Η δολοφονία του Αμερικανού Πρέσβη και της γραμματέας του στην Κύπρο. Πυροβολήθηκαν κατά τη διάρκεια διαδηλώσεων 5 μέρες μετά τον Αττίλα 2

Ο φόνος του Ρότζερ Πολ Ντέιβις το 1974 στην Κύπρο αποτελεί την πρώτη και μοναδική δολοφονία Αμερικανού πρέσβη σε ευρωπαϊκό έδαφος.

Ο Ντέιβις ανέλαβε τα διπλωματικά του καθήκοντα σε μία από τις πιο ταραχώδεις περιόδους της ιστορίας του νησιού. Επίσημα ορίστηκε πρέσβης της Αμερικανικής πρεσβεία τον Μάιο του 1973. Εγκαταστάθηκε όμως μόνιμα στην Κύπρο, ένα χρόνο αργότερα και μόλις πέντε ημέρες πριν από το πραξικόπημα Ιωαννίδη-Σαμψών κατά του Μακαρίου, που συνέβη στις 15 Ιουλίου του 1974.

Ποιος ήταν ο Ρότζερ Ντέιβις

Ο Ρότζερ Ντέιβις γεννήθηκε στο Μπέρκλεϊ της Καλιφόρνια στις 7 Μαΐου του 1921.

Μετά τις σπουδές του στα οικονομικά κατετάγη στον αμερικανικό στρατό.

Ως μέρος της στρατιωτικής εκπαίδευσης, έκανε εντατικά μαθήματα αραβικών στο Πανεπιστήμιο του Πρίνστον. Μέσα σε μία πενταετία ειδικεύτηκε στις αραβικές σπουδές και το 1946 κατετάγη στην Υπηρεσία Εξωτερικών των ΗΠΑ.

Τα επόμενα χρόνια υπηρέτησε ως αραβομαθής σε διάφορες πόλεις της Σαουδικής Αραβίας, στη Συρία, στην Ιορδανία, τον Λίβανο, τη Λιβύη και το Ιράκ.

Για μία τριετία ήταν ο βασικός εκφωνητής του ραδιοφωνικού σταθμού Voice of America στα αραβικά.

Η κατάσταση στην Κύπρο

Όταν στις 10 Ιουλίου του 1974 έφτασε στη Μεγαλόνησο, η κατάσταση ήταν τεταμένη. Πέντε μέρες αργότερα, ο Μακάριος ανατράπηκε. Ακριβώς έναν μήνα μετά, ξεκίνησε η δεύτερη φάση της τουρκικής εισβολής.

Η επιχείρηση Αττίλας Β’ κράτησε τρεις μέρες και η έκβαση ήταν τραγική για τον ελληνισμό. Οι Τούρκοι πήραν στην κατοχή τους το 36,4% του νησιού, εξόντωσαν περίπου 3.500 Ελληνοκύπριους και οδήγησαν στην προσφυγιά πάνω από 200.000.

Στις 19 Αυγούστου οργανώθηκε μεγάλη διαδήλωση έξω από την Αμερικανική Πρεσβεία στη Λευκωσία. Το κλίμα ήταν έντονα αντιαμερικανικό, καθώς κυριαρχούσε η άποψη πως οι Η.Π.Α. υποστήριζαν και διευκόλυναν την επιχείρηση Αττίλας.

Οργισμένοι οι διαδηλωτές κραύγαζαν συνθήματα εναντίον των ΗΠΑ, της CIA, του ΝΑΤΟ και του Αμερικανού υπουργού Εξωτερικών Χένρι Κίσινγκερ.

Κάποια στιγμή, σύμφωνα με μαρτυρίες, ένοπλα μέλη της ΕΟΚΑ Β’ άρχισαν να πυροβολούν προς την πρεσβεία. Στα καταιγιστικά πυρά, οι Αμερικανοί φρουροί της πρεσβείας έριξαν δακρυγόνα και άρχισαν να πυροβολούν στον αέρα.

Η δολοφονία Ντέιβις

Ο 53χρονος πρέσβης Ρότζερ Ντέιβις βρισκόταν μέσα στο κτίριο όταν ακούστηκαν οι πρώτοι πυροβολισμοί. Σύμφωνα με τον αξιωματικό Τζέιμς Άλαν Γουίλιαμς, που ήταν αυτόπτης μάρτυρας, στην Πρεσβεία βρίσκονταν αρκετά άτομα καθώς είχαν μία σημαντική συνάντηση. Υπήρχαν πληροφορίες περί ενδεχόμενης διαδήλωσης, όμως πίστευαν ότι θα ήταν ειρηνική.

Έτσι, με τα πρώτα πυρά επικράτησε πανικός. Όταν ο αξιωματικός κοίταξε έξω από το παράθυρο είδε το πλήθος σκαρφαλωμένο στα κάγκελα της πρεσβείας και το αμάξι του να καίγεται. Τότε, από το ανοιχτό παράθυρο, του ήρθε η οσμή των δακρυγόνων. Έπεσε στο έδαφος και άρχισε να σέρνεται στους διαδρόμους, προκειμένου να μην βρίσκεται στο οπτικό πεδίο των ένοπλων διαδηλωτών.

Από την άλλη, ο Αμερικανός πρέσβης, Ρότζερ Ντέιβις, παρέμεινε στο γραφείο του στον δεύτερο όροφο. Μαζί του βρισκόταν η γραμματέας του, Αντουανέτ Βαρνάβα, και τρία ακόμη άτομα. Παρά τις προτροπές των φρουρών να μετακινηθούν, ο Ντέιβις θεώρησε εσφαλμένα ότι ήταν πιο ασφαλής στον χώρο του. Ωστόσο, το παράθυρό του έβλεπε απευθείας στο δρόμο και κατά συνέπεια στον όχλο. Έτσι, έπεσαν οι πυροβολισμοί ήταν εκτεθειμένος και δεν είχε χρόνο να προστατευθεί.

