Η χούντα του Ιωαννίδη. Οι επιλογές του που οδήγησαν στην εισβολή στην Κύπρο, τη διάλυση της εκκλησίας και την πτώση της χούντας

Στις 25 Νοεμβρίου 1973, μία εβδομάδα μετά την εξέγερση στο Πολυτεχνείο, ο στρατιωτικός Δημήτρης Ιωαννίδης ανέλαβε τα ηνία της Χούντας των Συνταγματαρχών, αφού ηγήθηκε του πραξικοπήματος που έστειλε την κυβέρνηση Μαρκεζίνη στο περιθώριο και τον Παπαδόπουλο με τον Παττακό στην πολιτική απομόνωση.

Η παραμονή του στην εξουσία διήρκησε μόλις 7 μήνες να και επισήμως δεν είχε κανένα τίτλο. Οι ατυχείς επιλογές του, η ανεπάρκειά του και η τραγωδία της Κύπρου, χαρακτήρισαν την διοίκησή του.

Η αδιαφορία απέναντι στις τουρκικές επεκτακτικές βλέψεις στο Αιγαίο, η εισβολή στην Κύπρο, η αποκάλυψη σκανδάλων του καθεστώτος Γεωργίου Παπαδόπουλου καθώς και η σοβαρή εκκλησιαστική κρίση που ξέσπασε με την καθαίρεση του μητροπολίτη Ιερώνυμου, οδήγησαν στην αποσύνθεση της δικτατορίας. Συγχρόνως επέβαλε ένα τρομερό καθεστώς φόβου χειρότερο από πριν, με τα βασανιστήρια να είναι το ισχυρότερο επιχείρημα για αποδοχή του καθεστώτος του.

Η τουρκική απειλή στο Αιγαίο

Την 1η Νοεμβρίου 1973 δημοσιεύτηκε στην τουρκική Εφημερίδα της Κυβερνήσεως απόφαση, με την οποία εκχωρήθηκαν στην κρατική τουρκική εταιρεία πετρελαίου (ΤΡΑΟ) 27 άδειες έρευνας για τον εντοπισμό πετρελαίου και φυσικού αερίου ακόμα και σε ελληνικές περιοχές. Στον συνημμένο χάρτη της απόφασης συμπεριλαμβάνονταν οι θαλάσσιες περιοχές δυτικά της Μυτιλήνης, βορειοδυτικά της Χίου και νότια της Λήμνου.

Η αντίδραση της Χούντας ήρθε τρεις μήνες αργότερα και περιορίστηκε σε διαβήματα διαμαρτυρίας που υποστήριζαν τα ελληνικά κυριαρχικά δικαιώματα στο Αιγαίο. Ακολούθησε ανταλλαγή διακοινώσεων μεταξύ ελληνικής και τουρκικής πλευράς, με την τελευταία να τονίζει πως “τα ελληνικά νησιά που βρίσκονται κοντά στις τουρκικές ακτές, δεν έχουν δική τους υφαλοκρηπίδα”.

Για την Ελλάδα ήταν ζήτημα οικονομικής επιβίωσης η εκμετάλλευση των κοιτασμάτων πετρελαίου στις περιοχές που της αναλογούσαν, καθώς η τιμή του πετρελαίου είχε παρουσιάσει ραγδαία αύξηση από τον Οκτώβριο του 1973 και υπήρχε άμεσα ανάγκη για οικονομική στήριξη της χώρας.

Στις 29 Μαΐου 1974, το τουρκικό υδρογραφικό σκάφος “Τσανταρλί” ξεκίνησε το ταξίδι του προς την ελληνική υφαλοκρηπίδα, συνοδευόμενο από 32 πολεμικά πλοία. Στις 6 Ιουνίου χορηγήθηκαν τρεις νέες άδειες στην ΤΡΑΟ για τις περιοχές μεταξύ Λήμνου και Μυτιλήνης. Η τουρκική κυβέρνηση, προκειμένου να κατευνάσει το ήδη αρκετά τεταμένο κλίμα, πρότεινε την συγκρότηση ελληνοτουρκικών επιτροπών που θα ήταν υπεύθυνες για την επίλυση των παραπάνω προβλημάτων. Η ελληνική πλευρά αρνήθηκε.

