Η Δήλος την νύχτα φωτίζεται μόνο από τα αστέρια. Το νησί μνημείο κάποτε φιλοξενούσε 30.000 κατοίκους και σήμερα απαγορεύεται η παραμονή μετά την δύση (φωτό)

Η φωτογραφία του Μάριου Λώλου τραβήχτηκε βράδυ στις 9 Μαΐου 2021 στο νησί της Δήλου. Το κυκλαδονήσι με ιστορία 5.000 ετών, υπήρξε σπουδαίο θρησκευτικό και εμπορικό κέντρο στη μέση του Αιγαίου. Σήμερα αποτελεί μνημείο παγκόσμιας κληρονομιάς της UNESCO και απαγορεύεται η παραμονή επισκεπτών μετά τη δύση του Ήλιου.

Η γενέτειρα της Αρτέμιδος και του Απόλλωνα, η Δήλος, αποτελεί τον μεγαλύτερο αρχαιολογικό χώρο της Ελλάδας και τον μοναδικό που έχουν βρεθεί ιδιωτικές κατοικίες ανθρώπων της προϊστορικής και προελληνικής εποχής.

Μπορεί σήμερα να κατοικείται από περίπου είκοσι ανθρώπους, κυρίως εργαζόμενους στον αρχαιολογικό χώρο και το μουσείο, κάποτε όμως ήταν ένα από τα μεγαλύτερα κέντρα πολιτισμού, με τουλάχιστον 30.000 κατοίκους. Τα απομεινάρια αυτής της πόλης αντικρίζουν οι σύγχρονοι επισκέπτες.

Το νησί των 30.000 κατοίκων

Επίσημη αρχαιολογική αναφορά για την καταγωγή των πρώτων κατοίκων του νησιού δεν υπάρχει. Μόνο, την υπόθεση του Θουκυδίδη ότι οι πρώτοι κάτοικοι ήταν Κάρες και Φοίνικες, δηλαδή προελληνικοί πληθυσμοί, που όμως δεν έχει αποδειχτεί.

Σύμφωνα με τον αρχαιολόγο, Π.Ι. Χατζηδάκη, γύρω στο 2.500 π.Χ, οι παλαιότεροι κάτοικοι της Δήλου, έκτισαν τις ελλειψοειδείς καλύβες τους στο υψηλότερο σημείο του νησιού, στο όρος Κύνθος, για να εποπτεύουν και να ελέγχουν τη θάλασσα. Τακτική που ακολούθησαν και οι Μυκηναίοι στα τέλη του 15ου αιώνα π.Χ.

Η μεγάλη αλλαγή, όμως, ήρθε λίγες δεκαετίες μετά το 166 π.Χ, όταν οι Ρωμαίοι απέσυραν την υποχρεωτική πληρωμή δασμών για την είσοδο στο λιμάνι του νησιού.

Έτσι, πλούσιοι έμποροι, τραπεζίτες και εφοπλιστές απ’ όλο τον τότε γνωστό κόσμο εγκαταστάθηκαν στο νησί. Υπολογίζεται ότι γύρω στο 90 π.Χ., κατοικούσαν περίπου 30.000 άνθρωποι στο νησί, από την Ελλάδα και τα γειτονικά κράτη. Μιλούσαν και έγραφαν ελληνικά, έχτιζαν ιερά και λατρεύαν κοινούς θεούς.

Οι νέοι πολίτες της Δήλου, προσέλκυσαν ένα μεγάλο πλήθος οικοδόμων, τεχνιτών, γλυπτών, ψηφωτών, που έχτισαν γι’ αυτούς πολυτελείς κατοικίες, διακοσμημένες με τοιχογραφίες, ψηφιδωτά δάπεδα και αγάλματα. Οι σύγχρονοι επισκέπτες περπατούν στα απομεινάρια αυτών των κατοικιών.

