Η δράση της κορβέτας «Κριεζής» που συμμετείχε σε κρίσιμες νηοπομπές στο Β’ παγκόσμιο. Πως έγινε κινηματογραφική ταινία

Οι ελληνικές κορβέτες ΚΡΙΕΖΗΣ και ΤΟΜΠΑΖΗΣ αποτέλεσαν την ελληνική συμμετοχή στην ιστορική απόβαση της Νορμανδίας τον Ιούνιο του 1944. Μαζί με τις κορβέτες ΣΑΧΤΟΥΡΗΣ και ΑΠΟΣΤΟΛΗΣ απάρτιζαν την τετράδα κορβέτων τύπου Flower που δάνεισε το βρετανικό ναυτικό το 1942 στον ελληνικό στόλο. 

Του συνεργάτη μας Στέφανου Μίλεση (Πειραιόραμα)

Η κορβέτα ΚΡΙΕΖΗΣ που είχε ναυπηγηθεί στη Γλασκόβη το 1940  αποτέλεσε μονάδα του βρετανικού στόλου κατά τον Β’ Π.Π. στην οποία είχε ανατεθεί η αποστολή συνοδείας νηοπομπών.

Δρούσε με το όνομα Coreopsis (K32) και είχε διακριθεί για το μεγάλο αριθμό διάσωσης ναυαγών στον Ατλαντικό ωκεανό.

Ο δανεισμός της στο ελληνικό ναυτικό έγινε τον Νοέμβριο του 1943 στο Λίβερπουλ όπου και έλαβε την ονομασία ΚΡΙΕΖΗΣ προς τιμή του πλοιάρχου της Ελληνικής επανάστασης Αντώνιο Κριεζή, διατηρώντας τον ίδιο διακριτικό αριθμό Κ32 που έφερε προγενέστερα. Κυβερνήτης της ορίστηκε ο Αντιπλοίαρχος Δ. Κιοσσές ενώ το πλήρωμά της απαρτιζόταν από Έλληνες που είχαν διαφύγει ή που ζούσαν μόνιμα σε Γαλλία, Περσία, Παλαιστίνη, Αγγλία.

Κάντε κλικ στο podstories.gr της Μηχανής του Χρόνου και ακούστε τις ιστορίες μας. Ακούστε δωρεάν επιλεγμένα άρθρα και περιηγηθείτε στο podcast μας

Λίγοι μόνο εξ αυτών είχαν λάβει ναυτική εκπαίδευση δημιουργώντας αρχικώς ένα ανομοιογενές αριθμό ατόμων που επαγγελματικά απασχολείτο με διάφορες άλλες εργασίες όπως ζαχαροπλάστες, τραπεζικοί υπάλληλοι κ.α. Ανάμεσά τους υπήρχαν και σπουδαστές ιερατικών σχολών που προορίζονταν με την πρώτη ευκαιρία να γίνουν ιερείς. Ιδιαίτερη μνεία θα πρέπει να γίνει και σε τρεις εβραίους της Θεσσαλονίκης που ζούσαν στην Αγγλία αλλά παρουσιάστηκαν προς κατάταξη στο Πολεμικό Ναυτικό και βρέθηκαν να υπηρετούν στην Κορβέτα ΚΡΙΕΖΗΣ με ειδικότητα στα ραντάρ. Δίνουμε ιδιαίτερη έμφαση στη σύνθεση του πληρώματος καθώς το στοιχείο αυτό θα διαδραματίσει ιδιαίτερο ρόλο στα κατοπινά χρόνια όπως θα δούμε.

Ο κυβερνήτης του ΚΡΙΕΖΗ για την ομογενοποίηση αυτού του ετερόκλητου πληρώματος αιτήθηκε και έλαβε «περίοδο εκπαίδευσης» πριν την ανάληψη των επιχειρήσεων. Η εκπαίδευση του πληρώματος πραγματοποιήθηκε στο Tobermory της Σκωτίας, ένα ειδυλλιακό λιμανάκι με πολύχρωμα σπίτια στο νησί του Mull που σήμερα είναι γνωστό μόνο για το ένα και μοναδικό αποστακτήριο ουίσκι που διαθέτει. Το αγγλικό ναυαρχείο τότε συνήθιζε να επιλέγει τοποθεσίες που δεν θα μπορούσαν να κινήσουν το ενδιαφέρον στον εχθρό ότι συμμετέχουν -κατά μια άποψη- με οποιοδήποτε τρόπο στην πολεμική προσπάθεια.

