“Ο ρατσισμός και ο καπιταλισμός, έπρεπε να τερματιστούν ώστε οι Αφροαμερικανοί να αποκτήσουν ελευθερία”. Η ανατρεπτική θεωρία του Web Du Bois και η έννοια της διπλής συνείδησης

της  Φ. Ντόντη,

προπτυχιακή φοιτήτρια Κοινωνικών Επιστημών

Ο WEB Du Bois (1868-1963) ήταν ένας σπουδαίος αφροαμερικανός διανοούμενος και ένας από τους ιδρυτές της Εθνικής Ένωσης για την Πρόοδο των Έγχρωμων Ανθρώπων(National Association for the Advancement of Colored People), ο οποίος ανέπτυξε μια θεωρητική προσέγγιση για την κατανόηση των φυλετικών ανισοτήτων και διακρίσεων. 

Η διπλή συνείδηση είναι ένας όρος που χρησιμοποιήθηκε από τον Du Bois στο εθνογραφικό έργο του :The Souls of Black Folk για να περιγράψει ένα άτομο του οποίου η ταυτότητα χωρίζεται σε διάφορες πτυχές. Ως θεωρητικό εργαλείο, η «διπλή συνείδηση» αποκαλύπτει τις ψυχοκοινωνικές διαιρέσεις στην αμερικανική κοινωνία και επιτρέπει την πλήρη κατανόηση αυτών των διαιρέσεων.

Ο Du Bois εστιάζει στην ιδιαιτερότητα της μαύρης φυλής  η οποία έχει αδικηθεί στα εθνικά και παγκόσμια συστήματα.

Ο Du Bois περιγράφει τη διπλή συνείδηση ως μια περίεργη αίσθηση, την αίσθηση δηλαδή να βλέπεις πάντα τον εαυτό σου μέσα από τα μάτια των άλλων, να μετράς την ψυχή σου από μια ταινία ενός κόσμου που διασκεδάζει παρατηρώντας την με περιφρόνηση και οίκτο.

Θεωρεί ότι ο Νέγρος είναι ένα είδος έβδομου γιου, σε έναν κόσμο που δεν του δίνει πραγματική αυτοσυνείδηση, αλλά του επιτρέπει μόνο να δει τον εαυτό του μέσω της αποκάλυψης του άλλου κόσμου. Αυτή η αμφιθυμία δομεί την αίσθηση ταυτότητας των Αφροαμερικανών. Είναι επίσης, μέρος μιας πιο περίπλοκης αίσθησης «δύο-ness», των διαφορετικών και ανταγωνιστικών σκέψεων και «ιδανικών». Αυτό δεν είναι μια επεισοδιακή ή περιστασιακή αίσθηση, αλλά μια σταθερή και επίμονη μορφή συνείδησης. Εδώ ο Du Bois ξεχωρίζει δύο κοινωνικούς κόσμους, δύο κοινωνικές ταυτότητες, γεγονός που καθιστά δύσκολη την ανάπτυξη μιας αίσθησης ενός εαυτού.

Η ιστορία του “αμερικάνικου νέγρου” είναι η ιστορία αυτής της διαμάχης, που θέλει να επιτύχει αυτοσυνείδητο ανδρισμό, να συγχωνεύσει το διπλό του εαυτό σε έναν καλύτερο και πιο αληθινό εαυτό. Κάθε Αμερικάνος Νέγρος πρέπει να ζήσει ,ως Νέγρος και ως Αμερικάνος έχοντας διπλή ζωή,  διπλά καθήκοντα και διπλές κοινωνικές τάξεις.

Διαβάστε ακόμα: Η ανάλυση του Φρόυντ που τον έκανε να καταλήξει ότι ο Λεονάρντο Ντα Βίντσι ήταν ομοφυλόφιλος. Θεωρούσε ότι αυτή η διατριβή ήταν «ό,τι ωραιότερο είχε γράψει στη ζωή του»

Ο Du Bois ήταν ένας πρώιμος προγνωστικός για το πώς η σχέση μεταξύ της φυλής, του έθνους και της αυτοκρατορίας θα οδηγούσε σε μεγάλες συγκρούσεις όπως η αντιαποικιακή πάλη και η φυλετική ένταξη και πως θα εμπνεύσει τα όνειρα της εκτεταμένης ελευθερίας. Μια συνεπής, αλλά συχνά παραβλέπεται, στήριξη της μαύρης πολιτικής ήταν το αίτημα όχι μόνο να συμπεριληφθεί στο έθνος, αλλά να μεταμορφώσει το νόημά του με την καταπολέμηση του καπιταλισμού και της αυτοκρατορίας.

Η ασταθής λογική του καπιταλισμού και της δυτικής αυτοκρατορίας συνέχισε να βαρύνει τα μαύρα στρώματα σε συνεχώς εξελισσόμενα συστήματα αποκλεισμού και εκμετάλλευσης. Τόσο ο ρατσισμός όσο και ο καπιταλισμός, έπρεπε να τερματιστούν ώστε οι Αφρικανοί Αμερικανοί να αποκτήσουν ελευθερία.

