Η απαγωγή του Γερμανού μηχανικού Ρίχτερ στην τουρκοκρατούμενη Θεσσαλία. Το μυστικό σχέδιο των Ελλήνων για διπλωματική κρίση

Στις 27 Μαΐου του 1911 Έλληνες ληστές απήγαγαν τον Γερμανό μηχανικό και αλπινιστή Έντουαρτ Ρίχτερ στον Όλυμπο, κοντά στο χωριό Κοκκινοπλός.

Η απαγωγή του προκάλεσε διπλωματικό επεισόδιο μεταξύ της πανίσχυρης Γερμανίας και της ασθενούς Οθωμανικής αυτοκρατορίας.

H Ελλάδα και ανέλαβε τον κομβικό ρόλο του μεσολαβητή για την απελευθέρωση του ομήρου. Η απαγωγή σχεδιάστηκε με απόλυτη εχεμύθεια, αλλά οι Τούρκοι κατηγόρησαν το ελληνικό κράτος, που τότε είχε σύνορα στη Θεσσαλία, ότι βρισκόταν πίσω από την απαγωγή, χωρίς όμως να καταφέρει να το αποδείξει.

Το ιστορικό πλαίσιο

Ένα χρόνο πριν από τον Α΄ Βαλκανικό πόλεμο, η Οθωμανική αυτοκρατορία βρισκόταν σε παρακμή. Φόνοι και ληστείες αναγγέλλονταν σχεδόν καθημερινά, ενώ οι τούρκικες αρχές ήταν ανίκανες να επιβάλλουν την τάξη.

Η Ελλάδα θεώρησε την στιγμή κατάλληλη, για να προκαλέσει ρήξη μεταξύ της Γερμανίας και της Οθωμανικής αυτοκρατορίας. Το “νεαρό” ελληνικό κράτος ανέλαβε την τολμηρή πρωτοβουλία της επιχείρησης προσπαθώντας να δείξει με κάθε τρόπο την αδυναμία των Τούρκων να ελέγξουν τα βαλκανικά εδάφη.

Έντουαρντ Ρίχτερ

Ο Ρίχτερ σύμφωνα με τις περιγραφές, ήταν ένας τολμηρός, επίμονος και μεθοδικός ορειβάτης. Είχε επισκεφθεί τον Όλυμπο άλλες δύο φορές, το 1909, και το 1910, σε μια προσπάθεια να φτάσει στις κορυφές του, χωρίς όμως επιτυχία.

Αποφασισμένος να πετύχει το 1911, έκανε και την τρίτη απόπειρα. Έφτασε στο χωριό Κοκκινοπλός (η μετέπειτα ονομασία του είναι Κοκκινοπηλός) και φιλοξενήθηκε στο σπίτι του Γεώργιου Μαρωνίδη. Ο Μαρωνίδης, προύχοντας του χωριού και πρόεδρος της μυστικής οργάνωσης “Επιτροπή Μακεδονικού Αγώνα”, τον είχε φιλοξενήσει και την προηγούμενη χρονιά που ο Ρίχτερ βρέθηκε στην περιοχή.

Το σχέδιο της απαγωγής

Με την άφιξη του Ρίχτερ, ο Μαρωνίδης συναντήθηκε στην Ελασσόνα με τον Έλληνα πρόξενο Λεωνίδα Χρυσανθόπουλο και έναν ‘Ελληνα αξιωματικό, που τα στοιχεία του παρέμειναν άγνωστα, για το σχέδιο της απαγωγής.

Η απαγωγή θα γινόταν στην περιοχή του Ολύμπου και ο Γερμανός δεν έπρεπε σε καμία περίπτωση να πατήσει ελληνικό έδαφος.

Την επιχείρηση ανάλαβαν διαβόητοι ληστές της περιοχής, ώστε να φανεί ότι ο λόγος ήταν η είσπραξη λύτρων. Ενήμερος για το όλο σχέδιο ήταν και ο μητροπολίτης Ελασσόνας Νεόφυτος, ώστε να προστατέψει τους κατοίκους των χωριών, από τα ενδέχομενα αντίποινα των Τούρκων.

Αξίζει να αναφερθούν οι όροι που έθεσε ο αποφασιστικός προύχοντας, ο οποίος βρέθηκε σε πολύ δύσκολη θέση. Από τη μια επειδή παραβίαζε τους κανόνες φιλοξενίας, καθώς ο Ρίχτερ είχε μείνει στο σπίτι του και από την άλλη ήταν το πατριωτικό καθήκον. Επέλεξε το δεύτερο, αλλά έθεσε δύο όρους. Να μη θανατωθεί ο Γερμανός, όποια κατάληξη και αν είχε η υπόθεση και να ταλαιπωρηθεί το λιγότερο δυνατόν.

Η επιλογή του λήσταρχου Λιόλιου

Η απαγωγή ανατέθηκε στον γνωστό λήσταρχο της περιοχής Γιώργο Λιόλιο, με καταγωγή από το Φλάμπουρο Ελασσόνας και τη συμμορία του.

