Η ανθρωποφαγία στην πολιορκία του Ναυπλίου. Οι πολιορκημένοι Τούρκοι έτρωγαν τους νεκρούς για να επιβιώσουν

του συνεργάτη μας, ιστορικού ερευνητή Στέφανου Μίλεση

Μια από τις πολλές ιστορίες της Ελληνικής Επανάστασης που είναι δύσκολη στην περιγραφή της υπήρξαν και τα κρούσματα ανθρωφαγίας στην πόλη του Ναυπλίου. Κι όμως την εξιστορεί ο Φώτιος Χρυσανθόπουλος (Φωτάκος) στα “Απομνημονεύματά του”.

Το ιστορικό της πολιορκίας

Μετά την μάχη των Δερβενακίων και την ήττα του Δράμαλη, ο νικητής Θεόδωρος Κολοκοτρώνης έστειλε επιστολή στη Φρουρά του Ναυπλίου για να παραδοθούν όσο είχαν προμήθειες. Αλλιώς, τους έγραψε, θα τους έβρισκαν βάσανα πολλά.

Οι Τούρκοι αρνήθηκαν κι ακολούθησε μακρά πολιορκία . Οι Έλληνες με πρώτο τον Στάικο Σταϊκόπουλο πάτησαν πρώτα το Παλαμήδι. Τότε οι Τούρκοι αναγκάστηκαν να παραδώσουν την πόλη στον Κολοκοτρώνη. Οι πολιορκητές Έλληνες συμφώνησαν, κάθε οπλαρχηγός να στείλει από 50 παλληκάρια στην πόλη, ενώ τοποθέτησαν και στην κεντρική πύλη (Πύλη της Ξηράς) φρουρά.

Οι τρεις τάξεις των Τούρκων του Ναυπλίου

Ο Φωτάκος περιγράφει τι συνάντησε στο Ναύπλιο. “…μόλις μπήκαμε στην πόλη βρήκαμε τους Τούρκους οι οποίοι ως προς την κατάσταση της υγείας τους διαιρούνταν σε τρεις τάξεις. Ήταν οι γεροί και δυνατοί, οι άρρωστοι και αδύνατοι και οι αναίσθητοι. Οι τελευταίοι σύρονταν κατά γης κι έσκαβαν στα κατώγια των σπιτιών, στα ερείπια και στις άλλες ακαθαρσίες της πόλης για να βρουν σκουλήκια μεγάλα τα οποία έτρωγαν! Είχαν φτάσει σε τόση αναισθησία που όταν τους πλησιάζαμε, έστρεφαν τα μάτια τους και μας έβλεπαν σα να ήθελαν να μας ζητήσουν βοήθεια αλλά δεν μπορούσαν. Έπειτα πάλι χαμήλωναν τα μάτια τους εξακολουθώντας να σκάβουν, εύρισκαν σκουλήκια, τα άρπαζαν και με μεγάλη ταχύτητα και επιθυμία τα έχαφταν… 

Οι άλλες τάξεις όμως ήταν ακόμα πιο αδύνατες. Μπουσούλαγαν με τα τέσσερα και από την πείνα έτρωγαν μέχρι και τους νεκρούς. Τράβαγαν τα ψαχνά με τα δόντια τους και με πολλή όρεξη και με επιμέλεια φρόντιζαν να χορτάσουν. Όταν τους φωνάζαμε, γύριζαν, μας έβλεπαν, αλλά στρέφονταν ξανά να τρώγουν των νεκρών Τούρκων τα κρέατα. Τη νύχτα μαζεύονταν δύο ή τρεις από αυτούς και κοιμούνταν σε μέρος στεγνό. Τι άλλο όμως συνέβαινε τη νύχτα δεν γνωρίζαμε…”. 

Η τρίτη τάξη των Τούρκων όπως περιγράφει ο Φωτάκος ήταν οι υγιείς που διατηρούνταν όμως έτσι, καθώς και αυτοί κατανάλωναν ανθρώπινο κρέας.

Το πάπλωμα με το πτώμα

Υπάρχει ακόμα μια περιγραφή του Φωτάκου καθώς ο ίδιος υπήρξε αυτόπτης μάρτυρας τέτοιου περιστατικού. Οι Έλληνες όταν εισήλθαν στο Ναύπλιο συνέλεγαν τα όπλα των Τούρκων. Με βάση τη συνθήκη παράδοσης που οι Τούρκοι υπέγραψαν, είχαν δικαίωμα να κρατήσουν μόνο τα ρούχα τους κι ένα στρώμα ο καθένας. Από την πλευρά τους οι Έλληνες είχαν την υποχρέωση να δίνουν καθημερινά σε κάθε Τούρκο 300 δράμια ψωμί για τη συντήρησή του μέχρι να έρθουν πλοία και να τους μεταφέρουνε στη Σμύρνη. Οι ομάδες έρευνας των Ελλήνων συγκεντρώνονταν στη “Βρύση του Άη Σπυρίδωνα” και από εκεί η κάθε μια τράβαγε για τον τομέα της. Σε μια τέτοια συνάντηση ο Φωτάκος είδε το εξής:

