Η αποστομωτική απάντηση του Κολοκοτρώνη στον Ιμπραήμ και πώς εμψύχωνε τους αγωνιστές πριν τη μάχη

«Τα δυο χέρια του ανθρώπου παριστάνουν, το ζερβί την Ασία και το δεξί την Ευρώπη. Ο αντίχειρας του δεξιού χεριού είν’ εκείνος που εικονίζει τον αυτοκράτορα της Κωνσταντινούπολης, τον Κωνσταντίνο.

Ο δείκτης του δεξιού χεριού του παριστάνει τους μεγιστάνες με τον πλούτο, το μεσαίο δάχτυλο παριστάνει τους παπάδες και ολόκληρο τον κλήρο, ο παράμεσος είναι οι λόγιοι, οι γραμματικοί και οι έμποροι και το πιο δυνατό απ’ όλους – το μικρό δάχτυλο – παριστάνει το λαό».

H συγκεκριμένη αφήγηση δεν προέρχεται από κάποιον μελετητή του εθνικοαπελευθερωτικού αγώνα, αλλά από τον μεγάλο πρωταγωνιστή του, την πιο εμβληματική φυσιογνωμία: τον Θεόδωρο Κολοκοτρώνη, ο οποίος, με απλά παραδείγματα και κατανοητό τρόπο, εμψύχωνε το λαό να συνεχίσει να αγωνίζεται. Και συνεχίζει στη μεταφορά του ο «Γέρος του Μοριά»:

«Οι διάδοχοι του Μωάμεθ πήγαν από το αριστερό χέρι στο δεξί, από την Ασία στην Ευρώπη και κυρίεψαν τον αντίχειρα, γιατί τα άλλα τέσσερα δάχτυλα, αντί να στηρίξουν τον αρχηγό τους, έριχναν την προσοχή τους το ένα στο άλλο και μάλωναν για τη σκιά του γαϊδάρου, δηλαδή για το τίποτα».

Χρησιμοποιώντας την παρομοίωση της χέρας, δίνει έμφαση στη σημασία της ενότητας, της ομοψυχίας και της αλληλοϋποστήριξης, όταν διακυβεύεται η ελευθερία.

Οι περισσότεροι γνωρίζουν τα επιτεύγματά του στα πεδία των μαχών, λίγοι, όμως, ξέρουν ότι ο Κολοκοτρώνης, υπήρξε και χαρισματικός αφηγητής με ρητορική δεινότητα, γνωρίζοντας πάντα σε ποιον μιλάει και πώς πρέπει να του μιλήσει.

Ο αγωνιστής Φωτάκος διασώζει ένα περιστατικό, σύμφωνα με το οποίο ο Κολοκοτρώνης ενέπνευσε ένα νεαρό και φοβισμένο τσοπάνη να πάρει μέρος στον πόλεμο δίχως να λογαριάζει τίποτε. «Ορέ Έλληνα, τι στέκεις έτσι; Πήγαινε κι εσύ, ορέ, κάτω να σκοτώσεις Τούρκους!», είπε ο Κολοκοτρώνης στο βοσκό.

Εκείνος του απηύθυνε την ερώτηση: «Μα, δεν έχω άρματα, καπετάνιε, πώς να πολεμήσω, πώς να τους σκοτώσω;». Η απάντηση που έλαβε από τον Κολοκοτρώνη ήταν αφοπλιστική: «Με τη μαγκούρα, ορέ, θα τους σκοτώσεις! Σκότωσε έναν Τούρκο, πάρε τα άρματά του και ύστερα σκότωσε κι άλλους!».

Αυτή τη λιγότερο προβεβλημένη πλευρά του Θεόδωρου Κολοκοτρώνη “φωτίζουν” οι εκπαιδευτικοί Δημήτρης Β. Προύσαλης και Δημήτρης Φιλελές, οι οποίοι συγκέντρωσαν προφορικές αφηγήσεις, δημοσιεύματα του Τύπου του 19ου αιώνα, χωρία από απομνημονεύματα αγωνιστών του ‘21 και μύθους με διδακτικό χαρακτήρα που ο Κολοκοτρώνης επινοούσε ή παράλλαζε.