Ο Λιόλιος θεωρήθηκε ο κατάλληλος, καθώς είχε εξαιρετική γνώση της περιοχής, ήταν σκληρός, αλλά έντιμος στις διαπραγματεύσεις και επικηρυγμένος τόσο από τους Τούρκους όσο και από τους Έλληνες.

Επίσης είχε και προσωπικό κίνητρο μιας και περίμενε ότι όταν θα απελευθερωθεί η περιοχή, το ελληνικό κράτος θα του έδινε αμνηστία για το ληστρικό του παρελθόν. Όταν λοιπόν ενημερώθηκε για το σχέδιο απαγωγής, συμφώνησε αμέσως.

Η απαγωγή

Ο Ρίχτερ στις 27 Μαΐου ο Ρίχτερ, συνοδεία δύο Τούρκων χωροφυλάκων και δύο χωρικών από τον Κοκκινοπηλό για βοηθούς, ξεκίνησε για να εξερευνήσει την περιοχή.

Αργά το απόγευμα ενώ επέστρεφαν, σταμάτησαν για νερό σε μια βρύση. Ξαφνικά ακούστηκαν δύο πυροβολισμοί και οι Τούρκοι χωροφύλακες έπεσαν νεκροί. Μέσα από τα δέντρα ξεπετάχτηκαν έξι ληστές που ακινητοποίησαν τον Ρίχτερ και τους χωρικούς. Οι ληστές άφησαν ελεύθερους τους χωρικούς και πήραν μαζί τους τον Γερμανό εξερευνητή.

Ο Λιόλιος ενημέρωσε με γράμμα τον πρόξενο Χρυσανθόπουλο για το πέρας της αποστολής και εκείνος, τις τουρκικές αρχές.  Αμέσως άρχισαν αναζητήσεις. Όλη η περιοχή των ελληνοτουρκικών συνόρων στην περιοχή της «Μελούνας» γέμισε Τούρκους στρατιώτες.

Ο διεθνής αντίκτυπος

Το σκάνδαλο που ξέσπασε ήταν μεγάλο και η  υπόθεση έλαβε γρήγορα διεθνείς διαστάσεις. Η Γερμανία απαίτησε από την Οθωμανική αυτοκρατορία την άμεση εύρεση και απελευθέρωση του υπηκόου της. Οι ελληνικές εφημερίδες με εκτενή δημοσιεύματα, τόνιζαν  την ανικανότητα των τουρκικών αρχών να βρουν τους ληστές.

Η επιχείρηση είχε σχεδιαστεί άψογα λαμβάνοντας μέτρα για όλα τα ενδεχόμενα. Για όλα τα δημοσιεύματα, καθώς και τις διαβουλεύσεις των πρεσβειών, ο Ρίχτερ είχε σκοπίμως πλήρη άγνοια. Μετά την απελευθέρωσή του, δεν έπρεπε να έχει κανένα ντοκουμέντο, που θα μπορούσε να χρησιμοποιήσει και να δυσφημίσει το νεοσύστατο ελληνικό κράτος.

Εντωμεταξύ οι προσπάθειες των Τούρκων να εμπλέξουν τη χώρα, υποστηρίζοντας ότι ο Ρίχτερ βρίσκεται σε Ελληνικό έδαφος, απέτυχαν.

Το πρώτο “φόρτωμα” με χρυσάφι

Η ομηρεία του Ρίχτερ κράτησε περίπου τρεις μήνες, με τους ληστές να καθυστερούν, όπως είχε συμφωνηθεί, την απελευθέρωση.

Στις αρχές Ιουνίου, λίγες μόλις μέρες από την απαγωγή, οι τουρκικές αρχές δέχτηκαν αμέσως να ικανοποιήσουν τις απαιτήσεις των ληστών.

Οι Τούρκοι θορυβημένοι έστειλαν 19 χιλιάδες χρυσές λίρες. Η πρώτη δόση δεν ικανοποίησε τους απαγωγείς

Ο Ρίχτερ περιγράφει στο βιβλίο του για την απαγωγή: “Εννιά μέρες ύστερα από την αιχμαλωσία μου, έκανε την εμφάνισή της μια φάλαγγα από μουλάρια. Ήταν φορτωμένα χρυσάφι”.

Οι ληστές όμως δεν τις δέχτηκαν και ζήτησαν περισσότερα λύτρα. Σύμφωνα με τις οδηγίες που είχαν, η απελευθέρωση έπρεπε να καθυστερήσει. Η Τουρκία έπρεπε να ταπεινωθεί περισσότερο.

Τα αντίποινα των Τούρκων

Το γερμανικό κράτος εκβίαζε και πίεζε την Οθωμανική Αυτοκρατορία, και εκείνη ξεσπούσε με βία κι αγριότητα. Χιλιάδες στρατιώτες συγκεντρώθηκαν στην περιοχή για την αναζήτηση του Γερμανού. Οι κάτοικοι του Κοκκινοπηλού και των γύρω χωριών μπήκαν στο στόχαστρο των Τούρκων.

