Η απόλυτη καταστροφή του γερμανικού στρατού στο Στάλινγκραντ σε αριθμούς. Το υπουργείο Προπαγάνδας παρομοίαζε την 6η Στρατιά με τους Σπαρτιάτες στις Θερμοπύλες για να συγκαλύψει τον αφανισμό της

Γράφει ο  Μαλεσιάδας Αναστάσιος-Σπυρίδων, ιστορικός Ερευνητής

Στις 3 Φεβρουαρίου του 1943, το γερμανικό ραδιόφωνο σε μία λιτή, με ηρωική χροιά, πένθιμη ανακοίνωση πληροφόρησε τον λαό για την τελική έκβαση μίας από τις μεγαλύτερες μάχες της στρατιωτικής ιστορίας:

«Από το Αρχηγείο του Φύρερ, 3 Φεβρουαρίου 1943. Η Ανώτατη Διοίκηση της Βέρμαχτ ανακοινώνει ότι η μάχη του Σταλινγκράντ τελείωσε. Πιστή στον όρκο υπακοής της, η 6η Στρατιά υπό την υποδειγματική ηγεσία του Στρατάρχη Πάουλους εξολοθρεύτηκε από τη συντριπτική αριθμητική υπεροχή του εχθρού […] η θυσία της 6ης Στρατιάς δεν ήταν μάταιη. Στάθηκε προπύργιο της ιστορικής ευρωπαϊκής αποστολής μας και άντεξε στην επίθεση έξι σοβιετικών στρατιών. Πέθαναν για να ζήσει η Γερμανία».

Αλλά αυτό ήταν ψέμα!

Η απαγόρευση επικοινωνίας με τους συγγενείς

Η Υπηρεσία Ασφαλείας των SS (Sicherheitsdienst) με τις διαταγές του Υπουργού Προπαγάνδας Γιόζεφ Γκέμπελς είχε μεριμνήσει στο διάστημα Δεκεμβρίου-Ιανουαρίου να απαγορεύσει τη διανομή καρτ-ποστάλ από τους πολιορκημένους άνδρες του Κέσελ, θύλακα του Σταλινγκράντ, προς τους συγγενείς τους και να λογοκρίνει τις επιστολές τους.

Οι επιστολές αυτές έδειχναν τη σκληρή διαβίωση στο Κέσελ, την καθημερινότητα πέρα από τις υπερπατριωτικές και ρομαντικές ιδεοληψίες. Το γεγονός αυτό δεν θα έπρεπε να στοιχειώνει τους συγγενείς και να καταρρίπτει το πολεμικό ηθικό.

Τα ψέματα του Υπουργείου Προπαγάνδας 

Γενικά, το Υπουργείο Προπαγάνδας ακολούθησε με φρενήρη ενεργητικότητα μία εκστρατεία παραχάραξης των στοιχείων και διαστρέβλωσης των αληθινών γεγονότων. Αυτό δε συνέβη μόνο ύστερα από την ήττα, αλλά και κατά τη διάρκεια των μαχών μέσα στην πόλη.

Ως και τις 16 Ιανουαρίου 1943 δεν υπήρχε καμία δημόσια τοποθέτηση όσον αφορά στη μάχη στην πόλη.

Τα ανακοινωθέντα της OKH (Oberkommando des Heeres – Ανώτατης Διοίκησης του Γερμανικού Στρατού) δεν ανέφεραν παρά γενικολογίες για τον τομέα εκείνο, πολλώ δε κάποια δημόσια ομολογία – παραδοχή για την περικύκλωση και την αποκοπή των γερμανικών δυνάμεων στην καμπή του Βόλγα.

Μόνο τότε τα ανακοινωθέντα αρκέστηκαν σε μία απλή αναφορά των «γενναίων στρατιωτών, οι οποίοι επί αρκετές εβδομάδες αντιμετώπιζαν ηρωικά τις επιθέσεις του εχθρού απ΄ όλες τις πλευρές». Φυσικά, δεν ανέφεραν επεξηγηματικά τι σημαίνει το «από όλες τις πλευρές».

Η σύγκριση της 6ης Στρατιάς με τους 300 Σπαρτιάτες

Μετά την καταστροφή και τη δημόσια παραδοχή αυτής, προσέδωσαν στον αγώνα τον ανδρών τους ένα χαρακτήρα ηρωικό.