Διαβάστε ακόμα: Η Δήλος ήταν η «αρχαία off shore», απαλλαγμένη από τέλη και δασμούς. Γιατί τη συγκρίνουν με το Χονγκ Κονγκ. Στη Δήλο λειτουργούσε και το μεγαλύτερο σκλαβοπάζαρο (βίντεο)

Οι ιδιωτικές κατοικίες των αρχαίων

Τα σπίτια της Δήλου συνήθιζαν να παρουσιάζουν μεγάλη ποικιλία, ανάλογα με το μέγεθος και το σχήμα του οικοπέδου και την οικονομική άνεση του ιδιοκτήτη. Ωστόσο, κοινό χαρακτηριστικό ήταν ότι όλα ήταν στραμμένα προς τα μέσα.

Η Οικία της Λίμνης, στην ομώνυμη συνοικία του νησιού, αποτελούσε τυπικό παράδειγμα κατοικίας του τέλους του 2ου αι. π.Χ. Τα δωμάτια αναπτύσσονταν γύρω από μια κεντρική υπαίθρια αυλή που περιβαλλόταν από στοές.

Κάτω από το κεντρικό τμήμα της αυλής υπήρχε μεγάλη δεξαμενή, στην οποία συγκεντρωνόταν το νερό της βροχής από τη στέγη. Στο ισόγειο ήταν οι χώροι υποδοχής και εστίασης, το μαγειρείο, το αποχωρητήριο, άλλοι βοηθητικοί χώροι του σπιτιού και τα δωμάτια των σκλάβων. Στον επάνω όροφο ήταν τα ιδιαίτερα δωμάτια των ιδιοκτητών και τα δωμάτια των γυναικών.

Τα περισσότερα σπίτια είχαν ισόγειο με εμβαδόν τουλάχιστον πεντακοσίων τετραγωνικών (500 m2) ενώ λίγα ήταν εκείνα με εμβαδόν μικρότερο από 120 τετραγωνικά (120m2). Συνήθως τα σπίτια είχαν δύο ορόφους αλλά υπήρχαν και μερικά που αναπτύσσονταν κλιμακωτά σε τρία ή τέσσερα επίπεδα.

Περπατώντας στον αρχαιολογικό χώρο της Δήλου μπορεί να συναντήσει κανείς και άλλες επώνυμες κατοικίες, όπως την Οικία με τα Δελφίνια και την Οικία με τα Προσωπεία, που ανήκαν σε πλούσιους εμπόρους και διέθεταν θαυμάσια ψηφιδωτά δάπεδα, την Οικία του Διονύσου, όπου βρέθηκε το εξαιρετικό ψηφιδωτό του θεού Διονύσου που ιππεύει μία τίγρη ή και την Οικία της Κλεοπάτρας, όπου σώζονται τα αγάλματα των ιδιοκτητών.

Το νησί μουσείο

Από τα λαμπρότερα πολιτιστικά μνημεία της Δήλου είναι ο Ναός του Απόλλωνα. Ωστόσο, όλο το νησί είναι γεμάτο αρχαιολογικά ευρήματα και μνημείο με σπουδαίο ιστορικό παρελθόν.

Το Άνδηρο των Λεόντων

Τα μαρμάρινα λιοντάρια, αφιέρωμα των Ναξίων γύρω στο τέλος του 7ου αιώνα π.Χ., είναι τοποθετημένα σε μια σειρά, ατενίζοντας ανατολικά, προς την Ιερή Λίμνη. Υπολογίζεται ότι αρχικά ήταν 16, αλλά μόλις πέντε και τμήματα από τρία ακόμη σώζονται στο χώρο ενώ το ακέφαλο σώμα ενός άλλου κοσμεί το Ναύσταθμο της Βενετίας.

Τοποθετημένα στη δυτική πλευρά του δρόμου, που οδηγεί από το αρχαϊκό λιμάνι του Σκαρδανά στους ναούς, ήταν οι αιώνιοι φρουροί του Ιερού.

