Η ανταλλαγή κατασκόπων μεταξύ Ανατολής και Δύσης ξεκίνησε χάρη στον δικηγόρο Tζέιμς Ντόνοβαν, που υποδύθηκε ο Τομ Χανκς. Απέτρεψε την εκτέλεση ενός σοβιετικού πράκτορα και απελευθέρωσε έναν αμερικανό πιλότο

Η ταινία του Στίβεν Σπίλμπεργκ «Η Γέφυρα των Κατασκόπων», με πρωταγωνιστή τον Τομ Χανκς, αναδεικνύει την ακραία ένταση και αντιπαράθεση στα χρόνια του ψυχρού πολέμου και την προσπάθεια ενός έμπειρου δικηγόρου να πετύχει την ανταλλαγή Σοβιετικών και Αμερικανών πρακτόρων.

Πρόκειται για μια αληθινή ιστορία, με κεντρικό ήρωα τον αμερικανό δικηγόρο, τον Τζέιμς Ντόνοβαν, ο οποίος κατόρθωσε μετά από πολύχρονες διαπραγματεύσεις να φέρει σε πέρας την πιο σημαντική ανταλλαγή στην ιστορία του Ψυχρού Πολέμου.

Η ιστορία ξεκινάει το 1948, όταν ένας καλά εκπαιδευμένος πράκτορας των Σοβιετικών Μυστικών Υπηρεσιών, ο Γουίλιαμ Γκένρικοβιτς Φίσσερ γνωστός με το ψευδώνυμο Εμίλ Γκόλντφας, έφτασε στις ΗΠΑ. Για να καλύψει τη βασική του ιδιότητα άνοιξε ένα καλλιτεχνικό στούντιο ζωγραφικής στο Μπρούκλιν και συστηνόταν ως Ρούντολφ Άμπελ.

Το 1952 ο Άμπελ είχε ως υφιστάμενο τον εντελώς ακατάλληλο Ρεϊνό Χεϊχένεν, ο οποίος ήταν αλκοολικός. Οι συνεχείς επαγγελματικές αποτυχίες του τον ώθησαν να επιστρέψει στη Σοβιετική Ένωση, αλλά φοβούμενος την τιμωρία ζήτησε άσυλο στην πρεσβεία των ΗΠΑ στο Παρίσι το 1957.

Ο Άμπελ έκανε το λάθος να φέρει τον Χεϊχένεν στο στούντιο, όπου ήταν ουσιαστικά η βάση και το καταφύγιο των μυστικών υπηρεσιών της KGB, με αποτέλεσμα να γνωρίσει απαγορευτικές λεπτομέρειες τις οποίες κατέδωσε στο FBI, οδηγώντας με αυτό τον τρόπο στη σύλληψη του Άμπελ στις 21 Ιουνίου 1957.

Ο Τζέιμς Ντόνοβαν στην υπεράσπιση

Ο Άμπελ αρνήθηκε κατηγορηματικά κάθε συνεργασία με το FBI και την κυβέρνηση των ΗΠΑ. Ήταν η στιγμή που χρειαζόταν έναν καλό και αποτελεσματικό δικηγόρο.

Η υπεράσπιση ενός σοβιετικού πράκτορα στην Αμερική του 1950 ήταν μια ριψοκίνδυνη απόφαση και ο δικηγόρος που θα αναλάμβανε κινδύνευε να χαλάσει τη φήμη του και να επηρεάσει αρνητικά όλη την καριέρα του.

Ο Δικηγορικός Σύλλογος του Μπρούκλιν διόρισε τον Τζέιμς Ντόνοβαν ως υπερασπιστή, ο οποίος μέχρι τότε είχε πείρα κυρίως από ασφαλιστικές υποθέσεις. Είχε εργαστεί στο Γραφείο Στρατηγικών Υπηρεσιών στη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου και είχε υπηρετήσει ως αναπληρωτής εισαγγελέας στη δίκη της Νυρεμβέργης.

Οι Αμερικανοί στην προσπάθεια τους να αποδείξουν ότι ο κάθε πολίτης έχει δικαίωμα ίσης υπεράσπισης, ακόμα κι αν κατηγορούνταν για κατασκοπία επί αμερικανικού εδάφους, αποφάσισαν να αναθέσουν την υπόθεση σε έναν επαγγελματίας με εμπειρία, όπως ο Ντόνοβαν.

