Η ανεξιχνίαστη δολοφονία του σοσιαλιστή Ούλωφ Πάλμε. Το κίνημα των Αδεσμεύτων και οι θεωρίες συνωμοσίας για την CIA και την Σοβιετική Ένωση

28 Φεβρουαρίου 1986. Ένα μεσήλικο ζευγάρι κείτεται αιμόφυρτο σε έναν από τους πιο πολυσύχναστους δρόμους της Στοκχόλμης. Οι περαστικοί που σταματούν για να βοηθήσουν σοκάρονται, καθώς συνειδητοποιούν πως ο ετοιμοθάνατος άντρας δεν τους είναι άγνωστος. Πρόκειται για τον πρωθυπουργό της χώρας, Ούλωφ Πάλμε.

Τρεισήμισι δεκαετίες αργότερα, η δολοφονία του μεγάλου Σουηδού πολιτικού δεν έχει εξιχνιαστεί. Σύμφωνα με τις σουηδικές αρχές, το αρχείο της υπόθεσης καταλαμβάνει συνολικά 250 μέτρα στα ράφια της αστυνομίας. Οι θεωρίες και οι συνωμοσίες είναι δεκάδες. Η εξιχνίαση ακόμα εκκρεμεί.

Ο σοσιαλιστής Ούλωφ Πάλμε υπήρξε εμβληματική προσωπικότητα της Ευρώπης του Ψυχρού Πολέμου. Ένθερμος φιλειρηνιστής, παρά τις πιέσεις που δεχόταν έμενε σθεναρά πιστός στα ιδανικά του. Σε μία περίοδο που όλες οι μεγάλες οικονομικές δυνάμεις έπρεπε να διαλέξουν στρατόπεδο, ο Ούλωφ Πάλμε επέλεξε για την χώρα του την ουδετερότητα. Κατέκρινε τον ιμπεριαλισμό των ΗΠΑ, αλλά και το απολυταρχικό καθεστώς της Σοβιετικής Ένωσης. Τασσόταν ανοικτά κατά των πυρηνικών όπλων και των πολεμικών συρράξεων.

Ήταν φανατικός αντιρατσιστής και υπέρμαχος των δικαιωμάτων των μαύρων. Έχοντας περάσει μεγάλο μέρος των φοιτητικών του χρόνων στην Αμερική, έζησε από κοντά τον κοινωνικό αποκλεισμό των Αφροαμερικανών και το θεσμικό ρατσισμό που υφίσταντο. Ήρθε επίσης σε επαφή με την ταξική ανισότητα. Από τη μία, στο πανεπιστήμιο, όπου φοιτούσε με υποτροφία, συναναστρεφόταν με γόνους πλούσιων οικογενειών. Από την άλλη, στον ελεύθερό του χρόνο επιδίωκε να έρχεται σε επαφή με εργατικά σωματεία και ανθρώπους που ζούσαν στην φτώχεια.

Η αμερικανική πραγματικότητα τον εξόργισε, επηρέασε όμως καθοριστικά τις ιδέες, τις αξίες και τις πολιτικές του απόψεις. «Οι ΗΠΑ με έκαναν σοσιαλιστή», δήλωνε συχνά. Επιστρέφοντας στην Σουηδία, μπήκε ενεργά στην πολιτική ως μέλος του κόμματος των Σοσιαλδημοκρατών. Η ανέλιξή του ήταν ραγδαία. Το 1967 δοκιμάστηκε για πρώτη φορά στο αξίωμα του υπουργού παιδείας. Το πείραμα στέφθηκε με απόλυτη επιτυχία και δύο χρόνια αργότερα πήρε τα ηνία του κόμματος. Το 1969 εξελέγη για πρώτη φορά πρωθυπουργός, θέση στην οποία παρέμεινε για 6 χρόνια. Η δεύτερη θητεία του, που ήταν κι η μοιραία, θα ξεκινούσε το 1982.

“That Swedish asshole”

Το σοσιαλιστικό μοντέλο διακυβέρνησης του Πάλμε υπήρξε από τα πιο εύρυθμα και λειτουργικά στον κόσμο. Ο προοδευτικός πολιτικός ήταν ιδιαίτερα αγαπητός από το μεγαλύτερο μέρος του σουηδικού λαού, καθώς είχε καταφέρει να εδραιώσει ένα κράτος πρόνοιας, δικαιοσύνης και ευκαιριών. Οι εγχώριοι «εχθροί» του ήταν ελάχιστοι. Άλλωστε, τα περιστατικά πολιτικής βίας στην Σουηδία ανέκαθεν ήταν ελάχιστα.

