Η αποτυχημένη εκστρατεία του Ναπολέοντα στην Μέση Ανατολή και η σφαγή των αιχμαλώτων στην πόλη Γιάφα (Τελ Αβίβ). Η άνοδος του Μεχμέτ Αλή

Η πολιορκία της Γιάφα, το σημερινό Τελ Αβίβ, τον Μάρτιο του 1799, από τα γαλλικά στρατεύματα του Ναπολέοντα χαρακτηρίστηκε από θηριωδίες και φρικαλεότητες .  

Ο αρχικός στόχος του Γάλλου στρατηγού ήταν η κατάκτηση της Αιγύπτου, ώστε να προστατευτεί το γαλλικό εμπόριο στην περιοχή, και να εμποδιστεί η δυνατότητα πρόσβασης των Βρετανών στην Ινδία και τις Ανατολικές Ινδίες. Ο Βοναπάρτης επιδίωκε να επιβάλει τη γαλλική παρουσία στη Μέση Ανατολή.

Όμως, με την καταστροφή του γαλλικού στόλου, στην Αλεξάνδρεια, από επίθεση των Βρετανών, έμελλε να ξεκινήσει η αντίστροφή μέτρηση για την έξοδο του Ναπολέοντα από την περιοχή.

Οι Γάλλοι πολιόρκησαν για δύο ημέρες την Γιάφα, που υπερασπίζονταν οι οθωμανοί του Τζεράρ Πασά. Οι επιζώντες κατέφυγαν σε παλιά πανδοχεία και ζήτησαν έλεος εάν παρέδιδαν τα όπλα τους. Αυτό έγινε δεκτό και οδηγήθηκαν έξω με τα χέρια τους δεμένα. Τους δόθηκε ψωμί και νερό για τροφή. Στη συνέχεια ο Ναπολέων διέταξε να σφαγιασθούν.

Η νίκη του Βοναπάρτη στιγματίστηκε από τον σφαγιασμό πάνω από 3.000 αιχμαλώτων, κυρίως αλβανικής καταγωγής, για τον οποίο δικαιολογήθηκε λέγοντας ότι δεν είχε τροφή και χώρους για τόσους αιχμαλώτους.

O Εβραίος ιστορικός Χέινριχ Γκρετς χαρακτηριστικά  ανέφερε ότι «η εμφάνιση του Βοναπάρτη στην Παλαιστίνη έμοιαζε με το πέρασμα ενός τρομερού μετεωρίτη, ο οποίος, αφού προκάλεσε μεγάλη καταστροφή, εξαφανίστηκε ξανά».

Η κατάκτηση της Αιγύπτου ως διακαής πόθος των Ευρωπαίων

Στα τέλη του 18ου αιώνα, η Οθωμανική Αυτοκρατορία είχε ξεκινήσει να αποδυναμώνεται, αλλά είχε απλωθεί σε μια εντυπωσιακή  έκταση, που περιλάμβανε τμήματα της Ανατολικής Ευρώπης μέχρι τις ακτές της Βόρειας Αφρικής, συμπεριλαμβανομένων της Αιγύπτου και της Παλαιστίνης. Αντίθετα με τους Βρετανούς, δεν διέθετε πολλές ναυτικές δυνάμεις και δεν ήλεγχε τη Μεσόγειο Θάλασσα.

Η Αίγυπτος ήταν οθωμανική επαρχία υπό την επικυριαρχία του σουλτάνου, και είχε πετύχει την αυτονομία της, μετά την απόσχιση των Μαμελούκων.

Στη Γαλλία, οι διανοούμενοι θεωρούσαν την Αίγυπτο ως λίκνο του δυτικού πολιτισμού και επιθυμούσαν την εξαγωγή των αρχών του Διαφωτισμού στους Αιγυπτίους. Γάλλοι έμποροι ήδη εγκατεστημένοι στον ποταμό Νείλο διαμαρτύρονταν για διωγμούς από τους Μαμελούκους, και ο Ναπολέων επιθυμούσε να βαδίσει στα χνάρια του Μεγάλου Αλεξάνδρου.

