Η απρόσμενη επίσκεψη του Βασιλιά Όθωνα στη Σμύρνη αμέσως μετά την απελευθέρωση. Πως κατάφερε να πάρει άδεια από τον Σουλτάνο

του συνεργάτη μας, ιστορικού ερευνητή Στέφανου Μίλεση

Η άφιξη του Όθωνα στην Ελλάδα αποτελούσε για τους περισσότερους Έλληνες, εγγύηση ότι όχι μόνο είχαν αποκτήσει την πολυπόθητη ελευθερία τους, αλλά είχαν καταφέρει παράλληλα να δημιουργήσουν ένα δικό τους κράτος με προοπτική.

Σταδιακά θα διαμορφωνόταν και η “Μεγάλη Ιδέα” που υποστήριζε την απελευθέρωση των αλύτρωτων Ελλήνων με κύριο εκφραστή τον πολιτικό Ιωάννη Κωλέττη, που βρέθηκε στο πλευρό του Όθωνα. Η Μεγάλη Ιδέα διατυπώθηκε τελικά στην Εθνοσυνέλευση του 1844, η οποία συντάχθηκε μετά την επανάσταση της 3ης Σεπτεμβρίου 1843.

Η αντιβασιλεία στο παρασκήνιο

Η αντιβασιλεία εκμεταλλευομένη αυτή ακριβώς τη ψυχολογική κατάσταση των Ελλήνων, για να αυξήσει τη δημοτικότητα του Όθωνα έναντι του λαού, να κάμψει τις όποιες αντιρρήσεις υπήρχαν που υποστήριζαν ότι η χώρα από τους Οθωμανούς είχε περάσει αρχικά στους Γάλλους του Στρατηγού Μαιζώνος και στους Βαυαρούς αργότερα, σχεδίασε μια  επίσκεψη στην Κωνσταντινούπολη.

Επίσης η αντιβασιλεία με την επίσκεψη αυτή, όπως η ίδια πρόβαλλε, θα παρείχε θάρρος και ελπίδα στους Έλληνες της Ιωνίας που ήταν ακόμα υπόδουλοι.

Μια τέτοια βασιλική επίσκεψη θα άφηνε αιχμές στους αλύτρωτους Έλληνες ότι θα φρόντιζε και για αυτούς μελλοντικά. Με μια επίσκεψη λοιπόν η αντιβασιλεία αποσκοπούσε σε πολλαπλούς αποδέκτες, τόσο στο εσωτερικό όσο και στο εξωτερικό της χώρας.

Η φρεγάτα «Μαδαγασκάρη»

Όλα φυσικά οργανώθηκαν από την αντιβασιλεία ώστε να φαίνεται ότι ο Όθωνας δρούσε αυτοβούλως. Για αυτό και φρόντισαν να τον αφήσουν μόνο του να αναχωρήσει με την αγγλική φρεγάτα «Μαδαγασκάρη» προκειμένου να επισκεφθεί πρώτα τα νησιά του Αιγαίου. Θα τον συναντούσαν -υποτίθεται- αργότερα στη Σύρο και με αυτή την ενέργεια επέστρεψαν πίσω στο Ναύπλιο.

Το έργο του πρεσβευτή Ζωγράφου

Στο μεταξύ όμως η αντιβασιλεία είχε αναθέσει στον νεοδιορισθέντα πρεσβευτή της Ελλάδος στην Κωνσταντινούπολη, Κωνσταντίνο Ζωγράφο, να λάβει άδεια από τον Σουλτάνο ώστε να επιτραπεί στο νεαρό βασιλιά της Ελλάδας η επίσκεψη.

Φυσικά στον Σουλτάνο ο Ζωγράφος θα έθετε ως πρόφαση της επίσκεψης, τη σύσφιξη των σχέσεων για τη καλλιέργεια φιλικών αισθημάτων. Η αίτηση αυτή απορρίφθηκε χωρίς άλλο από την Υψηλή Πύλη.

Ο Σουλτάνος Μαχμούτ όχι μόνο δεν ήθελε να ακούσει τίποτα για τον νέο βασιλιά της Ελλάδος, αλλά ούτε καν να συναντήσει τον πρεσβευτή της χώρας.

Οι πόλεμοι της ελληνικής ανεξαρτησίας ήταν πολύ κοντά χρονικά και ο Μαχμούτ δεν ήθελε να ακούσει τίποτα για τους Έλληνες. Ο Κ. Ζωγράφος εν τούτοις παρά την άρνηση του Σουλτάνου να τον δεχθεί, συναντήθηκε με τον Οθωμανό υπουργό των Εξωτερικών για να υποβάλει σε αυτόν το αίτημα. Και πάλι όμως η αίτηση απορρίφθηκε για τους ίδιους λόγους.