Εκτός συνόρων, η δημοφιλία του Σουηδού ήταν στα ύψη. Η ουδετερότητα στην οποία επέμενε να προσκολλάται ο Ούλωφ Πάλμε, όπως και ο αιχμηρός πολιτικός του λόγος, τον είχαν καταστήσει ως το πρότυπο όλων των εν δυνάμει σοσιαλιστικών κρατών και ως τον άτυπο ηγέτη του «κινήματος των αδεσμεύτων».

Το γεγονός αυτό είχε δυσαρεστήσει έντονα τα δύο πανίσχυρα στρατόπεδα. Οι ΗΠΑ ήθελαν διακαώς μία από τις πιο προηγμένες και ισχυρές ευρωπαϊκές χώρες ως ενεργό μέλος του ΝΑΤΟ.  Από την άλλη, για τη Σοβιετική Ένωση η Σουηδία του Πάλμε ήταν, μεταξύ άλλων, ένα ενοχλητικό εμπόδιο στη Σκανδιναβία

Χαρακτηριστική είναι μία φράση του Ρίτσαρντ Νίξον που έμελλε να μείνει στην ιστορία. Ο αμερικανός πρόεδρος, αναφερόμενος στον Πάλμε, τον είχε αποκαλέσει «αυτός ο σουηδός μαλάκας» (“that Swedish asshole”).

Η νύχτα της δολοφονίας

Ο Ούλωφ Πάλμε παρέμενε πιστός στην ιδεολογία του και στην προσωπική του ζωή. Πίστευε ακράδαντα ότι ο πρωθυπουργός της χώρας δεν έπρεπε να παρακολουθεί τους πολίτες υψωμένος σε ένα «βάθρο», αλλά να είναι ένας από αυτούς. Σπάνια κυκλοφορούσε με τη συνοδεία φρουράς, ενώ δε δίσταζε να επιλέγει πολυσύχναστα μέρη για να βγει. Έτσι και το βράδυ της 28ης Φεβρουαρίου του 1986. Η έξοδος του Πάλμε και της γυναίκας του, Λίζμπετ, σε κεντρικό κινηματογράφο της πρωτεύουσας ήταν μία απόφαση της τελευταίας στιγμής.

Το ζευγάρι έφτασε στο Grand Cinema της Στοκχόλμης λίγο πριν τις 9 το βράδυ. Η κωμωδία που παρακολούθησαν διαρκούσε λίγο περισσότερο από δύο ώρες. Στις 11:20 είχαν πάρει ήδη το δρόμο του γυρισμού. Καθώς περπατούσαν σε μία από τις μεγαλύτερες λεωφόρους της Στοκχόλμης, δεν αντιλήφθηκαν τον μαυροντυμένο άντρα που τους ακολουθούσε. Μέσα σε κλάσματα δευτερολέπτου ο άγνωστος εκτελεστής έβγαλε από την καπαρντίνα του ένα περίστροφο και πυροβόλησε δύο φορές εναντίον τους. Η πρώτη βολή ήταν εξ επαφής και διαπέρασε τον θώρακα του Ούλωφ Πάλμε. Η δεύτερη τραυμάτισε την Λίζμπετ μόνο επιφανειακά. Ενώ οι δυο τους σωριάζονταν στο έδαφος, ο δολοφόνος είχε χρόνο να διαφύγει.

Μέσα σε λίγα λεπτά γύρω από το αιμόφυρτο ζεύγος είχε μαζευτεί κόσμος. Ένας ταξιτζής που είχε γίνει αυτόπτης μάρτυρας της επίθεσης, κάλεσε ασθενοφόρο. Οι νοσηλευτές που μετέφεραν τον Ούλωφ και την Λίζμπετ στο νοσοκομείο έγιναν οι πρώτοι αγγελιαφόροι της τραγικής είδησης. Ο Σουηδός πρωθυπουργός ήταν νεκρός.

Έρευνες και θεωρίες

Στην χώρα επικράτησε πανικός. Όλα τα σώματα της αστυνομίας της Στοκχόλμης επιστρατεύτηκαν στις έρευνες για την ανεύρεση του δολοφόνου.

Οι συνθήκες της εκτέλεσης ήταν παράξενες, ενώ και τα στοιχεία που είχαν στη διάθεσή τους οι αρχές ήταν σχεδόν μηδαμινά: δύο κάλυκες και μία αόριστη περιγραφή. Οι αυτόπτες μάρτυρες περιέγραψαν τον εκτελεστή ως έναν ψηλό μαυροφορεμένο άντρα μεταξύ του 1.80 και του 1.85.

