Η απειλή του Σουλτάνου το 1823, ότι θα ξεσηκώσει σκλάβους και Ινδιάνους στις ΗΠΑ, επειδή υπήρχε φιλελληνισμός

του συνεργάτη ιστορικού Κωνσταντίνου Λαγού

Στα τέλη του 1823 η Ελληνική Επανάσταση έμπαινε στον τρίτο χρόνο. Οι Έλληνες είχαν σημειώσει σημαντικές επιτυχίες και η ελευθερία τους από τον τουρκικό ζυγό ήταν πλέον πραγματικότητα. Στις δυτικές χώρες ο φιλελληνισμός είχε αναπτυχθεί σε μεγάλο βαθμό. Από εκεί κατέφθαναν εθελοντές στην επαναστατημένη Ελλάδα για να συμμετάσχουν σε πολεμικές επιχειρήσεις.

Παράλληλα, με ιδιωτικές χορηγίες πολλών φιλελλήνων αγοράζονταν όπλα, πυρομαχικά και εφόδια για τους Έλληνες.

Αν και λόγω της Ιεράς Συμμαχίας, οι ευρωπαϊκές κυβερνήσεις ήταν αντίθετες στην Ελληνική Επανάσταση, στη Βρετανία, όπου είχε αναλάβει υπουργός Εξωτερικών ο Τζορτζ Κάνινγκ, η κυβερνητική πολιτική άρχισε να αλλάζει υπέρ των Ελλήνων. Εκεί όμως που η Ελληνική Επανάσταση είχε μεγάλη απήχηση ήταν στις Ηνωμένες Πολιτείες, που προκάλεσαν την οργή του Σουλτάνου και την προκήρυξη ότι θα οργανώσει εναντίον τους εξέγερση.

Ο φιλελληνισμός στις ΗΠΑ

Οι Αμερικανοί ήταν από τους φανατικότερους φιλέλληνες. Δεν ήταν μόνο το μεγαλείο των αρχαίων Ελλήνων και η χριστιανική πίστη των νεότερων Ελλήνων που τους συγκινούσε, αλλά και το γεγονός ότι μόλις πριν από τέσσερις δεκαετίες, είχαν δώσει το δικό τους αγώνα για ανεξαρτησία μετά από μία αιματηρή και πολύχρονη επανάσταση.

Η αμερικανική κυβέρνησή ήταν φιλελεύθερη και δεν είχε καμία σχέση με την Ιερά Συμμαχία.

Όμως, αυτό δεν σήμαινε ότι σκόπευε να βοηθήσει πρακτικά τους Έλληνες εναντίον της οθωμανικής εξουσίας. Η εξωτερική πολιτική των ΗΠΑ ήταν ο απομονωτισμός. Αυτό διατυπώθηκε επίσημα από τον Αμερικανό Πρόεδρο Τζέιμς Μονρόε τον Δεκέμβριο του 1823 στην ετήσια δήλωσή του στο Κογκρέσο, όπου παρουσίασε το περίφημο «Δόγμα Μονρόε».

Με βάση αυτό οι ΗΠΑ θα αντιτάσσονταν σε οποιαδήποτε ευρωπαϊκή προσπάθεια επέμβασης στη Βόρεια και τη Νότια Αμερική. Ταυτόχρονα, οι Αμερικανοί δεν θα έκαναν καμία παρέμβαση στις ευρωπαϊκές εσωτερικές υποθέσεις.

Αυτό συμπεριλάμβανε και την Ελλάδα.

Παρόλα αυτά, στην ίδια δήλωση ο Μονρόε μίλησε θερμά για τον αγώνα των Ελλήνων εναντίον των Οθωμανών. Μάλιστα έκλεισε την ομιλία του εκφράζοντας την «ισχυρή ελπίδα… ότι αυτοί οι άνθρωποι θα ανακτήσουν την ανεξαρτησία τους και θα ξαναβρούν την ισότιμη θέση τους ανάμεσα στα έθνη της γης».