Διαβάστε ακόμα: Το Σισμίκ, ο Ανδρέας Παπανδρέου και ο υπόγειος ρόλος των Αμερικανών. Δείτε όλο το ιστορικό της κρίσης το 1987 στο Αιγαίο. Η απειλή του πολέμου και η επιδρομή στα σούπερ μάρκετ (βίντεο)

Δύο μέρες πριν την εισβολή στην Κύπρο, στις 18 Ιουλίου 1974, ο χάρτης επεκτάθηκε επιτρέποντας στην Τουρκία να στείλει ερευνητικά πλοία δυτικά της Σαμοθράκης και των Δωδεκανήσων.

Η τουρκική απειλή, όμως, δεν στάθηκε ικανή να πείσει τον πρωθυπουργό Αδαμάντιο Ανδρουτσόπουλο και τον δικτάτορα Ιωαννίδη ούτε για εκδημοκρατισμό του καθεστώτος ούτε για ηπιότερη στάση απέναντι στους πολιτικούς αντιπάλους. Αντιθέτως, στο διάστημα των τελευταίων μηνών της χούντας οι συλλήψεις, η λογοκρισία, οι φυλακίσεις και οι εκτοπισμοί αντιπολιτευόμενων σε τόπους εξορίας συνεχίστηκαν αδιάκοπα.

Η εκκλησιαστική κρίση

Το πραξικόπημα Ιωαννίδη συνοδεύτηκε από την επίσης πραξικοπηματική ανατροπή του Ιερώνυμου από τη θέση του αρχιεπισκόπου. Από τις πρώτες μέρες που ανέλαβε τη διακυβέρνηση ο κατά κόσμον Βυσσαρίων Τίκας μεθόδευσε την αναρρίχησή του στον αρχιεπισκοπικό θρόνο. Και τα κατάφερε. Ο Αρχιεπίσκοπος, πλέον, Σεραφείμ ήταν από τους πρώτους που υποστήριξαν την ανατροπή του Γ.Παπαδόπουλου, γεγονός που βοήθησε σ’ αυτή την εξέλιξη.

Στις αρχές Ιανουαρίου 1974 καταργήθηκε η Ιερά Σύνοδος και την θέση της πήρε η Έκτακτος Μείζων Σύνοδος με σκοπό την εκλογή αρχιεπισκόπου. Η διαδικασία προέβλεπε την εκλογή τριών μητροπολιτών μέσω ψηφοφορίας, εκ των οποίων ο πρόεδρος της Δημοκρατίας, Φαίδων Γκιζίκης, θα όριζε τον αρχιεπίσκοπο.

Προκειμένου να διασφαλιστεί ότι ο Σεραφείμ θα αναλάβει τη θέση, αποκλείστηκαν από την ψηφοφορία πάνω από 40 μητροπολίτες. Στις 12 Ιανουαρίου πραγματοποιήθηκε η ψηφοφορία. Με δώδεκα ψήφους, ο Σεραφείμ απέκτησε το προβάδισμα και κέρδισε τη θέση του αρχιεπισκόπου. Η πραξικοπηματική, όμως, διαδικασία εκλογής προκάλεσε έντονες αντιδράσεις ακόμα και μέσα στον χώρο της Εκκλησίας.

Η παράταξη του Ιερώνυμου, που συγκροτήθηκε από την αρχή της δικτατορίας, αποφάσισε να απαντήσει στις μεθοδεύσεις, χωρίς ιδιαίτερη επιτυχία. Στις 11 Ιουλίου, ο Σεραφείμ απηύθυνε τηλεοπτικό διάγγελμα προς το χριστεπώνυμο πλήρωμα, επιτιθέμενος ανοιχτά στον Ιερώνυμο. Την ίδια μέρα, κήρυξε έκπτωτους ή αντικανονικούς εννέα μητροπολίτες, ισχυροποιώντας την εξουσία του.