Όταν ολοκληρώθηκε η εκπαίδευση ήταν η ημέρα του Αγίου Στεφάνου (27 Δεκεμβρίου 1943) και το ΚΡΙΕΖΗΣ εντάχθηκε σε αγγλική ναυτική μοίρα που έδρευε στο Λίβερπουλ με αποστολή τη συνοδεία νηοπομπών στο Βόρειο Ατλαντικό ωκεανό. Ο Ιανουάριος του 1944 όπου το ΚΡΙΕΖΗΣ είχε ξεκινήσει ουσιαστικά τις αποστολές του, ήταν ο χειρότερος μήνας από πλευράς κακοκαιρίας κατά την διάρκεια του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου με παγόβουνα να πλέουν ανεξέλεγκτα στον Ατλαντικό και το πλοίο να αναστενάζει κάτω από το βάρος του χιονιού που κάλυπτε κάθε επιφάνειά του και που καθημερινά όφειλε το πλήρωμά του να καθαρίζει. Το πλήρωμα ουσιαστικά ήταν απροετοίμαστο για την αντιμετώπιση τέτοιων ακραίων καταστάσεων, καθώς όπως ήδη αναφέραμε ουδεμία θαλάσσια εμπειρία είχε στο μεγαλύτερο μέρος του και πραγματικά έδωσε την δική του μάχη για να ανταποκριθεί.

Η πρώτη αποστολή το πλοίου πραγματοποιήθηκε υπό άγρια θαλασσοταραχή με προορισμό τη Νέα Γη και εξαιτίας αυτής το ΚΡΙΕΖΗΣ απώλεσε τη μια βάρκα του ενώ αποκόπηκαν όλα τα συρμάτινα ξάρτια των ιστίων του καθώς και πολλές ακόμα αβαρίες. Στις 25 Φεβρουαρίου του 1944 το ΚΡΙΕΖΗΣ ανέλαβε την δεύτερη αποστολή του που ήταν αυτό μαζί με άλλα 10 πολεμικά να συνοδεύσουν έναν αριθμό εμπορικών πλοίων που ξεπερνούσε τα εκατό! Στην αποστολή αυτή μάλιστα ο ΚΡΙΕΖΗΣ συναντήθηκε με το αδελφό πλοίο ΤΟΜΠΑΖΗΣ που επίσης κλήθηκε να συνοδεύσει τη νηοπομπή. Στην δεύτερη αποστολή ο ΚΡΙΕΖΗΣ  δέχθηκε συντονισμένη επίθεση από στολίσκο (αγέλη) γερμανικών υποβρυχίων ενώ επικρατούσε πυκνή ομίχλη. Η νηοπομπή έχασε δύο πλοία και η συλλογή των ναυαγών ήταν δύσκολη για τα πλοία έμειναν πίσω για τη συλλογή τους λόγω της περιορισμένης ορατότητας.

Στα τέλη του Μαΐου του 1944 τα δύο ελληνικά πολεμικά έπλευσαν στην Αγγλία όπου άλλαξαν εξοπλισμό προκειμένου να συμμετάσχουν στην απόβαση της Νορμανδίας. Στις 6 Απριλίου 1944 έτοιμα πλέον τέθηκαν στις διαταγές της Αγγλικής διοίκησης συμμετέχοντας σε διάφορες αποστολές στις αγγλικές ακτές ενώ την 5η Ιουνίου 1944 απέπλευσαν συνοδεύοντας αμερικανικά αρματαγωγά για την απόβαση της 6ης Ιουνίου στη Νορμανδία.

Κατά το τέλος Μαΐου είχε παραληφθεί από τον Κυβερνήτη του ΚΡΙΕΖΗ ένας φάκελος με την ένδειξη «ΑΥΣΤΗΡΩΣ ΑΠΟΡΡΗΤΟΣ» ενώ την 1η Ιουνίου παρελήφθη διαταγή που όριζε για το πότε και πώς θα διαβαστεί το περιεχόμενό του. Ο απόρρητος φάκελος ανοίχθηκε και διαβάστηκε το μεσημέρι της 3 Ιουνίου όπου ο Κιοσσές πληροφορήθηκε ότι το ΚΡΙΕΖΗΣ θα συνόδευε 10 αρματαγωγά.