Ο δικηγόρος άμεσα στοχοποιήθηκε. Δεχόταν απειλητικά τηλεφωνήματα και επιστολές γεμάτες κατηγορίες, γεγονός που τον πείσμωσε ακόμα περισσότερο.

Η «δοκιμασία»

Μαζί με άλλους δυο βοηθούς δικηγόρους ο Ντόνοβαν ετοιμάστηκε για τη δίκη του Άμπελ, η οποία ξεκίνησε τον Οκτώβριο του 1957.

Ο πελάτης του αντιμετώπιζε σωρεία κατηγοριών. Μέσα στο στούντιο του Μπρούκλιν βρέθηκαν πολλά ενοχοποιητικά στοιχεία, όπως ραδιόφωνα βραχέων κυμάτων, χάρτες των αμυντικών περιοχών των ΗΠΑ, μικροφίλμ και άλλα πολλά.

Παρά τις προσπάθειες του Ντόνοβαν να εξηγήσει ή να «υποβαθμίσει» τη βαρύτητα των αποδεικτικών στοιχείων, το δικαστήριο ήταν εξαρχής αποφασισμένο για την ενοχή του Άμπελ.

Η ετυμηγορία ήταν «εις θάνατον». Η εμπειρία όμως του δικηγόρου έσωσε τον Άμπελ από την κρεμάλα. Εκεί ξεκίνησε το μεγαλύτερο παιχνίδι διαπραγματεύσεων. 

Ο Ντόνοβαν χρησιμοποίησε ως επιχείρημα ότι στο εγγύς μέλλον θα μπορούσε έναν δικός τους να βρεθεί αιχμάλωτος επί σοβιετικού εδάφους και η κυβέρνηση των ΗΠΑ δεν θα ήθελε να χάσει μέσα από τα χέρια της έναν δικό της κατάσκοπο. Η διπλωματική οδός σύμφωνα με τον δικηγόρο ήταν η καλύτερη λύση για το εθνικό συμφέρον των ΗΠΑ.

Στις 15 Νοεμβρίου 1957, ο δικαστής Μόρτιμερ Μπάγιερς καταδίκασε τον Άμπελ σε 30 έτη φυλάκισης.

Ενώ ο πελάτης του βρέθηκε στη φυλακή ο Ντόνοβαν συνέχισε να εργάζεται για λογαριασμό του. Ο Άμπελ κρατούνταν από την Υπηρεσία Μετανάστευσης και Πολιτογράφησης, ενώ πράκτορες του FBI συνέχισαν να ψάχνουν στοιχεία για την ενοχή του Άμπελ χωρίς ένταλμα. Ο Ντόνοβαν πάτησε σε αυτό για να ασκήσει έφεση, αλλά το Δικαστήριο δεν του έκανε τη χάρη αυτή τη φορά. Η απόφαση παρέμεινε καταδικαστική.

Η κατάρριψη του αμερικανικού U2 από τους Σοβιετικούς

Η υπόθεση πήρε άλλη τροπή τον Μάιο του 1960, όταν αποκαλύφθηκε ότι ο πιλότος Φράνσις Γκάρι Πάουερς καταρρίφθηκε με το κατασκοπευτικό αμερικανικό αεροσκάφος U2, που ανήκε στην CIA, στα Ουράλια. Σοβιετικές δυνάμεις τον εντόπισαν και τον συνέλαβαν.

Η πτήση της 1ης Μαΐου 1960 με τον Πάουερς ήταν μία από τις τελευταίες που ενέκρινε ο Άιζενχάουερ, γιατί σύντομα θα εκτοξευόταν ο πρώτος κατασκοπευτικός δορυφόρος των ΗΠΑ που θα πρόσφερε καλύτερες δυνατότητες παρατήρησης του εδάφους της ΕΣΣΔ.

Όταν ο Πάουερς συνελήφθη, ο πρώτος που έκανε λόγο για ανταλλαγή ήταν ο πατέρας του πιλότου, Όλιβερ Πάουερς. Μάλιστα πρότεινε τον σοβιετικό πράκτορα Άμπελ ως το κατάλληλο πρόσωπο. Μετά από λίγο καιρό, ο δικηγόρος Ντόνοβαν έλαβε μια επιστολή από την Ανατολική Γερμανία που επιβεβαίωνε το ενδιαφέρον της KGB για το ενδεχόμενο της ανταλλαγής κατασκόπων.