Ο Ναπολέων εκστρατεύει στην Αίγυπτο

Τον Μάιο του 1798, ο Ναπολέων έπλευσε προς την Αίγυπτο με 54.000 στρατιώτες. Μαζί τους είχαν έρθει επιστήμονες, μελετητές και καλλιτέχνες, για υποστήριξη της «εκπολιτιστικής αποστολής». Ο σκοπός της εκστρατείας δεν ήταν η κατάκτηση, αλλά η «απελευθέρωση» της Ανατολής.

Για ν΄ αποφύγουν τον εντοπισμό από το βρετανικό στόλο του ναυάρχου Νέλσωνα, οι κινήσεις των γαλλικών δυνάμεων παρέμειναν μυστήριο. Το σχέδιο γνώριζαν μόνο ο Βοναπάρτης, οι δύο στρατηγοί Μπερτιέ και Καφφαρελλί και ο μαθηματικός Γκασπάρ Μονζ.

Μετά από δύο μήνες, ο Ναπολέων και τα γαλλικά στρατεύματα κατέλαβαν την Αλεξάνδρεια και προχώρησαν ακόμα πιο βαθιά με στόχο την κατάληψη του Καϊρου.  Έτσι ξεκίνησε η Μάχη των Πυραμίδων, όπου Γάλλοι νίκησαν το ιππικό των Μαμελούκων που έχασαν 6.000 άνδρες.

Ο Ναπολέων στη συνέχεια  οδηγήθηκε θριαμβευτικά στο Κάιρο. Στη συνέχεια τα πράγματα όμως δεν εξελίχθηκαν νικηφόρα για τους Γάλλους.

Τα σχέδια των Γάλλων ναυάγησαν όταν την 1^η Αυγούστου του 1798 ο βρετανικός στόλος υπό τον Οράτιο Νέλσον καταναυμάχησε τον γαλλικό στην Ναυμαχία του Νείλου αποκόπτοντας την γαλλική εκστρατευτική δύναμη στην Αίγυπτο.

Η εξέλιξη της εκστρατείας στην Αίγυπτο και αργότερα στην Παλαιστίνη δεν ήταν θετική για τους Γάλλους.

Η σφαγή των αιχμαλώτων στην Γιάφα

Τον Φεβρουάριο του 1799, ο Ναπολέων κατέλαβε τη Γάζα, έπειτα από μάχη με Μαμελούκους και Τούρκους. Αφού έφτασε στην πολύ καλά οχυρωμένη Γιάφα (σημερινή περιοχή του Τελ Αβίβ), ο γαλλικός στρατός ξεκίνησε την πολιορκία της.

Ήταν πολύ σημαντική περιοχή, επειδή αποτελούσε κύριο εμπορικό κέντρο της Μεγάλης Συρίας, με λιμάνι, το οποίο θα μπορούσε να γίνει καταφύγιο για τους Γάλλους.

Η Σφαγή της Γιάφας πέρασε στην ιστορία για την εκτέλεση περίπου χιλιάδων αιχμαλώτων πολέμου (κυρίως Αλβανών) , κατόπιν διαταγής του Ναπολέοντα στις 10 Μαρτίου 1799 μετά την πολιορκία της πόλης.

Η πανούκλα και πίνακας με τον Ναπολέοντα σε ρόλο … Ιησού

Εξαιτίας των κακών συνθηκών υγιεινής, εκείνες τις μέρες εξαπλώθηκε επιδημία από την οποία αρρώστησαν και Γάλλοι στρατιώτες. Η πανούκλα χτύπησε ανελέητα τον γαλλικό στρατό.

Σύμφωνα με τον Γάλλο επικεφαλής ιατρό του στρατού, Ντεζενέτ, ο Ναπολέων, νιώθοντας υποχρεωμένος να δει τους αρρώστους στρατιώτες του, επισκέφτηκε το νοσοκομείο, όπου νοσηλεύονταν. Μίλησε με όσους στρατιώτες είχαν τις αισθήσεις τους και κάθισε μαζί τους για μίαμιση ώρα. Βοήθησε και στη μεταφορά του πτώματος ενός στρατιώτη.