Συνέκριναν τους άνδρες της 6ης Στρατιάς με τους Σπαρτιάτες στις Θερμοπύλες, ταγμένους στη θυσία ώστε να φυλάνε την Ευρώπη από τους Μπολσεβίκους.

Αυτά φυσικά ήταν αναλαμπές πυροτεχνημάτων, πιστευτές μόνο σε λίγους, όταν κυριαρχούσε περισσότερο ένα μούδιασμα από το σοκ στον κόσμο για την πρώτη ως εκείνη τη στιγμή συντριβή μίας ολόκληρης στρατιάς στο μέτωπο.

Ασφαλώς, μαζί με την παραδοχή της ήττας ξεκίνησε ακαταπόνητα άλλη μία φορά ο μηχανισμός του Υπουργείου Προπαγάνδας για τον περιορισμό του αντίκτυπού της.

Όμως, αυτή τη φορά η δυναμική των αποδείξεων που μετέδιδαν οι πολεμικοί ανταποκριτές των Συμμάχων από τη ρωσική πόλη, οι φωτογραφίες, τα ονόματα δεν θα μπορούσαν να παραβλεφθούν από τους σκεπτόμενους Γερμανούς που κατέφευγαν ολοένα και περισσότερο στην ακρόαση ξένων ραδιοφώνων (κυρίως του BBC) ρισκάροντας ακόμα και την ίδια τους τη ζωή ώστε να ενημερωθούν, καθότι ήταν παράνομη η ακρόαση ξένων ραδιοφωνικών προγραμμάτων.

Με αυστηρές οδηγίες ο Γκαίμπελς ενορχήστρωσε τα μέσα επικοινωνίας σε έναν πολεμικό θρήνο με μολπές ηρωισμού, καθήκοντος και δραματικού τόνου που θα επαινούσε την θυσία των στρατιωτών. Λέξεις-κλειδιά εδόθησαν στους συντάκτες. Αντί για «Ρώσος» θα γραφόταν «Μπολσεβίκος» και το ανακοινωθέν της Βέρμαχτ έπρεπε να διατυπωθεί με τέτοιο τρόπο «ώστε να συγκινεί τις καρδιές μας στους αιώνες».

Το μεγαλύτερο όμως ψέμα που κλόνισε την πίστη πολλών πολιτών στο καθεστώς ήταν ο θάνατος όλων των ανδρών της 6ης Στρατιάς. Το γεγονός πως το ανακοινωθέν δεν μίλησε για αιχμαλώτους και επιζώντες έκανε πολλούς Γερμανούς να ανησυχήσουν για την τύχη των οικείων τους.

Οι υπηρεσίες παντού ανέφεραν ηρωικούς θανάτους και μάλιστα μετάλλια και διπλώματα έφταναν στα σπίτια των ανδρών της πρώην μεγαλύτερης Στρατιάς της Βέρμαχτ.

Μόλις έγινε λόγος για τόσους αιχμαλώτους πολλές καρδιές αναθάρρησαν για τους συγγενείς και οικείους. Αλλά το καθεστώς είχε αποφασίσει προ πολλού να μην επιτρέψει στους συγγενείς να παραλάβουν κάρτες από τους αιχμαλώτους για να μην είναι επηρεασμένοι τάχα από φιλομπολσεβικική προπαγάνδα.

Η λογική των αριθμών

31 Ιανουαρίου ήταν η μέρα της συνθηκολόγησης της 6ης Στρατιάς του Στρατάρχη Φρίντριχ Πάουλους ( το «φον» που αναφέρει η ιστοριογραφία εσκεμμένα αποτελεί προπαγάνδα των Σοβιετικών, ο Πάουλους δεν ήταν ευγενής ) και στις 2 Φεβρουαρίου του στρατηγού Στρέκερ.

Ήταν 91.000 άνδρες μαζί με ακαθόριστο αριθμό Ρουμάνων, Ιταλών, Ούγγρων. Παράλληλα, άλλες μονάδες που είχαν ενσωματωθεί κι εκείνες στην 6η Στρατιά ή απλά είχαν παγιδευτεί μαζί της, συνθηκολόγησαν κι εκείνες.

Οι επιχειρήσεις της εκστρατείας στον Βόλγα, από την κατάληψη του Ροστόφ επί του Ντον μέχρι και την επιχείρηση Μικρός Κρόνος (την απώθηση και σύσφιξη του κλοιού γύρω από το Κέσελ) είχαν ως αποτέλεσμα την καταστροφή ολόκληρης της 6ης Γερμανικής Στρατιάς, του μεγαλύτερου μέρους της 4ης Στρατιάς Πάντσερ, της 1ης και 3ης Ρουμανικής, της 8ης Ιταλικής Στρατιάς και ενός πλήρους Ουγγρικού Σώματος Στρατού.