Το απόγευμα της 4ης Ιουνίου έγινε επί του ΚΡΙΕΖΗ σύσκεψη για τον καθορισμό λεπτομερειών στην οποία συμμετείχαν όλοι οι κυβερνήτες των αμερικανικών αρματαγωγών, ο Κιοσσές και ένας βρετανός κυβερνήτης συνοδευτικού πλοίου. Η νηοπομπή του ΚΡΙΕΖΗ ήταν φορτωμένη με μοτοσυκλέτες και πεζικό της 50ης βρετανικής μεραρχίας (50th British Division of Northumbrian).

Ο ΚΡΙΕΖΗΣ προπορευόταν της νηοπομπής ενώ τελευταίο ήταν το βρετανικό πλοίο συνοδείας. Οκτώ από τα πλοία της νηοπομπής ρυμουλκούσαν αποβατικά σκάφη για αυτό και η ταχύτητας της νηοπομπής ήταν χαμηλή. Τα πλοία έφτασαν στις γαλλικές ακτές χωρίς εχθρική ενέργεια, όπου έγινε και η συνάντηση με τον ΤΟΜΠΑΖΗ που συμμετείχε σε άλλη συνοδεία.

Ο ΚΡΙΕΖΗΣ όπως και ο ΤΟΜΠΑΖΗΣ μέχρι το τέλος του πολέμου εκτελούσαν αποστολές στις ακτές της Βορείου Γαλλίας, μέχρι που διατάχθηκαν να πλεύσουν προς την Ελλάδα. Η επιστροφή του πλοίου στο βρετανικό ναυτικό πραγματοποιήθηκε τον Οκτώβριο του 1951 δηλαδή οκτώ χρόνια μετά τον δανεισμό του στο Grand Harbour της Μάλτας.

Όμως ενώ όλα έδειχναν ότι το πλοίο θα ακολουθούσε τον δρόμο της απόσυρσης, πριν διαλυθεί σε παλιοσίδερα κλήθηκε να συμμετάσχει στην ταινία «Απάνθρωπη θάλασσα» (The cruel sea).  Στις 20 Απριλίου 1952 την επισκέφθηκε ένας παραγωγός κινηματογράφου για λογαριασμό των Ealing Studios του Δυτικού Λονδίνου. Από την επίσκεψη αυτή προέκυψε συμφωνία για το γύρισμα κινηματογραφικής ταινίας που θα περιέγραφε τις συνθήκες υπό τις οποίες διεξήχθη η Μάχη του Ατλαντικού, από την πλευρά των Βρετανών ναυτικών που υπηρετούσαν σε πλοία συνοδείας.

Ο ΚΡΙΕΖΗΣ δεν επιλέχθηκε τυχαία για την ταινία αλλά ήταν το πλοίο εκείνο που ενέπνευσε το συγγραφέα Nicholas Monsarrat να προχωρήσει στη συγγραφή της περιπέτειας. Ο Monsarrat πληροφορήθηκε για τις ταλαιπωρίες του πλοίου από την κακή θάλασσα στον βόρειο Ατλαντικό ωκεανό καθώς και για τις ιδιαιτερότητες της σύνθεσης του ελληνικού πολεμικού πλοίου από τον Cpt. Jack Broome, αξιωματικό και βετεράνο του πολέμου του Ατλαντικού ωκεανού. Ο Broome όχι μόνο ενέπνευσε τον σεναριογράφο αναφέροντάς του την ιστορία του ΚΡΙΕΖΗ αλλά στη συνέχεια στάθηκε και ναυτικός σύμβουλος σε αρκετές ταινίες μεταξύ των οποίων και η “Απάνθρωπη θάλασσα”.

Μόνο που το πολεμικό μετονομάστηκε σε Compass Rose και έφερε στην ταινία τον διακριτικό αριθμό “K49”, ο οποίος ήταν στην πραγματικότητα ο αριθμός του HMS Crocus.