Όλα αυτά τα αποσπάσματα, συνοδευόμενα από ένα ποίημα του κ. Φιλελέ, απαρτίζουν το περιεχόμενο ενός μικρού αλλά ενδιαφέροντος βιβλίου με τίτλο «Θοδωράκης, ο “μικρότερος” των Κολοκοτρωναίων». Κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Πηγή και στόχος του, σύμφωνα με τους συγγραφείς, είναι η ανάδειξη του Κολοκοτρώνη ως «αδιαμφισβήτητα υποδειγματικού λαϊκού αφηγητή».

Ο «κάβουρας και το φίδι», ο βοσκός που έγινε πολεμιστής και άλλες αφηγήσεις

Κάποτε, για να ενισχύσει το φρόνημά των ανδρών του λίγο πριν την τελική αντεπίθεση στην Τριπολιτσά, ο Κολοκοτρώνης αξιοποίησε το μύθο του Αισώπου για το φίδι και τον κάβουρα που κουμπαριάσανε. Το φίδι ήταν οι Τούρκοι και οι Έλληνες ο κάβουρας.

Όπως έλεγε, το φίδι κουλουριάστηκε γύρω από τον κάβουρα και όσο περνούσε η ώρα, τον έσφιγγε όλο και περισσότερο. Ο κάβουρας, όμως διαμαρτυρήθηκε και είπε: «Κουμπάρε, με πνίγεις». «Όνειρο βλέπω κουμπάρε, στον ύπνο μου το κάνω κατά λάθος», είπε ψέματα το φίδι.

Αυτό συνεχίστηκε ώσπου ο κάβουρας κατάλαβε ότι δεν γλίτωνε. Με πονηριά που περιγράφεται στο βιβλίο «Θοδωράκης, ο “μικρότερος” των Κολοκοτρωναίων», ο κάβουρας σκότωσε το κουλουρισμένο φίδι. Το έβγαλε έξω από το λημέρι τους και το ίσιωσε λέγοντας: «Άι κουμπάρε, αν ήσουν και πριν έτσι ίσιος δεν θα τα πάθαινες αυτά».

«Ο Κολοκοτρώνης κατείχε τη γνώση για τη σημαντικότητα και την ιδιαίτερη δύναμη που ασκεί τόσο η πράξη της αφήγησης όσο και το ίδιο το υλικό του μυθικού λόγου», τονίζουν ο κ. Προύσαλης και ο κ. Φιλελές.

Στο πόνημά τους παραθέτουν κι άλλες ιστορίες και αφηγήσεις που σχετίζονται με τον «Γέρο του Μοριά», η καθεμία από τις οποίες παρουσιάζει ξεχωριστό ενδιαφέρον, όπως:

• η υπόσχεση που έδωσε στη μητέρα του, Ζαμπία μετά το θάνατο του πατέρα του, Κωνσταντή,
• η ιστορία ενός πρωτοκλέφτη, τον οποίο οι Τούρκοι αποκεφάλισαν, αλλά αναγνώρισαν την παλικαριά του
• αλλά και ο λόγος, για τον οποίο ο Κολοκοτρώνης διέταξε να κοπεί και να καεί ένας πλάτανος στην Τριπολιτσά.

Επική ήταν και η γραπτή απάντησή του στον Ιμπραήμ όταν απείλησε να κάψει όλη την Πελοπόννησο και σκοτώσει τους πάντες. «Μονάχα ένας Έλληνας να μείνει πάντα θα πολεμούμε. Και μην ελπίζεις πώς τη γη μας θα την κάνεις δική σου, αυτό βγάλ’ το από το νου σου». Το πιο σημαντικό σε αυτή την απάντηση ήταν ότι τήρησε κάθε λέξη που έγραψε!

Αλληγορικός και πραγματιστής, βαθιά συγκινητικός, αλλά και αμετακίνητα σκληρός μπροστά στον σκοπό, ο Θεόδωρος Κολοκοτρώνης ξεπροβάλλει μέσα από επιλεγμένες ιστορίες που ακούστηκαν γι’ αυτόν ή που ο ίδιος αφηγήθηκε την ώρα που έπρεπε.

Περισσότερα θα διαβάσετε στο βιβλίο «Θοδωράκης, ο “μικρότερος” των Κολοκοτρωναίων» που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Πηγή