Έτσι η αμερικανική υποστήριξη για τους Έλληνες ήταν μόνο ηθική. Μάλιστα, αν και ο Μονρόε ήθελε να αναγνωρίσει επίσημα την ανεξαρτησία της Ελλάδας τον εμπόδισε ο υπουργός Εξωτερικών του Τζον Κουίνσι Άνταμς, με την αιτιολογία ότι κάτι τέτοιο ερχόταν σε αντίθεση με τη μη ανάμειξη των ΗΠΑ στα εσωτερικά της Ευρώπης.

Η προκήρυξη του Σουλτάνου

Όμως ακόμη και σε επίπεδο δηλώσεων, ο Αμερικανός Πρόεδρος ταυτιζόταν απόλυτα με το φιλελληνισμό της κοινής γνώμης της χώρας του. Έτσι το 1823 από τις κυβερνήσεις των μεγάλων χωρών ουσιαστικά μόνο αυτή των Ηνωμένων Πολιτειών υποστήριζε ανοιχτά την Ελληνική Επανάσταση.

Αυτό δεν πέρασε απαρατήρητο από τους Οθωμανούς. Η απάντησή τους ήταν μία προκήρυξη κατά των ΗΠΑ που εξέδωσε ο Μαχμούτ Β΄, σουλτάνος της οθωμανικής αυτοκρατορίας την εποχή της Επανάστασης.

Αγγλική μετάφραση της δημοσιεύθηκε στις 9 Φεβρουαρίου 1824 σε μία αμερικανική εφημερίδα την Κονέκτικατ Μίρορ (Connecticut Mirror). Σε αυτή αναφέρεται ότι η αρχική πηγή ήταν μία άλλη αμερικανική εφημερίδα η Σάλεμ Γκαζέτ  (Salem Gazette).

Δεν δίνεται η ημερομηνία της αρχικής δημοσίευσης, αλλά αυτή μάλλον θα είναι στα τέλη Ιανουαρίου ή αρχές Φεβρουαρίου 1824.

Πότε εκδόθηκε;

Αν και η αγγλική μετάφραση της προκήρυξης του σουλτάνου Μαχμούτ φέρει ημερομηνία, αυτή δεν ισχύει αφού είναι “4 Ιουλίου 1824”, δηλαδή πέντε μήνες μετά τη δημοσίευσή της στις αμερικανικές εφημερίδες. Αυτό ήταν λάθος μετάφραση στα αγγλικά του μήνα που αναγράφεται στο οθωμανικό έγγραφο.

Στο αγγλικό κείμενο ο μήνας εμφανίζεται ως «Ρέμπια Ελούλ» (Rebia Elul). “Ελούλ” είναι μήνας στο εβραϊκό ημερολόγιο. Φυσικά ένα επίσημο έγγραφο του Οθωμανού ηγεμόνα δεν θα έφερε ημερομηνία του εβραϊκού ημερολογίου, αλλά του ισλαμικού. Φαίνεται ότι ο μήνας που μεταφράστηκε λανθασμένα στα αγγλικά ως «Ρέμπια Ελούλ» είναι ο μήνας Rabi al-Awwal των Μουσουλμάνων.

Αν το συνδυάσουμε με το “Έτος Εγίρα 1239” και “22 Rabi al-Awwal” έχουμε την ημερομηνία 22 Νοεμβρίου 1823 στο Γρηγοριανό (Νέο) Ημερολόγιο που ίσχυε στη Δύση.

Η φιλελληνική στάση της αμερικανικής κυβέρνησης ήταν γνωστή στους Οθωμανούς ήδη από τον πρώτη χρονιά της Επανάστασης.