Οι διαπραγματεύσεις

Ο Ντόνοβαν ηγούνταν των διαπραγματεύσεων. Κυβερνητικοί αξιωματούχοι του τόνισαν ότι το ενδιαφέρον τους αφορούσε αποκλειστικά για τον Πάουερς, αλλά του εξήγησαν ότι υπήρχαν και δυο φοιτητές πίσω από το λεγόμενο “Σιδηρούν Παραπέτασμα”. Ο Φρεντερίκ Πραϊορ που αντιμετώπιζε κατηγορίες για κατασκοπεία στην Ανατολική Γερμανία και ο Μάρβιν Μακίνεν που υπηρετούσε ένα χρόνο στη Ρωσία φωτογραφίζοντας σοβιετικές στρατιωτικές εγκαταστάσεις.

Με την άφιξη του δικηγόρου στο Δυτικό Βερολίνο, έγιναν πολλές συναντήσεις με διάφορους συνδέσμους. Οι πρώτες προσπάθειες στάθηκαν άκαρπες. Ο δικηγόρος Βόλφγκανγκ Βόγκελ από την Ανατολική Γερμανία απαιτούσε την ανταλλαγή του φοιτητή Πραϊορ με τον Άμπελ χωρίς την απελευθέρωση του Πάουερς ή του Μακινεν. Η πρόταση απορρίφθηκε αμέσως από τον Ντόνοβαν με την απειλή μάλιστα ότι θα διέκοπτε κάθε είδους διαπραγμάτευση.

Τελικά, η συμφωνία πραγματοποιήθηκε με προτεραιότητα την ανταλλαγή του Πάουερς και του Άμπελ.

Ο Πραϊορ θα έφευγε ξεχωριστά, ενώ ο Μακίνεν αφέθηκε ελεύθερος ένα χρόνο αργότερα.

Η ανταλλαγή

Στις 10 Φεβρουαρίου 1962, οι Ντόνοβαν και Άμπελ έφτασαν στη γέφυρα Glienicke, η οποία συνέδεε την Ανατολική με τη Δυτική Γερμανία.

Η αμερικανική και σοβιετική πλευρά συναντήθηκαν στις 8:20 το πρωί, αλλά δεν προχώρησαν στην ανταλλαγή μέχρι να έρθει η επιβεβαίωση για την ελευθερία του Πράϊορ.

Στις 8:45 οι Αμερικανοί επιτέλους επιβεβαιώθηκαν ότι ο νεαρός Πράϊορ είχε παραδοθεί σε ένα σημείο διέλευσης μεταξύ Ανατολικού και Δυτικού Βερολίνου, ενώ ο Πάουερς και ο Άμπελ ανταλλάχθηκαν επίσημα στις 8:52 το πρωί.

Η υπόθεση που άλλαξε τη ζωή και την καριέρα του

Ύστερα από την επιτυχία της ανταλλαγής ο Ντόνοβαν ακολούθησε καριέρα επίσημου “διαπραγματευτή” για λογαριασμό της CIA.

Η υπόθεση που απογείωσε την καριέρα του ήταν όταν ως εκπρόσωπος οικογενειών από την Κούβα, κατάφερε να ανταλλάξει αλλά και να ελευθερώσει Κουβανούς και Αμερικανούς στρατιώτες ύστερα από την αποτυχία στον Κόλπο των Χοίρων.

Ο Ντόνοβαν κατάφερε να κερδίσει την εμπιστοσύνη του Κάστρο και κατόρθωσε να απελευθερώσει 1.100 επιζώντες από την εισβολή και άλλους 8.500 πολιτικούς κρατούμενους.

Το 1964 έγραψε το πρώτο αυτοβιογραφικό βιβλίο του με τίτλο “Strangers on a Bridge”, ενώ το 1967 κυκλοφόρησε το δεύτερο και τελευταίο με τίτλο “Challenges”.

 Πέθανε ύστερα από σοβαρό πρόβλημα με την καρδιά του στις 19 Ιανουαρίου 1970 στο Μπρούκλιν.

Διαβάστε επίσης στη ΜτΧ: Οι φιλήσυχοι γείτονες ήταν σοβιετικοί πράκτορες. Τους έπιασε στα «δίχτυα» της η γειτόνισσα που συνεργάστηκε με την αντικατασκοπεία. Η ιστορία που έμεινε γνωστή ως το «θρίλερ του Ψυχρού Πολέμου» ( βίντεο)