Αλλαγή πόλης προορισμού

Ως ύστατη λύση ο Ζωγράφος ζήτησε να δοθεί στον Όθωνα τουλάχιστον άδεια για να επισκεφθεί τη Σμύρνη. Αυτό το νέο αίτημα υποστηρίχθηκε και από τον Ρώσο Πρεσβευτή στην Τουρκία. Το αίτημα αυτή τη φορά έγινε δεκτό, αλλά τέθηκαν ορισμένοι όροι.

Ο Όθωνας θα επισκεπτόταν τη Σμύρνη ινκόγκνιτο και αφού προηγούμενα είχε βρει μια πρόφαση που θα δικαιολογούσε την επίσκεψή του.

Η πρόφαση ήταν η συνάντηση του αδελφού

Φυσικά δεν ήταν δύσκολο να εξευρεθεί πρόφαση. Ο πρίγκιπας Μαξιμιλιανός της Βαυαρίας επισκεπτόταν εκείνο το διάστημα την Τουρκία. Καθώς ο Όθωνας ήταν αδελφός του, με την ιδιότητα αυτή, θα μετέβαινε στη Σμύρνη για να τον συναντήσει. Έτσι η Υψηλή Πύλη δέχθηκε να δώσει την άδεια.

Κατόπιν αυτού ο Όθωνας αφού επιβιβάστηκε στην αγγλική φρεγάτα «Μαδαγασκάρη» που μόνιμα είχε αραξοβόλι στον Πειραιά (οι Άγγλοι την είχαν διαθέσει για τις μετακινήσεις του), αναχώρησε προς περιοδεία στις Κυκλάδες.

Ο Κυβερνήτης της «Μαδαγασκάρης»  Έντμοντ Λάιονς, αντί για τη Σύρο κατευθύνθηκε προς τα παράλια της Μικράς Ασίας.

Στις 5 Ιουνίου 1833 (ν.η.) κατέπλευσε στο λιμάνι της Σμύρνης.

Ήταν φανερό πως η αντιβασιλεία είχε εργαστεί πίσω από τον Όθωνα καθώς δεν θα μπορούσε χωρίς προηγούμενες διπλωματικές κινήσεις να τολμήσει τέτοια επίσκεψη. Οι σχέσεις της Ελλάδας με την Τουρκία τότε ήταν ανύπαρκτες και κανένας πολιτικός ή διπλωματικός δεσμός συνέδεε τα δύο κράτη.

Η υποδοχή του Όθωνα στη Σμύρνη

Φυσικά ο ελληνικός πληθυσμός της Σμύρνης του επεφύλαξε υποδοχή με μεγάλο ενθουσιασμό. Εκατοντάδες λέμβων πολιόρκησαν τη «Μαδαγασκάρη» μόλις εισήλθε στο λιμάνι της Σμύρνης.

Ο Όθωνας ακολουθούμενος από τον υπασπιστή του Δημήτριο Μπότσαρη, τον Κόμη Σαπόρτα, τον Βαρόνο Λίδερ, τον αρχίατρο Βίπνερ και τον γραμματέα του Βαρόνο Στέγκελ αποβιβάστηκε στη στεριά. Ο κόσμος όμως που τον ανέμενε ήταν πολύς και ο Όθωνας καθώς είχε δώσει υπόσχεση για ινκόγκνιτο επίσκεψη, αναγκάστηκε να επιστρέψει στο πλοίο.

Οι Έλληνες της Σμύρνης πρότειναν στον Όθωνα σειρά από επισκέψεις και διάφορες άλλες εκδηλώσεις οι οποίες όμως απορρίφθηκαν.

Τη μόνη επίσκεψη που έκανε ο Όθωνας ήταν στην περιοχή του Βουρνόβα, προκειμένου να επισκεφθεί τον Άγγλο μεγαλέμπορο Βιττάλ και την αγγλική οικογένεια Γουίθαλ. Του παρέθεσαν δείπνο με χορό στη Λέσχη Ελλήνων Εμπόρων.

Είχαν προσκληθεί επιφανείς Έλληνες έμποροι της Σμύρνης αλλά και από την Ευρωπαϊκή της κοινωνία.

Η δοξολογία στο Μητροπολιτικό ναό

Εννέα ημέρες έμεινε ο Όθωνας στη Σμύρνη, μέχρι της 14 Ιουνίου. Τρεις ημέρες πριν φύγει, έφτασε στη Σμύρνη και ο αδελφός του Μαξιμιλιανός τον οποίο ο Όθωνας είχε χρησιμοποιήσει ως πρόφαση της επίσκεψης.

Όθωνας και Μαξιμιλιανός παρευρέθηκαν σε δοξολογία στον Μητροπολιτικό Ναό της Αγίας Φωτεινής χοροστατούντος του Μητροπολίτου Σμύρνης Σεραφείμ.

