Η απελευθέρωση του υποστράτηγου Νικόλαου Κλαδά που θεωρούσαν ότι είχε αυτοκτονήσει. Πως πιάστηκε αιχμάλωτος από τους Τούρκους

Έζησε από πρώτο χέρι τα τραγικά γεγονότα της μικρασιατικής καταστροφής. Ηγήθηκε της 11ης Μεραρχίας Πεζικού, αιχμαλωτίστηκε, κατάφερε να επιβιώσει και με την ανταλλαγή αιχμαλώτων, επέστρεψε στην Ελλάδα.

Στις 11 Απριλίου του 1923 ατμόπλοιο “Άγιος Μάρκος”, φτάνουν στον Πειραιά 2778 αιχμάλωτοι στρατιώτες που απελευθερώθηκαν. Ανάμεσά τους καταβεβλημένος, φορώντας ακόμη τη στολή της αιχμαλωσίας, ο υποστράτηγος Νικόλαος Κλαδάς.

Οι δημοσιογράφοι της εποχής που τον πλησίασαν περιέγραφαν:

“κάτισχνος και πολύ καταβεβλημένος, μάλλον εκ των ηθικών βασάνων παρά εκ των κακουχιών της αιχμαλωσίας. Φέρει ακόμη την στολήν του της αιχμαλωσίας ήτις όμως έχει πολύ παλαιωθεί”

Όταν προσπάθησαν να μάθουν  για τους λόγους που τον ανάγκασαν να παραδοθεί, καθώς και για τις συνθήκες αιχμαλωσίας, υποστράτηγος αρνήθηκε να απαντήσει λέγοντας πως πρέπει να προηγηθεί η σχετική αναφορά του στο υπουργείο Στρατιωτικών. Είχε ζητήσει  όμως από τους δημοσιογράφους να τονίσουν πως:

“τα γεγονότα παρεστάθησαν πολύ διαφορετικά της πραγματικότητας και επομένως έχει σχηματισθή επ’ αυτών μία γνώμη πολύ απέχουσα της αληθείας”.

Ποιος ήταν όμως ο καταπονημένος στρατιωτικός;

Ο Νικόλαος Κλαδάς ήταν αξιωματικός του Ελληνικού Στρατού που έφτασε στο βαθμό του υποστράτηγου.

Γεννήθηκε στο Ληξούρι το 1871. Μετά τις σπουδές του στην Στρατιωτική Σχολή Ευελπίδων, διορίστηκε ανθυπολοχαγός πυροβολικού το 1892.  Πολέμησε στον Ελληνοτουρκικό Πόλεμο του 1897 και στους Βαλκανικούς Πολέμους του 1912-1913, όπου διακρίθηκε κατά τη Μάχη του Σόροβιτς.

Ως αξιωματικός ήταν σεβαστός για την πολυμάθεια και έγραψε μια σειρά από μελέτες για την τακτική, μεταξύ των οποίων και η πρώτη ελληνική πραγματεία για τη χρήση πολυβόλου στο πεδίο της μάχης.

Κατά τη διάρκεια της μικρασιατικής εκστρατείας, στη Νικομήδεια, είχε ενδιαφερθεί προσωπικά για την ψυχαγωγία των στρατιωτών της μεραρχίας του, διοργανώνοντας θεατρικές βραδιές.

Κατά την επιστράτευση του 1915, ως αντισυνταγματάρχης, επέλεξε να διοικήσει ένα τάγμα του 1ου Συντάγματος Πυροβολικού, πριν διοριστεί ως υποδιοικητής της Σχολής Ευελπίδων.

Ως βασιλόφρων, αποστρατεύθηκε το 1917-1920, αλλά επέστρεψε μετά τις εκλογές του Νοεμβρίου 1920, αναλαμβάνοντας τη διοίκηση της 11ης Μεραρχίας Πεζικού στη Μικρασιατική Εκστρατεία.  Οδήγησε τη μονάδα του στην περιοχή της Νικομήδειας και αργότερα γύρω από το Μπιλετζίκ.

Κατά την ελληνική υποχώρηση τον Αύγουστο του 1922, αποκόπηκε γύρω από την Προύσα από το τουρκικό ιππικό και αιχμαλωτίστηκε με τη μεραρχία του ενώ προσπαθούσε να φτάσει στα Μουδανιά

Το χρονικό της αιχμαλωσίας

Σύμφωνα με πληροφορίες που έδωσε στην αναφορά του στο υπουργείο Στρατιωτικών ο Αντισυνταγματάρχης Πολίτης, διοικητής του 55ου τάγματος της Α΄ Μεραρχίας, η 11η Μεραρχία βάδιζε με γενική κατεύθυνση την Πάνορμο. Στη πεδιάδα του Νεοχωρίου, ανατολικά των Μουδανιών, η Μεραρχία πιέστηκε από τουρκικά στρατεύματα και τράπηκε σε φυγή προς τα Μουδανιά.