Συνολικά οι απώλειες σε έμψυχο δυναμικό των Δυνάμεων του Άξονα κυμαίνονται σε 800.000 άδρες. Από αυτούς το μισό εκατομμύριο ήταν οι νεκροί, 130.000 αιχμάλωτοι και οι υπόλοιποι τραυματίες. 

Από τους 91.000 άνδρες της 6ης Στρατιάς, μόλις 6.000 επέστρεψαν στη Γερμανία το 1952-1955. Οι υπόλοιποι πέθαναν από τις κακουχίες, τις ασθένειες, την ασιτία και αρκετοί εκτελέστηκαν από φύλακες ή συνοδούς στην αιχμαλωσία.

Από πλευράς υλικών, η Luftwaffe (Πολεμική Αεροπορία) απώλεσε τουλάχιστον 488 μεταγωγικά αεροσκάφη και 1.000 μέλη πληρώματος κατά τις αερομεταφορές ανεφοδιασμού του Κέσελ.

Η 9η Μεραρχία Αντιαεροπορικών είχε εξολοθρευτεί και οι απώλειες σε βομβαρδιστικά, καταδιωκτικά και βομβαρδιστικά καθέτου εφορμήσεως (Stuka), έφτασε στο 80% της συνολικής δύναμης.

Χάθηκαν 45 αποθήκες οπλισμού και πυρομαχικών, 23 αποθήκες καυσίμων, 200.000 οχήματα παντός τύπου και αδιευκρίνιστος αριθμός ζώων.

Η καταστροφή στο Στάλινγκραντ, αποτέλεσε την καμπή του πολέμου και επηρέασε την έκβαση των επιχειρήσεων όχι μόνο στο Ανατολικό Μέτωπο, αλλά σε κάθε επιχειρησιακή δυνατότητα των Γερμανικών Ενόπλων Δυνάμεων. Η Βέρμαχτ ποτέ δεν μπόρεσε να καλύψει τις απώλειές της σε ανθρώπινο δυναμικό.

Η απώλεια στην ουσία μισής Ομάδας Στρατιών, της διοικητικής της μέριμνας και της αεροπορικής της υποστήριξης, στερούσε παντελώς από τη γερμανική ηγεσία την ικανότητα σχεδιασμού μεγάλων συντονισμένων επιχειρήσεων με ύπαρξη εφεδρειών καταλυτικών ως προς το αποτέλεσμά τους.

Ο Κόκκινος Στρατός, μετά τις πικρές ήττες του 1941 και 1942 είχε καταφέρει να υιοθετήσει το δόγμα των αντιπάλων του και να το στρέψει εναντίον του. Οι κυκλωτικές επιθέσεις εναντίον θέσεων που προστατεύονταν ελλιπώς στα πλευρά τους έγιναν κανόνας.

Ποτέ άλλωστε ο γερμανός στρατιώτης δεν είχε νιώσει τόσο εκτεθειμένος και ο Ρώσος τόσο ικανός να νικήσει.

Η σοβιετική στρατιωτική ηγεσία απέκτησε καίρια υπόσταση στη σχεδίαση και διεξαγωγή των επιχειρήσεων και οι πολιτικοί αξιωματικοί καταργήθηκαν και παραγκωνίστηκαν. Οι λαοί που ήταν υποδουλωμένοι αναθάρρησαν.

Φυσικά χρειάστηκαν σχεδόν άλλα δύο χρόνια για να τελειώσει ο πόλεμος, πολύ αίμα και εκατομμύρια ακόμα νεκροί. Αλλά εκείνη τη στιγμή δεν υπήρχε τίποτε άλλο παρά η νίκη.

Και η συντριβή ενός από τους ισχυρότερους στρατιωτικούς σχηματισμούς που υπήρξαν ποτέ.

Μαλεσιάδας Αναστάσιος-Σπυρίδων

Ιστορικός Ερευνητής

Διαβάστε επίσης: Η σκληρότερη σύγκρουση τανκς στην ιστορία. Ήταν η τελευταία ελπίδα του Χίτλερ μετά την ήττα στο Στάλινγκραντ. Ο σοβιετικός ελιγμός που σφράγισε την ήττα των Ναζί στο Κουρσκ