Σουλτάνος “υπέρ Αφροαμερικανών και Ινδιάνων”

Στην προκήρυξή του ο Οθωμανός σουλτάνος Μαχμούτ Β΄  καταγγέλλει την καταπίεση των Αφροαμερικανών και των Ινδιάνων από τους (λευκούς) Αμερικανούς. Παρουσιάζει λεπτομέρειες για το πως τους μετέφεραν ως σκλάβους με πλοία από την Αφρική στην Αμερική. Επίσης, αναφέρεται γενικά στους πολέμους των Αμερικανών με τους Ινδιάνους από τους οποίους έκλεβαν γη.

Ο Μαχμούτ αναλαμβάνει να συνδράμει τους Αφροαμερικανούς και τους Ινδιάνους να απελευθερωθούν από τους Αμερικανούς. Για το λόγο αυτό σκοπεύει να στείλει ένα υψηλόβαθμο αξιωματούχο του (πασά «με τρεις ουρές αλόγων») στις ΗΠΑ για να βοηθήσει επί τόπου τους αγώνες τους.

Στο κείμενο της προκήρυξης επισημαίνεται ότι οι Αμερικανοί υποκριτικά μιλούσαν για ανθρώπινα δικαιώματα για όλους ενώ είχαν τους Αφροαμερικανούς ως σκλάβους.

Βέβαια, και η προκήρυξη του Μαχμούτ ήταν άκρως υποκριτική καθώς στην οθωμανική αυτοκρατορία υπήρχαν εκατομμύρια δούλοι και γίνονταν σφαγές εναντίον των αντιπάλων του αλλά και ολοκαυτώματα όπως στη Χίο και τα Ψαρά!

Στην πραγματικότητα, η αμερικανική κυβέρνηση δεν έδωσε καμία σημασία στην προκήρυξη του Οθωμανού ηγεμόνα εναντίον της.

ΠΡΟΚΗΡΥΞΗ ΤΗΣ ΥΨΗΛΗΣ ΠΥΛΗΣ

Ο Αλλάχ είναι μεγάλος και ο Μοχάμεντ είναι ο προφήτης του!

Μια φωνή από το νέο Ημισφαίριο, που λέγεται Αμερική, έφτασε στα αυτιά Μας, του Μαχμούτ του Δεύτερου, Σουλτάνου και Κυρίαρχου με τη θέληση του Αλλάχ επί των Πιστών της Τουρκίας και των Απίστων της Ελλάδας, του πιο σεβαστού Αυτοκράτορα κυρίαρχος των δύο Ηπείρων και των δύο Θαλασσών, το στήριγμα των Βασιλέων, η Σφραγίδα της Δικαιοσύνης και ο Αυτοκράτορας των Αυτοκρατόρων.

Ακούμε τη φωνή. Ακούμε ότι μια ορισμένη μερίδα των κατοίκων του Νέου Κόσμου που λέγεται η Αφρικανική φυλή κρατείται στην πιο εξευτελιστική σκλαβιά και δουλεία από τους Απίστους που δηλώνουν ότι έχουν μια κυβέρνηση που επιτρέπει την ελευθερία σε όλους τους υπηκόους της εξίσου.

Ότι μερικοί από εκείνη την εξαθλιωμένη φυλή έχουν απαχθεί βάρβαρα και ξεκοπεί από την αγκαλιά των στοργικών γονιών και των συζύγων τους στην πατρίδα τους, στις ακτές του Παλαιού Κόσμου, και έχουν μεταφερθεί σκληρά μέσα στο βρώμικο και στενό αμπάρι πλοίων διασχίζοντας έναν ωκεανό τριών χιλιάδες μιλίων. Ενώ άλλοι που μεγάλωσαν στο Νέο Κόσμο, οι λεγόμενοι Ινδιάνοι, έχουν αδικηθεί πολύ σκληρά από τους Άπιστους και έχουν εμπλακεί σε πολέμους με αυτούς τους ξένους εισβολείς, που προσπαθούν να τους αφαιρέσουν τα εδάφη και την κληρονομιά των γενναίων πατέρων τους. Μάθαμε επίσης ότι τόσο οι Αφρικανοί όσο και οι Ινδιάνοι έχουν κάνει αρκετές ανεπιτυχείς προσπάθειες για να αποτινάξουν τον ζυγό του ξένου κυρίαρχού τους.