Μία σφαίρα έσπασε το τζάμι και άλλη μία τον βρήκε στο στήθος. Αμέσως ο Αμερικανός σωριάστηκε. Οι παρευρισκόμενοι έτρεξαν να τον βοηθήσουν. Ένας από αυτούς, ο Χάρης Ευαγγελίδης, ανέφερε αργότερα στον «Φ»:

«Πέσαμε όλοι δίπλα του, ανοίξαμε το πουκάμισό του και διαπιστώσαμε ότι είχε κτυπηθεί στην καρδιά. Οι σφαίρες έρχονταν από το σπασμένο παράθυρο στο βάθος του διαδρόμου. Είχαμε συγκεντρωθεί εκεί γιατί μας προστάτευαν τέσσερις τοίχοι, αλλά κανένας μας δεν είχε σκεφτεί το παράθυρο. Όταν κτυπήθηκε ο πρέσβης, ο Έντι Έντουαρντς ζήτησε από την Αντουανέτ , τη γραμματέα, να φέρει ένα φορείο από το διπλανό γραφείο.

Της είπε τρεις φορές να φέρει το φορείο, αλλά λόγω των πυροβολισμών και των εκρήξεων που ακούγονταν, αφού εκείνη την ώρα καίγονταν 6-7 αυτοκίνητα της πρεσβείας, αλλά και της κατάστασης σοκ στην οποία ήμασταν όλοι, δεν άκουσε. Γύρισα προς το μέρος της και της είπα: «Τόνυ δεν ακούς που σου λέει ο μάστρος σου να φέρεις το φορείο;». Έκανα κίνηση να σηκωθώ για να το φέρω εγώ και την ίδια ώρα σηκώθηκε και η Αντουανέτ. Αμέσως κτυπήθηκε από μια σφαίρα στο κεφάλι και έπεσε πάνω μου. Ο θάνατός της ήταν ακαριαίος».

Ανεξιχνίαστη υπόθεση

Τόσο ο Ρότζερ Ντέιβις, όσο και η Αντουανέτ Βαρνάβα, άφησαν την τελευταία τους πνοή μέσα στο γραφείο.

Ο εντοπισμός των δραστών, ανάμεσα σε χιλιάδες εξαγριωμένους διαδηλωτές, ήταν δύσκολη υπόθεση.

Έτσι, για τα επόμενα τρία χρόνια έμεινε στο “συρτάρι”.

Το 1977, ο Αμερικανός σταθμάρχης της CIA στην Κύπρο, ζήτησε να ανοίξει ξανά ο φάκελος. Ο αστυνόμος Φάνης Δημητρίου που ανέλαβε την υπόθεση κατάφερε να εξασφαλίσει μία μαρτυρία από έναν πυροσβέστη. Ο άντρας, που ήταν παρών στο επεισόδιο εκείνη την ημέρα, υποστήριξε ότι «κάποιοι πυροβολούσαν από μία πολυκατοικία που βρισκόταν εκεί κοντά».

Μετά από έρευνες, συνελήφθησαν έξι άτομα, από τα οποία τελικά φυλακίστηκαν τα δύο. Ωστόσο, η κατηγορία που τους επιρρίφθηκε δεν ήταν η δολοφονία, αλλά η πρόκληση επεισοδίων. Επίσημα, για τον φόνο του Ντέιβις και της Βαρνάβα δεν καταδικάστηκε ποτέ κανείς.

Μια τραγική αποκάλυψη

Σε συνέντευξή του, χρόνια αργότερα, ο αξιωματικός Τζέιμς Άλαν Γουίλιαμς αποκάλυψε τον λόγο που ο Ντέιβις αποφάσισε να πάει μόνιμα στην Κύπρο τον Ιούλιο του 1974. Μέχρι τότε κατοικούσε στην Ουάσιγκτον και ασκούσε τα καθήκοντά του κυρίως εξ αποστάσεως.

Την εποχή που διορίστηκε ως πρέσβης η γυναίκα του διαγνώστηκε με καρκίνο στον εγκέφαλο. Μετά από μία μακρά και ψυχοφθόρα μάχη με τη νόσο, κατέληξε στις αρχές του 1974. Το σοκ για την οικογένεια ήταν μεγάλο. Προκειμένου να αλλάξουν παραστάσεις, ο Ντέιβις αποφάσισε να μετακομίσει με την κόρη του Ντάνα, και τον γιο του Τζον, στην Κύπρο.

Πίστευε ότι το νησί θα τους βοηθούσε να ξεφύγουν από το πένθος.

Ωστόσο, η συγκυρία ήταν κακή. Λίγες μέρες αφότου έφτασαν συνέβη το πραξικόπημα. Ο Τζον και η Ντάνα μπόρεσαν να διαφύγουν στη Βηρυτό στα τέλη του Ιουλίου. Ο Ρότζερ Ντέιβις έπρεπε να μείνει στην Κύπρο.

Τα παιδιά βρίσκονταν ακόμη στον Λίβανο όταν πληροφορήθηκαν τον θάνατο του πατέρα τους.

Στις 21 Αυγούστου, η σορός του μεταφέρθηκε στις ΗΠΑ, όπου και θάφτηκε με τιμές.

Διαβάστε στη “ΜτΧ”: Βίντεο-ντοκουμέντο από την τουρκική εισβολή στην Κύπρο. Σπάνια πλάνα της γαλλικής τηλεόρασης