Όσοι είχαν ποινικό μητρώο και σύχναζαν στο κέντρο της Στοκχόλμης μπήκαν στο ραντάρ της αστυνομίας και εξετάστηκαν εξονυχιστικά. Αρκετοί κλήθηκαν να δώσουν κατάθεση, άλλοι μπήκαν στη μακρά λίστα των υπόπτων. Η πρώτη μεγάλη σύλληψη έγινε δύο χρόνια αργότερα. Σε μία από τις δεκάδες αναγνωρίσεις υπόπτων που κλήθηκε η Λίζμπετ Πάλμε, ταυτοποίησε έναν από τους άντρες ως τον δολοφόνο.

Ο 39χρονος Κρίστερ Πίτερσον οδηγήθηκε σε δίκη και καταδικάστηκε ως ο δολοφόνος. Με την πρώτη έφεση που άσκησε, αθωώθηκε κατευθείαν. Το μόνο στοιχείο που τον συνέδεε με το έγκλημα ήταν η αναγνώριση της χήρας του πρωθυπουργού. Οι δικηγόροι υπεράσπισης απέδειξαν ότι οι αστυνομικοί που πήραν την κατάθεση, την είχαν κατευθύνει προς το πρόσωπο του Κρίστενσεν. Εκτός αυτού, η Λίζμπετ είχε πυροβοληθεί πισώπλατα και είχε χάσει τις αισθήσεις της σχεδόν αμέσως. Πρακτικά ήταν σχεδόν αδύνατο να θυμάται το πρόσωπο του δράστη.

Η αθώωση του Πίτερσον δεν ξεσήκωσε αντιδράσεις. Ήταν εμφανές ότι η καταδίκη του 39χρονου είχε πείσει ελάχιστους και δεν είχε κατευνάσει την ανάγκη για απόδοση δικαιοσύνης.

Υπήρχαν πολύ επικρατέστερες θεωρίες που κυκλοφορούσαν από ιδιωτικές συζητήσεις μέχρι τα πρωτοσέλιδα διεθνών εφημερίδων. Όλες σχεδόν ήταν παραλλαγές του ίδιου σεναρίου. Ο Ούλωφ Πάλμε είχε δολοφονηθεί από ξένες δυνάμεις για πολιτικά συμφέροντα.

Μία μεγάλη μερίδα πίστευε ότι από πίσω κρυβόταν η CIA. Η αντιαμερικανική πολιτική του Πάλμε ενοχλούσε τις ΗΠΑ σε μία εποχή που κυριαρχούσε ακόμη ο φόβος του ξεσπάσματος ενός σφοδρού παγκόσμιου πολέμου. Στην ίδια λογική, άλλοι εικάζουν ότι η εντολή της εκτέλεσης δόθηκε από τα υψηλά σοβιετικά κλιμάκια.

Λιγότερο διαδεδομένες θεωρίες ήθελαν κράτη όπως η Νότια Αφρική και η Ινδία να κρύβονται από πίσω.

Μία εβδομάδα πριν πεθάνει, ο σουηδός πρωθυπουργός είχε κάνει δηλώσεις σχετικά με την κατάργηση του φυλετικού διαχωρισμού στην αφρικανική ήπειρο, οι οποίες λέγεται ότι δυσαρέστησαν έντονα τους λευκούς αξιωματούχους της χώρας.

Από την άλλη, τηλεοπτικές εκπομπές, ντοκιμαντέρ και ιδιωτικοί ερευνητές έχουν κατά καιρούς διατυπώσει τις δικές τους θεωρίες.

Ωστόσο, καμία από αυτές δεν έχει επιβεβαιωθεί. Προκειμένου το έγκλημα να μην παραγραφεί με το πέρας των 25 χρόνων, στις αρχές του 21ου αιώνα η σουηδική νομοθεσία άλλαξε. Έτσι, η υπόθεση μέχρι σήμερα παραμένει ανοιχτή.

Τον Φεβρουάριο του 2020, ο επικεφαλής των ερευνών δήλωσε ότι υπήρξε μία τεράστια εξέλιξη που πιθανότατα θα έγραφε τον επίλογο του άλυτου μυστηρίου. Διαβεβαίωσε ότι η υπόθεση θα κλείσει οριστικά μέσα στο καλοκαίρι του 2020, τρεισήμισι δεκαετίες μετά την τέλεση του εγκλήματος.

Πηγή χαρακτηριστικής εικόνας: Wikipedia

Διαβάστε στη “ΜτΧ”: Τι είναι «το σύνδρομο της Στοκχόλμης»; Η ληστεία στην τράπεζα και η πενθήμερη ομηρία, στην οποία βασίστηκε ο ψυχολογικός όρος όπου οι όμηροι συμπαθούν τους απαγωγείς τους