Και είναι ασυμβίβαστο με τα δικαιώματα των άλλων, ότι οι άνθρωποι του Νέου Κόσμου πρέπει να αναμειγνύονται στις υποθέσεις του Παλαιού Κόσμου, και καθώς το μολυσματικό παράδειγμα μπορεί να αποδειχθεί μεταδοτικό, και καθώς είναι ασυμβίβαστο με την ηθική αξιοπρέπεια του ανθρώπου που συμπεριφέρονται έτσι βάναυσα και θλιβερά για την ανθρωπότητα (δεν) θα πρέπει να γίνει ανεκτή από εκείνα τα κυρίαρχα κράτη που αναγνωρίζουν το ίδιο διεθνές δίκαιο με τους ανθρώπους του Νέου Κόσμου, και είναι καθήκον Μας, καθώς είναι μεγάλη Μας χαρά, να βοηθήσουμε την υπόθεση της ανθρωπότητας και της δικαιοσύνης σε κάθε μέρος της οποίας, ήταν ευχαρίστηση του Αλλάχ (ευχαριστίες σε αυτόν και κάθε τιμή στον προφήτη του Μοχάμεντ) να μας τοποθετήσει, με σκοπό να το κυβερνήσουμε σύμφωνα με τη δική του καλή θέληση, και για την καταστολή των Απίστων.

Εμείς, λοιπόν, με δική μας ενέργεια, και με παρουσία όλων των κυβερνητικών αξιωματούχων («ολόκληρο το Ντιβάνι»), ο Μεγάλος Βεζίρης και ο Μουφτής Μας που ταπεινά συμφωνούν μαζί Μας, διατάζουμε να σταλεί ένας Πράκτορας ή Επίτροπος, με το βαθμό του Πάσα «τριών ουρών (σημείωση: αλόγων)» στους εγκαταλειμμένους και καταπιεσμένους Αφρικανούς και Ινδιάνους στο άλλο Ημισφαίριο, οι οποίοι έτσι κρατούνται υποταγμένοι από τους Άπιστους του Νέου Κόσμου, προκειμένου να διερευνήσει την πραγματική τους κατάσταση και να τους βοηθήσει και να τους παρηγορήσει στις αξιέπαινες προσπάθειές τους για να ανακτήσουν τα αρχαία και απερίγραπτα δικαιώματά τους και να εδραιωθούν ξανά ανάμεσα στα ανεξάρτητα έθνη του πλανήτη. και έτσι να απαλύνει την καταπίεση και τους πόνους των ανθρώπων, αυτών που με αγωνία επιζητούν μέσω αίματος και σφαγής τις χαμένες ελευθερίες τους.

Εκδόθηκε στην Κωνσταντινούπολη, στο Ντιβάνι, την 22η ημέρα του μήνα Ρέμπια Ελούλ (Σημείωση: το σωστό είναι Rabi al-Awwal), Έτος Εγίρας 1239, (4 Ιουλίου 1824 sic. Σημείωση: το σωστό είναι: 26 Νοεμβρίου 1823).

Ο υπηρέτης του Σουλτάνου, του Κυρίου μου, τον οποίο ο Αλλάχ να έχει καλά

Ταχέρ Αμπντάλα Τενίς

Πρώτος Γραμματέας

Πηγή του πρωτότυπου αγγλικού κειμένου: Constantine G. Hatzidimitriou, Founded on Freedom and Virtue: Documents Illustrating the Impact in the United States of the Greek War of Independence, 1821-1829 (New Rochelle, New York: Aristide D. Caratzas, 2002).