Η ανατροπή του δικτάτορα Θεόδωρου Πάγκαλου και η απολογία του στο δικαστήριο. Αποκάλεσε “δικτατορία” την κυβέρνηση Βενιζέλου

Τις πρώτες πρωινές ώρες της 24^ης Αυγούστου 1926, εκδηλώθηκε ένα στρατιωτικό κίνημα, το οποίο επεκράτησε αναίμακτα. Ο πρωθυπουργός Αθανάσιος Ευταξίας και τα υπόλοιπα μέλη του υπουργικού συμβουλίου συνελήφθησαν αμέσως.

Ο ευρισκόμενος στις Σπέτσες «Πρόεδρος της Δημοκρατίας» Θεόδωρος Πάγκαλος προσπάθησε να αντιδράσει και επιβιβάστηκε στο τορπιλλοβόλο «Πέργαμος» με σκοπό να καταφύγει στο Ιόνιο, όπου ήταν ο φίλος του Ανδρέας Κολιαλέξης.

Ο τελευταίος είχε παραμείνει πιστός, αλλά στο τέλος συμβιβάστηκε με τη νέα κατάσταση.

Η πορεία του προαναφερθέντος τορπιλλοβόλου διακόπηκε στον Ισθμό, στην είσοδο του οποίου έπλεε το θωρηκτό «Κιλκίς», ενώ και ορισμένα από τα σκάφη της μοίρας του Κολιαλέξη στράφηκαν εναντίον του.

Ακολούθησε περιπετειώδης καταδίωξη και τελικά ο Πάγκαλος συνελήφθη και φυλακίσθηκε στο Ιτζεδίν, όπου παρέμεινε έως την 10^η Ιουλίου 1928.

Ο ανατραπείς δικτάτορας δήλωσε στην απολογία του, μεταξύ άλλων, τα εξής: «Ποίος δύναται σοβαρώς να ισχυρισθή ότι το από του 1916 μέχρι 1^ης Νοεμβρίου 1920 πολιτικόν καθεστώς ήτο ομαλόν ή νόμιμον κατά την διατύπωσιν του κατηγορητηρίου;

Το καθεστώς εκείνο ηναγκάσθη να καταπνίξη δια των όπλων πλείστας σοβαράς στάσεις και εξεγέρσεις, ως αι Λαμίας, Σερβίων, Θηβών, Τριπόλεως, Καλαμών κ.λ.π., να τυφεκίση αρκετούς ανωτέρους και κατωτέρους αξιωματικούς και να απαγορεύση δια σκληρών μέτρων και νόμων και αυτήν την εκδήλωσιν δυσαρεσκείας κατά του καθεστώτος.

Δεν φαντάζομαι να υπάρχη κάποιος υποστηρίζων σοβαρώς ότι η βαρεία εκείνη δικτατορία ήτο δυνατόν να καλυφθή υπό το πέπλον της νομιμοφανείας, που απετελείτο από την αναβίωσιν της αναστηθείσης περιφήμου Βουλής, την οποίαν χαρακτηριστικώτατα ο λαός απεκάλεσε “Βουλήν των Λαζάρων”.

Η δικτατορία εκείνη ωνομάσθη υπό του ιδρυτού της “Κοινοβουλευτική Κυβέρνησις Βενιζέλου”.

Από της 1^ης Νοεμβρίου 1920, ως προαναφέρω, μέχρι του Σπετεμβρίου του 1922 παρεμβάλλεται η περίοδος της Γ΄ Εθνοσυνελεύσεως, ήτις αναντηρρήτως εξεπροσώπη την λαϊκήν θέλησιν. Από του Σεπτεμβρίου του 1922 μέχρι των εκλογών του Δεκεμβρίου του 1923 ελειτούργησεν απροκάλυπτος δικτατορία του Πλαστήρα, την οποίαν οι ιδρυταί της απεκάλεσαν “Επανάστασιν του 1922”.

Απλώς ζήτημα προτιμήσεως ονόματος υπάρχει.

Αι εκλογαί του 1923 είναι γνωστόν υπό ποίας συνθήκας εγένοντο.

Μόλις είχε κατασταλή μετά πολύκροτον πάλην, τεραστία την έκτασιν στρατιωτική στάσις καθ’ ην ευρέθησαν αντιμέτωποι όλαι αι στρατιωτικαί δυνάμεις της χώρας.

Εάν η στάσις εκείνη υπερίσχυεν, ασφαλώς το καθεστώς θα ήλλασσεν αρχηγόν και πιθανώς τίτλον χωρίς να μεταβληθή βεβαίως η ουσία. Θα προσετίθετο μόνον εις τους δριμείς σήμερον κατηγόρους μου και εις ακόμη δικτάτωρ…

Όσο για την κυβέρνησιν Παπαναστασίου: κόμμα αριθμούν 60 μόνον πληρεξουσίους εκλήθη προς σχηματισμόν κυβερνήσεως, όχι διότι η πρώην κυβέρνησις απώλεσε την εμπιστοσύνην της Συνελεύσεως η οποία είχεν μόλις εκδηλωθή δια των υπερδιακοσίων ψήφων, αλλά δια της αποστολής δύο συνταγματαρχών προς τον τότε πρωθυπουργόν. Άμα τω σχηματισμώ της νέας κυβερνήσεως (σ.σ. Παπαναστασίου), η εξ 60 πληρεξουσίων δύναμις υπερέβη τους 200 κατά την πρώτην ψηφοφορίαν…

Αύτη ήτο η κοινοβουλευτική ομαλότης, την οποίαν ως νέος Ηρόστρατος ανέτρεψα. Εν τη συνειδήσει μου εφρόνουν και φρονώ, ως προείπον, ότι το υπ’ εμέ καθεστώς κατ’ ουδέν τυπικώς διέφερε των άλλων. Ήτο μία επανάστασις επιβληθείσα. Επανάστασις ομοία προς την του Βενιζέλου, του Πλαστήρα, του Παπαναστασίου, του Κονδύλη. Η πρώτη εκλήθη κοινοβουλευτική δικτατορία, η άλλη Επανάστασις του 22, όπως η του κ. Κονδύλη ανεβαπτίσθη υπηρεσιακή κυβέρνησις! Η ιδική μου απεκλήθη δικτατορία. Δια να τεθούν τα πράγματα εις την θέσιν των, νομίζω ότι επί του σημείου τούτου δεν υφίσταται ζήτημα ουσίας αλλά ζήτημα λέξεων και ονομασιών… Υπήρξα, ως εδήλωσα και τότε, και εγώ μία ανωμαλία εν μέσω των τόσων άλλων, αίτινες υφίστανται και μέχρι σήμερον εν τη πολιτική εξελίξει του τόπου».

Τον Απρίλιο του 1930 δικάσθηκε και καταδικάσθηκε. Έμεινε ελάχιστο χρόνο στη φυλακή και παρά τις προσπάθειές του να επιστρέψει στη ενεργό πολιτική, δεν τα κατάφερε. Πέθανε στις 26 Φεβρουαρίου του 1952.

Διαβάστε επίσης στη “ΜτΧ”: Ο δικτάτορας Πάγκαλος κρεμάει δυο αξιωματικούς για καταχρήσεις στο δημόσιο. Ο δήμιος είχε προσληφθεί με αγγελία. Για ποιον προοριζόταν η τρίτη κρεμάλα…