Η αρχαιότερη, ίσως, μπάλα ποδοσφαίρου, ανακαλύφθηκε στη Σαμοθράκη. Τα παιχνίδια ψυχαγωγίας με μπάλα στην αρχαία Ελλάδα

Σε μια αξιοσημείωτη ανακάλυψη στο νησί της Σαμοθράκης, εμφανίστηκε μια μινιατούρα από τερακότα που μπορεί να αντιπροσωπεύει την παλαιότερη μπάλα ποδοσφαίρου στην ιστορία.

Ανακαλύφθηκε από τον τάφο S130 στη Νότια Νεκρόπολη, μέρος του Ιερού των Μεγάλων Θεών και χρονολογείται στην ελληνιστική περίοδο, περίπου το 275–250 π.Χ.

Η συμπαγής πήλινη σφαίρα, η οποία μοιάζει εντυπωσιακά με μια σύγχρονη δερμάτινη μπάλα ποδοσφαίρου, παρέχει μια ενδιαφέρουσα ματιά στις ψυχαγωγικές δραστηριότητες της αρχαίας Ελλάδας.

Εγείρει δε την πιθανότητα οι ρίζες των παιχνιδιών που μοιάζουν με το ποδόσφαιρο να επεκτείνονται πολύ βαθύτερα στην ιστορία από ό,τι πιστεύαμε μέχρι τώρα.

Η ανακάλυψη έγινε από μια αμερικανική αρχαιολογική ομάδα με επικεφαλής την Ελίζαμπεθ Ντούσμπερι, μαζί με τον Έλληνα αρχαιολόγο Ανδρέα Βαβρίτσα, ο οποίος ήταν ενεργός μέχρι τον θάνατό του το 2014. Ο τάφος που βρίσκεται σε μια τοποθεσία γνωστή για τη θρησκευτική της σημασία, έφερε πολλά συναρπαστικά αντικείμενα, αλλά κανένα σαν αυτό το μικρό, σφαιρικό αντικείμενο.

Παρά την απλότητά της, ο σχεδιασμός της μπάλας από τερακότα θυμίζει αναμφισβήτητα τις δερμάτινες μπάλες που χρησιμοποιούνται στο σύγχρονο ποδόσφαιρο, προκαλώντας εικασίες για τον σκοπό και τη σημασία της στον αρχαίο κόσμο.

Οι μπάλες στην αρχαία Ελλάδα

Η αρχαία ελληνική λογοτεχνία αναφέρει την ύπαρξη δερμάτινων σφαιρών, που συχνά κατασκευάζονται με το φούσκωμα της κύστης ενός μεγάλου ζώου, συνήθως ενός χοίρου. Αυτές οι μπάλες κατασκευάζονταν συνήθως από ραμμένα κομμάτια δέρματος ή υφάσματος, γεμισμένα με υλικά όπως τρίχες αλόγου, άχυρο ή μαλλί.

Τέτοιες μπάλες ήταν κεντρικής σημασίας σε μια ποικιλία παιχνιδιών που διασκέδαζαν τόσο τα παιδιά όσο και τους ενήλικες, υποδηλώνοντας ότι το παιχνίδι με μια μπάλα ήταν ένα κοινό χόμπι στην ελληνιστική εποχή.

Παιχνίδι ψυχαγωγίας ή συμβολική σημασία;

Η ανακάλυψη αυτής της μπάλας από τερακότα σε έναν τάφο είναι ιδιαίτερα σημαντική. Υποδηλώνει ότι τα παιχνίδια με μπάλα δεν ήταν μόνο μια μορφή ψυχαγωγίας, αλλά είχαν επίσης πολιτιστική ή συμβολική σημασία. Ίσως ακόμη ότι αποτελούσαν μέρος ταφικών εθίμων ή θρησκευτικών τελετών.

Η ταφή αυτού του αντικειμένου δίπλα στον αποθανόντα θα μπορούσε να υποδηλώνει μια πίστη στη συνέχιση τέτοιων δραστηριοτήτων στη μετά θάνατον ζωή, ή θα μπορούσε να συμβολίζει μια αγαπημένη ανάμνηση ή χόμπι του ατόμου που θάφτηκε.

Τα παιχνίδια με μπάλα ήταν πράγματι δημοφιλή στην αρχαία Ελλάδα. Δύο τέτοια παιχνίδια, η απόρριψη και η ανάκρουση, περιελάμβαναν το χτύπημα μιας μπάλας στο έδαφος ή σε έναν τοίχο με μεγάλη δύναμη.

Ο στόχος ήταν να παραμείνει η μπάλα σε κίνηση όσο το δυνατόν περισσότερο, μια ιδέα που μοιάζει κάπως με το σύγχρονο ποδόσφαιρο, όπου ο στόχος είναι να διατηρείται η μπάλα σε παιχνίδι και υπό έλεγχο.

Η μπάλα από τερακότα από τη Σαμοθράκη αποτελεί  έναν συναρπαστικό σύνδεσμο μεταξύ του αρχαίου και του σύγχρονου κόσμου. Αν και είναι απίθανο οι αρχαίοι Έλληνες να έπαιζαν ένα παιχνίδι πανομοιότυπο με το σύγχρονο ποδόσφαιρο, η ανακάλυψη υποδηλώνει ότι η βασική ανθρώπινη απόλαυση των παιχνιδιών με μπάλα παρέμεινε σταθερή κατά τη διάρκεια των χιλιετιών.

Μία απεικόνιση σε αρχαίο ελληνικό λήκυθο, δείχνει έναν άντρα να ισορροπεί μια μπάλα στο δεξιό του μηρό και το άθλημα που παιζόταν στην αρχαία Ελλάδα με τη μπάλα, λεγόταν “επίσκυρος”.

Επίσης ο Όμηρος στη ραψωδία Ζ της Οδύσσειας, περιγράφει πως όταν ο Οδυσσέας έφτασε ναυαγός στο νησί των Φαιάκων, βρήκε την πριγκίπισσα Ναυσικά να παίζει τόπι με τις φίλες της: “πέταξαν τις μαντήλες και άρχισαν να παίζουν τη σφαίρα”

Το γεγονός ότι αυτή η απλή πήλινη σφαίρα έχει τόσο μεγάλη ομοιότητα με τις σημερινές μπάλες ποδοσφαίρου είναι μια ισχυρή υπενθύμιση της συνέχειας του ανθρώπινου πολιτισμού και της διαρκούς φύσης του παιχνιδιού σε διαφορετικές εποχές και πολιτισμούς.

Η επιρροή του αρχαιοελληνικού πολιτισμού στην ψυχαγωγία

Οι μελετητές συνεχίζουν να μελετούν το εύρημα, που  μπορεί να προσφέρει περαιτέρω γνώσεις για την ψυχαγωγική ζωή των αρχαίων Ελλήνων και ίσως ακόμη να προκαλέσει μια επανεκτίμηση της προέλευσης των παιχνιδιών με μπάλα. Θα μπορούσε αυτό το μικρό αντικείμενο από τερακότα από τη Σαμοθράκη να αντιπροσωπεύει πράγματι την αρχαιότερη μπάλα ποδοσφαίρου στον κόσμο;

Ενώ η απάντηση παραμένει αβέβαιη, η ανακάλυψη αναμφίβολα εμπλουτίζει την κατανόησή μας για τον αρχαίο ελληνικό πολιτισμό και την επιρροή του στις ψυχαγωγικές πρακτικές που συνεχίζουν να διαμορφώνουν τον κόσμο μας σήμερα.

Πηγή αρχικής φωτογραφίας: The Archaeologist