Ο Όθωνας προχωρώντας προς τον ναό ως απλός οδοιπόρος περπατούσε μόνος στην παραλία. Καθώς όμως παρατηρούσε ένα οθωμανικό τέμενος αναγνωρίστηκε. Από τη στιγμή εκείνη συνέχισε να κυκλοφορεί χωρίς να κρύβει τη βασιλική του ιδιότητα.

Στην δοξολογία που ακολούθησε παρέστη όλος ο ορθόδοξος κλήρος της πόλης και ο διευθυντής με τους καθηγητές της Μεγάλης Ελληνικής Σχολής Σμύρνης που αποκαλούνταν Ευαγγελική.

Η ιστορία κατέγραψε την επίσκεψη

Παρά το γεγονός ότι ο ανήλικος βασιλιάς της Ελλάδας ήταν ξένος, δεν υπήρξε Έλληνας της Σμύρνης που δεν δάκρυσε. Η ιστορία κατέγραφε πως ύστερα από περίπου τετρακόσια χρόνια δουλείας από την οθωμανική κατάκτηση ελληνικών περιοχών, εμφανιζόταν ξανά μονάρχης ελληνικού ανεξάρτητου βασιλείου να παρευρίσκεται σε επίσημη δοξολογία σε ελληνική εκκλησία.

Στους αλύτρωτους Έλληνες έμοιαζε ως εκ νεκρών ανάσταση.

Υποδοχή με Βυζαντινή στολή

Ο σχολάρχης της Ευαγγελικής Σχολής Αβράμιος Καισαρέας Ομηρόλης από το Ανδρονίκιο της Καππαδοκίας προσφώνησε τον Όθωνα φέροντας επίσημη βυζαντινή στολή! Ακολούθησε λόγος του Μητροπολίτου Σμύρνης Σεραφείμ. Ο Όθωνας επισκέφθηκε στη συνέχεια τις γύρω πόλεις από τη Σμύρνη.

Η «Μαδαγασκάρη» έβαλε πλώρη ξανά πίσω για την Ελλάδα και ο Όθωνας από το κατάστρωμά της κούνησε μαντήλι στους Έλληνες που άφηνε πίσω του. Οι πιέσεις και οι τυραννίες των Τούρκων επανάφεραν τους Σμυρνιούς αμέσως πίσω στην πραγματικότητα.

Οι τιμωρίες των Τούρκων

Οι Τούρκοι φρόντισαν να θυμίσουν στους Έλληνες ότι εξακολουθούσαν να είναι υποτελείς σε αυτούς. Ο διοικητής της Σμύρνης μετά την αποχώρηση του Όθωνα υπέβαλε πλήρη αναφορά στην Υψηλή Πύλη η οποία πρόσταξε να τιμωρηθεί ο Μητροπολίτης Σεραφείμ και ο διευθυντής της Ευαγγελικής Σχολής για τους λόγους που εκφώνησαν.

Ο Μ. Σεραφείμ τιμωρήθηκε με αφαίρεση θρόνου για τον πατριωτικό λόγο που είχε εκφωνήσει.

Για τον Όθωνα ή για το επίσημο ελληνικό κράτος δεν μπορούσαν όμως οι Τούρκοι να κάνουν τίποτα. Επρόκειτο για μια ιδιωτική αδελφική συνάντηση, ενώ η επίσκεψη έγινε με αγγλικό πλοίο που έφερε αγγλική σημαία.

Επιστροφή στη Σύρο

Το δήθεν απροσδόκητο αυτό ταξίδι του Όθωνα, ολοκληρώθηκε με την άφιξη του «Μαδαγασκάρη» στη Σύρο όπου οι αντιβασιλείς είχαν ήδη μεταβεί για να τον συναντήσουν.

Όταν ο Όθωνας αποβιβάστηκε στη Σύρο οι αντιβασιλείς του εξέφρασαν με απορία φόβους για το ταξίδι του και για άλλες περιπλοκές. Η Πύλη από την άλλη δεν προχώρησε, καθώς είχε υποδεχθεί τον πρίγκιπα Μαξιμιλιανό, όχι ως αδελφό του Όθωνα, αλλά ως Βαυαρό πρίγκιπα και συγγενή του αυτοκράτορα της Αυστρίας.

Έτσι ολοκληρώθηκε η επίσκεψη του πρώτου Βασιλιά της Ελλάδος που επισκέφθηκε τουρκικό έδαφος μετά το θάνατο του τελευταίου βυζαντινού Αυτοκράτορα Κωνσταντίνου Παλαιολόγου.

Μια επίσκεψη βασισμένη στις ιστορίες του παρελθόντος, στο μύθο και με σκοπούς διαφορετικούς από μια αδελφική συνάντηση.