Το 1804, ο Αντουάν Ζαν Γκρος φιλοτέχνησε τον πίνακα «Ο Βοναπάρτης συναντάει θύμα της πανούκλας». Ο 29χρονος Ναπολέων απεικονίζεται φορώντας τη στολή του να αγγίζει έναν μολυσμένο. Από πίσω του ένας αξιωματικός έχει καλύψει τη μύτη του με ένα μαντήλι, για να αποφύγει τη δυσοσμία ή την μετάδοση της ασθένειας.

Πιστεύεται ότι ο Γάλλος στρατηγός ανέθεσε στον Γκρος το έργο, για να διαψεύσει τις κακές φήμες που κυκλοφορούσαν σχετικά με τη Γιάφα. Σύμφωνα με τον Μάρτιν Κράμερ, ιστορικός στο Πανεπιστήμιο του Τελ Αβίβ, ο ίδιος ο πίνακας προπαγανδίζει μια καταστροφική στρατιωτική εκστρατεία ως δοκιμασία για έναν ατρόμητο ηγέτη.

Μια ιστορία της εποχής λέει ότι ο Βοναπάρτης δηλητηρίασε όσους στρατιώτες είχαν μολυνθεί από πανούκλα, για να μην αναγκαστεί να τους πάρει μαζί του.

Τελικά ο Ναπολέοντας πήρε την απόφαση να επιστρέψει στη Γαλλία, εγκαταλείποντας τα στρατεύματα και προκαλώντας την μήνιν των στρατιωτών.

Οι Γάλλοι στην Αίγυπτο άντεξαν μέχρι το 1801. Μετά από μια συνδυασμένη επίθεση Βρετανών και Οθωμανών, ο τελευταίος Γάλλος διοικητής, Αμπντ Αλάχ Ζακ Μενού αναγκάστηκε να παραδοθεί στην Αλεξάνδρεια τον Οκτώβριο του ίδιου χρόνου.

Τα μακροπρόθεσμα κέρδη και η άνοδος του Μεχμέτ Αλή από την Καβάλα

Αν και η προσπάθεια του Ναπολέοντα να ενισχύσει τη γεωστρατηγική θέση της Γαλλίας και να πλήξει το βρετανικό εμπόριο απέτυχε, η εκστρατεία απέφερε μακροπρόθεσμα κέρδη.

Οι μελέτες της επιστημονικής ομάδας που έφερε μαζί του στη χώρα των Φαραώ , προκάλεσαν για πρώτη φορά το ενδιαφέρον και τον θαυμασμό της Δύσης για τον αρχαίο αιγυπτιακό πολιτισμό. Οι ανασκαφές και οι παρατηρήσεις των Γάλλων επιστημόνων ήταν αυτές που πυροδότησαν  το ενδιαφέρον για την αρχαία διώρυγα και αποτέλεσαν το έναυσμα για τα φιλόδοξα σχέδια του Λεσέπς δύο γενιές αργότερα.

Το πολιτικό κενό που άφησαν πίσω τους οι Γάλλοι σε συνδυασμό με την αποδυνάμωση των Μαμελούκων, το κάλυψαν οι τουρκαλβανοί μισθοφόροι της Πύλης. Ο Μουχάμαντ Αλή, γνωστός και ως Μεχμέτ Αλή, πασάς από την Καβάλα, ξεκίνησε την δυναστεία του και είχε υπό τον έλεγχο της την Αίγυπτο μέχρι τα μέσα του εικοστού αιώνα.

Ο γιός του Ιμπραήμ πασάς πολιόρκησε την Πελοπόννησο και απείλησε με διάλυση την ελληνική επανάσταση.

Αρχική εικόνα: Η Μάχη των Πυραμίδων, έργο του Φρανσουά Βαττώ, 1799. Πηγή: Wikipedia