Ακόμη πίστευε ότι οι Aφροαμερικανοί ζούσαν σε μια κοινωνία που ήταν καταπιεστική και τους υποτιμούσε. Έτσι δημιουργήθηκαν στερεότυπα και προκαταλήψεις. Η διπλή συνείδηση εξακολουθεί να είναι μια πολύ σχετική έννοια στις ημέρες μας. Πολλοί άνθρωποι όλων των πολιτισμών θα ήθελαν να πιστεύουν ότι ζούμε σε μια μετά-φυλετική κοινωνία. Ωστόσο, εξακολουθούν να υπάρχουν πολλές κρυφές ανισότητες που βασίζονται στη φυλή, καθιστώντας δύσκολο για τους Αφρικανούς Αμερικ

ανούς να επιλύσουν ανοιχτά τα τρέχοντα ζητήματα που αφορούν την διπλή συνείδηση.

The endurance of the color line: η αντοχή της γραμμής χρώματος

Το 1903 ,ο Web Du Bois δήλωσε προφητικά ότι το πρόβλημα του εικοστού αιώνα είναι το πρόβλημα της χρωματικής γραμμής-η σχέση των πιο σκοτεινών με τους πιο ανοιχτές φυλές  ανδρών στην Ασία, στην Αφρική, στην Αμερική και νησιά της θάλασσας .Η χρωματική γραμμή αναφέρεται στο χάσμα μεταξύ των φυλών και ότι η γραμμή είναι εγγενώς ιεραρχική ,διασφαλίζοντας ότι οι λευκοί έχουν μια προνομιακή θέση σε όλους τους τομείς σε σύγκριση με τη μαύρη φυλή. Συνάμα υποδηλώνει το αντίκτυπο που έχει ο όρος αυτός στην κοινωνία. Η πληρωμή ειλικρινών δίκαιων μισθών, η ικανότητα ψήφου και η έλλειψη σεβασμού ήταν συχνά εμπόδια των Αφροαμερικανών. Η χρωματική γραμμή χρησιμοποιήθηκε αρχικά ως αναφορά στον φυλετικό διαχωρισμό που υπήρχε στις Ηνωμένες Πολιτείες μετά την κατάργηση της δουλείας και του κινήματος των πολιτικών δικαιωμάτων.

Ο Du Bois σύνδεε την χρωματική γραμμή με ένα παγκόσμιο σύστημα εκμετάλλευσης ,έναν εξελισσόμενο μηχανισμό ανθρώπινης διαλογής που συνόδευε την ανάπτυξη των δυτικών εθνικών οικονομιών και αυτοκρατοριών. Η χρωματική γραμμή ταξινομεί τους ανθρώπους σε κατηγορίες και διακρίνει τους ελεύθερους από τους μη ελεύθερους, τους ιδιοκτήτες από τους εκτοπισμένους και ποιοι “ανήκουν” στο έθνος-κράτος.

Ο ίδιος υποστηρίζει στο βιβλίο του The Souls of the Black Folk την διάσπαση του Αμερικανικού έθνους σε δύο εθνοτικές ομάδες βάσει των κοινωνικών πεποιθήσεων και της ιδεολογίας που επιβάλλεται στην αμερικάνικη κοινωνία.  Στο νότο υπάρχουν δύο ξεχωριστοί κόσμοι και χωρίζονται όχι μόνο στα ανώτερα πεδία της κοινωνικής επαφής, αλλά και στην εκκλησία ,στο σχολείο, σε σιδηροδρομικές και οδικές μεταφορές, σε ξενοδοχεία, σε θέατρα, σε δρόμους, σε νοσοκομεία και νεκροταφεία.

Αυτές οι φυλετικές διαφορές υπάρχουν επειδή τα λευκά όντα ορίζουν τους μαύρους ως διαφορετικούς και τους χαρακτηρίζουν ως πρόβλημα στην αμερικάνικη κουλτούρα.

Υποστήριξε την άποψη ότι η κοινωνική επιστήμη θα μπορούσε να παράσχει τη λύση για το πρόβλημα του φυλετικού ζητήματος, αλλά διαπίστωσε σταδιακά ότι σε ένα κλίμα μολυσματικού ρατσισμού, η κοινωνική αλλαγή θα μπορούσε να επιτευχθεί μόνο μέσω διέγερσης και διαμαρτυρίας, προωθώντας  αυτήν την άποψη στα γραπτά και στο οργανωτικό του έργο.

Φ. Ντόντη, φοιτήτρια Κοινωνικών Επιστημών

αρχική εικόνα: YouTube

Πηγές που χρησιμοποιήθηκαν στο άρθρο αυτό:

• https://www.cambridge.org/core/services/aop-cambridge-core/content/view/S1742058X15000107 
• http://www.otheringandbelonging.org/endurance-color-line/
• https://www.britannica.com/biography/W-E-B-Du -Bois

Η «Μηχανή του Χρόνου» δέχεται κείμενα αναγνωστών και αν είναι στο πνεύμα της σελίδας, τα δημοσιεύουμε. Η ευθύνη για το περιεχόμενο ανήκει στους συγγραφείς των άρθρων.

Μπορείτε να στέλνετε τα κείμενα με ένα σύντομο βιογραφικό σας στο info@mixanitouxronou.gr

Διαβάστε στη “ΜτΧ”: «Στον Μεσαίωνα θα έκαιγαν εμένα. Τώρα καίνε μόνο τα βιβλία μου». Η απάντηση του Φρόιντ στους Ναζί όταν έκαψαν τα βιβλία του. Γιατί αποκαλούσε την κοκαϊνη μαγική ουσία