Σύμφωνα με επιστολές  του μητροπολίτη Ελασσόνας Νεόφυτου προς το Οικουμενικό Πατριαρχείο, τα τουρκικά αποσπάσματα ξυλοκοπούσαν τους χωρικούς και τους έβαζαν να υπογράφουν δηλώσεις ότι σε προκαθορισμένη ημερομηνία θα έβρισκαν και θα παρέδιδαν τον Ρίχτερ.

Στο χωριό Σέλος (σημερινό Πύθιο) ξυλοκοπήθηκε ο ιερέας του χωριού και στον Κοκκινοπηλό φυλακίστηκαν πενήντα γυναίκες στον χώρο του σχολείου.

Τα λύτρα και η απελευθέρωση

Τελικά ο Ρίχτερ απελευθερώθηκε στις 22 Αυγούστου 1911 και αφού δόθηκαν στους ληστές 38 χιλιάδες χρυσές λίρες ως λύτρα.  Οι άριστες μέχρι τότε σχέσεις της Οθωμανικής αυτοκρατορίας και της Γερμανίας στις παραμονές των Βαλκανικών πολέμων, είχαν κλονιστεί. Η Ελλάδα είχε πετύχει τον στόχο της.

Ο ίδιος ο Ρίχτερ χρόνια αργότερα στο βιβλίο του για αυτή την οδυνηρή εμπειρία, έγραψε:

«Πιστεύω πως οι ληστές ενεργούσαν για λογαριασμό τρίτου προσώπου που συνδεόταν αμέσως με πολιτικές και διπλωματικές αρχές της Θεσσαλονίκης. Όπως και αν έχει η όλη υπόθεση της απαγωγής μου, στάθηκε αφορμή για την απαρχή δυσάρεστης διπλωματικής εξέλιξης μεταξύ Γερμανικής και Τουρκικής κυβέρνησης. Δεν αποκλείεται μάλιστα αυτές οι δυσαρέσκειες να βάρυναν έστω και λίγο τη μετέπειτα έκρηξη των Βαλκανικών πολέμων του 1912».

Τα λύτρα και ο θάνατος του Λιόλιου

Μεγάλο μέρος των λύτρων δόθηκε στους αξιωματικούς του Στρατηγείου της Λάρισας για την ενίσχυση του Μακεδονικού Αγώνα και την προετοιμασία της ελληνικής εκστρατείας για την απελευθέρωση της Μακεδονίας. Τα υπόλοιπα τα μοιράστηκαν οι ληστές, με το Λιόλιο βέβαια, να κρατάει τη μερίδα του λέοντος.

Μετά την απελευθέρωση της Μακεδονίας, ο Γιώργος Λιόλιος εγκατέλειψε τα βουνά και τη ζωή του ληστή και από καταζητούμενος έγινε διώκτης τους.

Κατατάχθηκε στα αποσπάσματα δίωξης των ληστών προκαλώντας το μένος των πρώην “συναδέλφων” του. Οι σύντροφοί του μετά τη διάλυση της συμμορίας, προσχώρησαν στην ομάδα ενός άλλου αρχιληστή τού Θωμά Γκαντάρα.

Δεν συγχώρεσαν τον Λιόλιο και ορκίστηκαν εκδίκηση. Του έστησαν καρτέρι και τον σκότωσαν ακριβώς στο σημείο που κρατούσε τον Ρίχτερ κατά τη διάρκεια της απαγωγής του.

Βιβλιογραφία: Γιάννης Αδάμου: «Η Υπόθεση Ρίχτερ», Ελασσόνα 1972

Πηγή φωτογραφιών:  “Απαγωγή και ομηρία στον Όλυμπο”, Βασίλης Δ. Καϊμακάμης, δρ. ιστορίας φυσικής αγωγής, Λέκτορας ΤΕΦΑΑ-ΑΠΘ. Έκδοση: Συλλόγου Κοκκινοπλιτών Λάρισας 

Διαβάστε επίσης:

Η πρώτη ληστεία τρένου στην Ελλάδα. Στους επιβάτες ήταν ένας υπουργός και παραλίγο ο πρωθυπουργός. Η σχέση με τον Γιαγκούλα 

Πώς οι Τούρκοι έχασαν μέσα σε μια εβδομάδα όλες τις μάχες στα Βαλκάνια και άρχισε η διάλυση της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Ο ρόλος του Ελευθέριου Βενιζέλου και η ετερόκλητη συμμαχία με Βουλγαρία, Σερβία και Μαυροβούνιο 

Ελένη Λεν. Η ελληνογαλλίδα δημοσιογράφος που βρέθηκε στην πρώτη γραμμή των Βαλκανικών Πολέμων. Κατέγραψε τις φονικές μάχες και την απελευθέρωση Μακεδονίας και Θράκης