Η Αγορά των Ερμαϊστών ή Κομπεταλιαστών

Πρόκειται για ανοικτή πλατεία κοντά στο Ιερό Λιμάνι. Αποτελεί μία από τις σημαντικότερες αγορές της ελληνιστικής πόλης, στρωμένη με μεγάλες πλάκες γρανίτη, πολλές από τις οποίες έχουν τρύπες για την στερέωση πασάλων που στήριζαν στέγαστρα.

Στη βόρεια πλευρά είναι η Στοά του Φιλίππου κι ένας μικρός ιωνικός ναός αφιερωμένος στον Ερμή ενώ στα ανατολικά και στα νότια οριοθετείται από σειρές καταστημάτων και εργαστηρίων.

Στο κέντρο της πλατείας σώζονται τα θεμέλια ενός τετράγωνου και ενός κυκλικού μνημείου αφιερωμένων επίσης στον Ερμή, το θεό του εμπορίου, και γύρω από αυτά υπάρχουν βάσεις αναθημάτων τραπεζιτών, καπετάνιων και εμπόρων.

Ο Ναός των Δηλίων

Ο ναός των Δηλίων ή Μέγας Ναός είναι ο τελευταίος και μεγαλύτερος από τους τρεις ναούς του Απόλλωνα. Είναι ένας περίπτερος δωρικός ναός με έξι κίονες σε κάθε στενή και 13 κίονες σε κάθε μακρά πλευρά. Η κατασκευή του άρχισε το 478 π.Χ., διακόπηκε γύρω στα μέσα του 5ου π.Χ. αιώνα, όταν το ταμείο της Αθηναϊκής Συμμαχίας μεταφέρθηκε στην Αθήνα και συνεχίστηκε στη σύντομη περίοδο της Δηλιακής Ανεξαρτησίας χωρίς ποτέ να ολοκληρωθεί.

Η Μινώα Κρήνη

Η Μινώα Κρήνη, που αναφέρεται στις επιγραφές και ταυτίστηκε από ένα ανάγλυφο αφιερωμένο στις Μινώες Νύμφες, είναι μια δημόσια δεξαμενή σκαμμένη στο φυσικό βράχο και χρονολογείται στο δεύτερο μισό του 6ου π.Χ. αιώνα. Ηταν στεγασμένη σε ένα τετράγωνο κτίριο, ανοικτό στη νότια πλευρά, όπου υπήρχε δωρική στοά.

Στη νότια πλευρά υπάρχουν επίσης σκαλοπάτια, από τα οποία κατέβαιναν για να φτάσουν τη στάθμη του νερού. Η κρήνη ήταν σε χρήση μέχρι τους ύστερους ελληνιστικούς χρόνους, οπότε μετατράπηκε σε κατοικία.

Το Θέατρο

Το αρχικό ξύλινο θέατρο αντικαταστάθηκε στις αρχές του 3ου αιώνα π.Χ. με το σημερινό λίθινο. Το επιθέατρο και το κατώτερο τμήμα του θεάτρου, που δεν είναι ομόκεντρα, χωρίζονται από διάζωμα. Πίσω από την πρώτη σειρά καθισμάτων, που ήταν για τα τιμώμενα πρόσωπα, υπάρχουν 26 σειρές θρανίων στο κάτω τμήμα και άλλες 17 σειρές στο επιθέατρο, που χωρίζονται από οκτώ κλίμακες σε επτά τμήματα (κερκίδες), που μπορούσαν να εξυπηρετήσουν περίπου 5.500 θεατές.

Μπροστά από την κυκλική ορχήστρα σώζονται τα θεμέλια της σκηνής.

Αντλήθηκαν στοιχεία από: Οδυσσεύς. Φωτογραφίες από Εφορεία Αρχαιοτήτων Κυκλάδων σε συνεργασία με Xinhua & Μάριο Λώλο 

Διαβάστε ακόμα στη “ΜτΧ”: Η άγνωστη υποθαλάσσια Δήλος εντυπωσιάζει τους αρχαιολόγους. Βρέθηκε και δεύτερο λιμάνι με βυθισμένα κτίρια και πήλινα αγγεία (φωτογραφίες)