτα εξαιτίας των λεγόμενων “μπλε απαλλαγών” ή “μπλε εισιτηρίων“.

Επρόκειτο για έγγραφα μπλε χρώματος, τα οποία από το 1916 μέχρι το 1947 δίνονταν στους γκέι στρατιώτες και αξιωματικούς, προκειμένου να απαλλαγούν από τη στράτευση. Ο στρατός θεωρούσε τους ομοφυλόφιλους ως “απειλή για τη συνοχή των μονάδων” και η διαδικασία για την έκδοση του χαρτιού περιελάμβανε συνήθως καταχρηστικές ανακρίσεις για τις προσωπικές τους σχέσεις και εισαγωγή στην απομόνωση. Όσο για τις αιτιολογίες, αυτές διατυπώνονταν ως εξής: “ανεπιθύμητα στοιχεία του χαρακτήρα“, “περίεργες συνήθειες“, “απόπειρα διάπραξης ομοφυλοφιλικής ενέργειας“, κ.λπ..

Σύμφωνα με εκτίμηση του Υπουργείου Πολέμου του 1946, γύρω στους 50.000 στρατιώτες του Αμερικανικού Στρατού διώχθηκαν με “μπλε απαλλαγές”, 9.000 από τους οποίους για τον σεξουαλικό προσανατολισμό τους. Οι υπόλοιπες κατηγορίες ανθρώπων που λάμβαναν το απαλλακτικό έγγραφο ήταν οι Αφροαμερικανοί, οι ψυχικά ασθενείς, οι αλκοολικοί και οι χρήστες ναρκωτικών. Κι από τη στιγμή που δεν γινόταν στρατοδικείο, δεν υπήρχε δικαίωμα προσφυγής.

“Με τη μαζική ανθρώπινη κινητοποίηση του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, ο στρατός μεταπήδησε από την πρακτική τού να φυλακίζει στρατιώτες που κατηγορούνταν για ομοφυλοφιλία (πράγμα που απαιτούσε χρονοβόρα στρατοδικεία) στο απλώς να τους θεωρήσει ψυχολογικά ακατάλληλους“, αναφέρει ο συγγραφέας Μάικλ Γουότερς.

Ο εντοπισμός, όμως, των γκέι στρατευόμενων πολλές φορές δεν γινόταν με αντικειμενικά κριτήρια. Στρατιωτικοί επιστήμονες εφηύραν αμφιβόλου αξιοπιστίας τεστ, προκειμένου να ανιχνεύσουν τον σεξουαλικό προσανατολισμό, την ίδια στιγμή που ορισμένοι ομοφυλόφιλοι απέκρυψαν την προδιάθεσή τους, ώστε να υπηρετήσουν κανονικά.

Οι “μπλε απαλλαγές” θεωρήθηκαν ιδιαίτερα ατιμωτικές για τους λήπτες τους και είχαν σοβαρές αρνητικές συνέπειες για το μέλλον τους. Δυσκολεύονταν να βρουν δουλειά και αποκλείονταν από την επιδοματική πολιτική της αμερικανικής κυβέρνησης προς τους βετεράνους πολέμου.

Ο ομοφυλόφιλος αεροπόρος της RAF και η μυστική αλληλογραφία

Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζουν οι ιστορίες γκέι στρατιωτικών του Β’ Π.Π. που δεν μπορούσαν να είναι ο εαυτός τους σε έναν κόσμο όπου κυριαρχούσε η ομοφοβία. Χαρακτηριστική είναι η περίπτωση του Βρετανού αντισμήναρχου και μέλους της RAF, Ίαν Γκλιντ, ο οποίος, το 1940, διακρίθηκε στις Μάχες της Γαλλίας και της Βρετανίας.

Ο εκδότης των απομνημονευμάτων του προβληματιζόταν με την εργένικη ζωή του και τον ενθάρρυνε να επινοήσει μια φανταστική φιλενάδα ονόματι Παμ. Ο Βρετανός αεροπόρος είχε εξομολογηθεί στην οικογένειά του ότι την εφηύρε, επειδή “στους αναγνώστες αρέσει η πινελιά του ρομαντισμού“.

Το 1997, ο πιλότος της RAF, Κρίστοφερ Γκοτς έδωσε συνέντευξη σε ντοκιμαντέρ του BBC, στην οποία αποκάλυψε ότι το 1942 σύνηψε σχέση με τον Γκλιντ. Ο Γκοτς εξήγησε ότι κανείς δεν μίλησε ποτέ για σχέσεις μεταξύ ατόμων του ίδιου φύλου, γιατί αντέκρουαν στο νόμο και οι στρατιώτες θα μπορούσαν να διωχθούν, αν αποκαλύπτονταν.

Στο ίδιο πλαίσιο εντάσσονται και ιστορίες στρατιωτών, οι οποίοι αγαπούσαν ο ένας τον άλλον, ωστόσο δεν μπορούσαν να το εκδηλώσουν παρά μόνο μέσω γραμμάτων. Ένα σχετικό παράδειγμα αποτελεί ο Γκίλμπερτ Μπράντλεϊ. Σύμφωνα με δημοσίευμα του BBC, ήταν ερωτευμένος με τον Γκόρντον Μπόουσερ και αντάλλαζε εκατοντάδες γράμματα μαζί του, ενώ βρισκόταν σε εξέλιξη ο Β’ Π.Π..

Σε μια επιστολή του Μπράντλεϊ, με ημερομηνία 12 Φεβρουαρίου 1940, η οποία ήρθε στο φως μετά το θάνατό του το 2008, ο στρατιώτης εξωτερικεύει τα συναισθήματά του προς τον Μπόουσερ ως εξής:

“Το δικό μου αγαπημένο αγόρι,

Δεν υπάρχει τίποτα περισσότερο που να επιθυμώ στη ζωή από το να σε έχω συνέχεια μαζί μου…

…Μπορώ να δω ή φαντάζομαι ότι μπορώ να δω, ποια θα ήταν η αντίδραση της μητέρας σου και του πατέρα σου… ο υπόλοιπος κόσμος δεν έχει ιδέα για το τι είναι η αγάπη μας – δεν ξέρει ότι αυτό είναι αγάπη…“.

Ο Μπόουσερ, από τη μεριά του, παρότρυνε τον εραστή του να καταστρέψει όλα τα γράμματά του. “Σε παρακαλώ, αγαπητέ μου, κάνε αυτό για μένα. Μέχρι τότε και για πάντα σε λατρεύω“, κατέληγε η επιστολή του.

Οι πληροφορίες του άρθρου αντλήθηκαν από τις παρακάτω πηγές:

– Holocaust Encyclopedia

– History.com

– National Park Service

– “Ομοφυλοφιλία – Μια παγκόσμια ιστορία“, βιβλίο σε επιμέλεια του Ρόμπερτ Όλντριτς (εκδόσεις Πάπυρος)

– “Οι άντρες με το ροζ τρίγωνο“, βιβλίο του Χανς Χέιγκερ (εκδόσεις Μαύρη Λίστα)