Τη θέση των εκδιωχθέντων αντικατέστησαν άλλοι,προκαλώντας τεράστια σύγχυση στην εκκλησία και στις τοπικές κοινωνίες.

Αποκάλυψη σκανδάλων

Κατά την επτάμηνη διακυβέρνηση Ιωαννίδη, ο ίδιος προέβη στην αποκάλυψη μιας σειράς υποθέσεων – σκανδάλων σε βάρος του Παπαδόπουλου σε μια προσπάθεια να κερδίσει τη λαϊκή αποδοχή.

Το σημαντικότερο σκάνδαλο ήταν η υπόθεση των “σάπιων κρεάτων Αργεντινής”, στο οποίο κύριος κατηγορούμενος ήταν ο τέως Υφυπουργός Εμπορίου Μιχάλης Μπαλόπουλος, καθώς και δεκάδες μεγαλοεπιχειρηματίες της εποχής.

Οι υπαίτιοι κατηγορήθηκαν για “δωροληψία κατά συρροήν” από μεγαλεμπόρους στους οποίους εξασφάλιζαν μονοπωλιακή άδεια εισαγωγής κρέατος. Προκειμένου να αποκομίσουν μεγαλύτερο κέρδος, ψήφισαν νόμο που απαγόρευσε την πώληση εγχώριου κρέατος. Έτσι, όλα τα αμφιβόλου ποιότητας κρέατα κυκλοφόρησαν στην αγορά.

Η δίκη ξεκίνησε στις 5 Ιουνίου στο Έκτακτο Στρατοδικείο Αθηνών. Στις 27 Ιουνίου, το Στρατοδικείο καταδίκασε τον τέως Υφυπουργό σε φυλάκιση 4 ετών για παράβαση του νόμου περί ευθύνης υπουργών, αλλά τον αθώωσε για την κατηγορίες της δωροληψίας. Οι υπόλοιποι κατηγορούμενοι καταδικάστηκαν σε ποινές από 5 μήνες έως 13 χρόνια φυλάκιση.

Η εσωτερική πολιτική κρίση των κυβερνώντων σε συνδυασμό με την συνέχιση των καταπιεστικών μηχανισμών του Ιωαννίδη και την ριζοσπαστικοποίηση που γέννησε το Πολυτεχνείο έδειχναν να πλησιάζει το τέλος του καθεστώτος. Η τουρκική εισβολή στην Κύπρο, στις 20 Ιουλίου 1974, έδωσε το τελειωτικό χτύπημα. Το στρατιωτικό καθεστώς των συνταγματαρχών αποδείχθηκε εντελώς απροετοίμαστο και η ανάγκη πολιτικής αλλαγής κρίθηκε επιτακτική.

Ακόμη και η επιστράτευση εξελίχθηκε σε φιάσκο αν και στην ηγεσία του τόπου ήταν ένα στρατιωτικό καθεστώς.

Στις 24 Ιουλίου 1974 η δικτατορία είχε τελειώσει.

Δείτε την εκπομπή της Μηχανής του Χρόνου για τον “αόρατο δικτάτορα” Δημήτρη Ιωαννίδη εδώ:

Αντλήθηκαν πληροφορίες από το Ιστορικό Λεύκωμα Καθημερινής

Διαβάστε στη “ΜτΧ”: Τα άγνωστα αδέλφια του Δικτάτορα Παπαδόπουλου. Ο Κώστας Παπαδόπουλος περικύκλωσε τα ανάκτορα και ο Χαράλαμπος κατηγορήθηκε για οικονομικά σκάνδαλα και είχε το παρατσούκλι «μπον φιλέ»