Εκεί συνάντησε τα γαλλικά στρατεύματα που κατείχαν την περιοχή. Ένας λοχαγός τους ενημέρωσε ότι η περιοχή χαρακτηριζόταν ουδέτερη και τα διερχόμενα υποχωρούντα ελληνικά τμήματα θα αιχμαλωτίζονταν για λογαριασμό του … Μουσταφά Κεμάλ!!

Ο υποστράτηγος Κλαδάς βρέθηκε σε δυσχερή θέση από την παρέμβαση των Γάλλων και αναγκάστηκε να επιβραδύνει την πορεία του. Δεν είναι γνωστά τα ακριβή περιστατικά, πάντως η μεραρχία οδηγήθηκε στην αιχμαλωσία.

Σύμφωνα με τις μαρτυρίες η παράδοξη στάση των γαλλικών δυνάμεων στάθηκε μοιραία για την τύχη του Κλαδά και της μεραρχίας του.

Πώς βρέθηκαν όμως οι Γάλλοι στα Μουδανιά;

Από εξέταση που έγινε μετά, δύο λόχοι του γαλλικού στρατού αποβιβάστηκαν εκεί αυτοβούλως πριν την εκκένωση της περιοχής από τον ελληνικό στρατό. Κήρυξαν τα Μουδανιά ουδέτερη περιοχή, αποφασίζοντας ότι τα ελληνικά στρατιωτικά τμήματα δεν μπορούν να περάσουν από κει. Ας μην ξεχνάμε ότι ο Γάλλος πρωθυπουργός Ραιημόν Πουανκαρέ, είχε ταχθεί υπέρ του Μουσταφά Κεμάλ.

Αξίζει να αναφερθεί ότι, σύμφωνα με τις μαρτυρίες, οι πυροβολητές της μεραρχίας αφαίρεσαν τα κλείστρα προκειμένου να αχρηστεύσουν τα πυροβόλα και τα εξαφάνισαν. Κατά τη διάρκεια της αιχμαλωσίας, οι Τούρκοι έριχναν ξύλο καθημερινά με το βούρδουλα, για να τους αναγκάσουν να μαρτυρήσουν που τα έκρυψαν. Οι Έλληνες στρατιώτες όμως δεν το αποκάλυψαν.

Στις ελληνικές εφημερίδες της 6ης Απριλίου του 1923 δημοσιεύτηκαν πληροφορίες μέσα από αφηγήσεις των πρώτων αιχμαλώτων που έφθασαν στην Ελλάδα. Σύμφωνα μ΄ αυτές, Ο Κλαδάς κατά τη διάρκεια της αιχμαλωσίας στον Μωκισσό, αποπειράθηκε δύο φορές να αυτοκτονήσει.

Μάλιστα, την επόμενη μέρα της δεύτερης απόπειρας του, ο Τουρκικός τύπος δημοσίευσε – άγνωστο κάτω από ποιες συνθήκες γράφτηκε- επιστολή προερχόμενη από τον Κλαδά. Η επιστολή είχε το ακόλουθο περιεχόμενο:

“Αγαπητή μου σύζυγος

Σήμερον αυτοκτονώ. Ως λόγος της αυτοκτονίας μου είναι όπως ξεύρετε η νευρασθένεια μου. Δεν αποθνήσκω εκ των τουρκικών βασάνων, αλλά διότι εγήρασα. Μην λυπηθήτε για τον θάνατόν μου. Αυτοκτονώ με δηλητήριον διότι δεν υπάρχουν άλλα μέσα μολονότι αυτό είναι άνανδρον για ένα αξιωματικόν. Κλαδάς”

Η επιστροφή

Ο υποστράτηγος Κλαδάς αφέθηκε τελικά ελεύθερος νωρίς, τον Φεβρουάριο του 1923, λόγω της κακής κατάστασης της υγείας του. Όταν διευθετήθηκε το θέμα της ανταλλαγής αιχμαλώτων, ανταλλάχθηκε με τον τούρκο στρατηγό Τζαφέρ Ταγιάρ.

Επρόκειτο δύο για πεπειραμένους στρατιωτικούς, δοκιμασμένους σε προηγούμενους πολέμους, ο καθένας στη χώρα του, που οδηγήθηκαν στην αιχμαλωσία. Με τη διαφορά όμως ότι ο ένας ήταν νικητής και ο άλλος ηττημένος και ως αιχμάλωτοι, σύμφωνα με τις μαρτυρίες, ο Τζαφάρ καλοπέρασε, ενώ ο Κλαδάς όχι.

Ο υποστράτηγος Κλαδάς πέθανε στην Αθήνα το 1938.