“Από την αυγή της πρώτης ημέρας είδαμε έναν Τούρκο νεκρό σκεπασμένο με πάπλωμα. Όλοι μας παρατηρήσαμε, ακόμα και ο ιατρός Α. Αυγερινός ότι ο νεκρός ήταν ακέραιος. Τότε είπαμε μεταξύ μας ότι οι Τούρκοι θα φροντίσουν για την ταφή του. Η πόλη ολόκληρη ήταν γεμάτη από πτώματα σαπισμένα και άταφα, που όπως είπαμε οι Τούρκοι έτρωγαν, αφού στην πόλη δεν υπήρχε κανένα άλλο ζώο, ούτε γάτα, ούτε πετεινά διότι τα είχαν φάει πρωτύτερα. Την επόμενη όμως ημέρα, (που συγκεντρωθήκαμε στο ίδιο σημείο) είδαμε πάλι το πάπλωμα στη θέση του, αλλά το μισό του νεκρού από τη μέση και πάνω έλειπε! Γύρω από το πτώμα υπήρχαν μικρά τεμάχια κρέατος όμοια με εκείνα που υπάρχουν στα κρεοπωλεία όπου λιανίζουν τα πτώματα. Την τρίτη ημέρα ο νεκρός χάθηκε τελείως και τότε καταλάβαμε πως οι ζωντανοί έτρωγαν τους νεκρούς…”. 

Η δολοφονία του Έλληνα με σκοπό την σίτιση

Οι Έλληνες γνώριζαν από πριν την ανθρωποφαγία των Τούρκων στο Ναύπλιο καθώς κατά την διάρκεια της πολιορκίας είχαν αιχμαλωτίσει έναν Έλληνα τον οποίο θανάτωσαν προκειμένου να τον φάνε. Το γεγονός είχε συμβεί στην τοποθεσία “Τα χαλάσματα του Σάλα”. Την εκτέλεση του Έλληνα αιχμαλώτου είχαν παρακολουθήσει οι κρατούμενοι ως όμηροι, δηλαδή ο Επίσκοπος Βρεσθένης, ο Β. Χριστακόπουλος, ο Γ. Λάσκαρης, ο Ν. Γιαννακόπουλος και μερικοί άλλοι.

“Είπαμε τότε μεταξύ μας” έγραψε ο Φωτάκος “ότι πρέπει να φυλαττώμεθα και να έχωμε τον νουν μας μήπως οι Τούρκοι εύρουν μοναχόν κανέναν από τη συντροφιά μας και τον φάγουν, και όποιος από τους συντρόφους μας ιδεί τίποτε αμέσως να πιστολήση δια να τρέξουν εις βοήθειάν του οι λοιποί…”. 

Η εντολή των Ελλήνων κατά της ανθρωποφαγίας

Ο Φωτάκος γνώριζε πως όταν ακόμα κρατούσε η πολιορκία, 150 Τουρκαλβανοί επιδίδονταν συστηματικώς στην ανθρωποφαγία. Αλλά επειδή αυτοί ήταν ξένοι στην πόλη και δεν είχαν ούτε οικογένειες, παρά ήταν μισθοφόροι των Τούρκων, είχαν κάνει συμφωνία μεταξύ τους να υπερασπίζονται ο ένας τον άλλον. Ο Φωτάκος είδε κάποια άλλη φορά μερικούς άνδρες από την ομάδα των μισθοφόρων, η οποία είχε ξεθάψει έναν νεκρό που είχε βρει στα χαλάσματα ενός σπιτιού: “είχαν σχίσει την κεφαλήν του και έτρωγαν τα μυαλά!… Καθώς είδα το φοβερό αυτό θέαμα έχασα τον νου μου…”. 

Τότε έτρεξε στον στρατιωτικό αρχίατρο Αγαμέμνονα Αυγερινό να του διηγηθεί τι ακριβώς είδε. Αμέσως κατά διαταγή του Αυγερινού τρεις τελάληδες έτρεξαν στο Ναύπλιο να κάνουν γνωστό πως παύει η ισχύς της συνθήκης και πως οι Έλληνες θα τυφεκίζουν όποιον Τούρκο βλέπουν στον δρόμο. Τότε οι Τούρκοι συγκεντρώθηκαν στην πλατεία του Πλατάνου και υποσχέθηκαν ότι θα περιοριστούν στα 300 δράμια που τους έδιναν οι Έλληνες για τη σίτισή τους. Οι πρόκριτοι μάλιστα των Τούρκων διόρισαν ανθρώπους να περιπολούν στην πόλη, να συλλαμβάνουν όποιον Τούρκο επιδίδεται στην ανθρωποφαγία και να τον παραδίδουν στους Έλληνες.

Η πρώτη φωτογραφία της ανάρτησης προέρχεται από JSTORDAILY