Το νέο του πλήρωμα για τις ανάγκες της ταινίας προερχόταν από εφέδρους του βρετανικού ναυτικού και τεχνικούς κινηματογράφου ενώ ως βάση χρησιμοποιήθηκε το Plymouth Naval Dockyard. Ύστερα από μερικές ημέρες λόγω βλάβης του πηδαλίου η παραγωγή αιτήθηκε τη βοήθεια ρυμουλκού. Αφού η βλάβη αποκαταστάθηκε τα γυρίσματα ξανά διακόπηκαν λόγω ηρεμίας της θάλασσας ενώ το σενάριο απαιτούσε θαλασσοταραχή.

Το πλοίο έπλευσε στο διπλανό λιμάνι του Portsmouth καθώς έξω από αυτό υπήρχαν έντονα παλιρροϊκά κύματα που ταίριαζαν περισσότερο στο σενάριο. Στο μεταξύ έξω από τη θάλασσα του Portsmouth είχε καταπλεύσει αμερικανική μοίρα με επικεφαλής το θωρηκτό «Μισσούρι» το οποίο ζήτησε από το Compasse Rose να αποκαλύψει την πραγματική του ταυτότητα καθώς ο διακριτικός αριθμός του, όπως αναφέραμε, ανήκε σε άλλο πλοίο. Τελικώς η παραλίγο κρίση αποφεύχθηκε αλλά η παραγωγή αποφάσισε να γίνουν τα γυρίσματα σε μια μεγάλη δεξαμενή των Denham Studios.

Η γέφυρα του πρώην ΚΡΙΕΖΗ ξηλώθηκε και μεταφέρθηκε σε στούντιο Ealing για να γίνουν οι υπόλοιπες σκηνές που απαιτούσαν διαλόγους. Μετά την ολοκλήρωση της ταινίας και ενώ ο πρώην ΚΡΙΕΖΗΣ στάλθηκε προς διάλυση (ΣΚΡΑΠ) η ξηλωμένη γέφυρά του διατηρήθηκε ακέραια στα στούντιο με σκοπό τη μελλοντική της χρήση σε παρόμοιες σκηνές.  Αξίζει να γραφεί ότι όταν πληροφορήθηκε ο Έλληνας πρώην κυβερνήτης της κορβέτας Δ. Κιοσσές για τη συμμετοχή του πλοίου στα γυρίσματα της ταινίας «Απάνθρωπη θάλασσα» είχε δηλώσει:

«Όλα τα περίμενα από τον «Κριέζαρο» μου αλλά ότι θα τον έβλεπα και κινηματογραφικό αστέρα πρώτου μεγέθους, ποτέ δεν θα το φανταζόμουνα!…».

Συμπερασματικά η επιλογή της πρώην ελληνικής κορβέτας ΚΡΙΕΖΗΣ για τα γυρίσματα της συγκεκριμένης ταινίας, θα λέγαμε ότι δεν έγινε τυχαίως, αλλά οφειλόταν σε μεγάλο βαθμό στην προγενέστερη δράση του πλοίου, που επιχείρησε χειμώνα στον Βόρειο Ατλαντικό ωκεανό, κάτω από ιδιαίτερα αντίξοες συνθήκες, με κατώτερο πλήρωμα που δεν προερχόταν από τις τάξεις του πολεμικού ή του εμπορικού ναυτικού. Όχι μόνο σενάριο της ταινίας το αναφέρει αυτό, αλλά ακόμα και ο ίδιος ο τίτλος της “Απάνθρωπη θάλασσα”. Παρά το γεγονός ότι στην ταινία εισάγεται το μυθιστορηματικό τέλος όπου η κορύφωση της δράσης απαιτεί τον τορπιλισμό του πλοίου, το σενάριο μέχρι εκείνο το σημείο ουσιαστικά αντιγράφει την πραγματική ιστορία του ΚΡΙΕΖΗ. Ακόμα και η θεματική σύνοψη του έργου εκεί προσανατολίζεται:

“Μια δραματική ιστορία της Μάχης του Ατλαντικού όπου οι ήρωες είναι καθημερινοί άνθρωποι και έχουν να αντιμετωπίσουν εκτός από τον εχθρό, τον καιρό και την κακή θάλασσα. Είναι πολίτες που μετατράπηκαν σε ναύτες πολέμου, χωρίς να έχουν εκπαιδευτεί για τη φρίκη και τις ακρότητες που θα αντιμετωπίσουν”.

Πηγή: pireorama.blogspot.com