Η άγνωστη ταινία του Χόλιγουντ με θέμα τους Έλληνες σφουγγαράδες στην Αμερική. Ήταν η πρώτη Σινεμασκόπ με υποβρύχια πλάνα

του συνεργάτη ιστορικού Κωνσταντίνου Λαγού

Το 1953 ο αμερικανικός κινηματογραφικός κολοσσός «Twentieth Century-Fox» γύρισε δύο ακριβές ταινίες όπου πρωταγωνιστούσαν Έλληνες και μάλιστα με θετικό τρόπο.

Η πρώτη ήταν η «Ένδοξη Ταξιαρχία» που στην Ελλάδα έγινε γνωστή ως “Ένδοξη Μεραρχία” και είχε ως πηγή έμπνευσης το ελληνικό στράτευμα που πολεμούσε τότε στην Κορέα.

Δείτε εδώ για την ταινία “Ένδοξη Ταξιαρχία”

Η δεύτερη ταινία ήταν ο «Ύφαλος 12 Μιλίων», με θέμα τους Έλληνες σφουγγαράδες που ήταν εγκαταστημένοι στην πόλη του Τάρπον Σπρινγκς της Φλώριδας. Σκηνοθέτης της ταινίας ήταν ο Ρόμπερτ Ντ. Ουέμπ.

Το γεγονός ότι διευθυντής της «Twentieth Century-Fox» ήταν ο Σπύρος Σκούρας έπαιξε καθοριστικό ρόλο στο να γίνουν οι δύο ταινίες όπου οι Έλληνες παρουσιάζονταν με θετικό τρόπο στο αμερικανικό κοινό.

Έλληνες σφουγγαράδες στο Τάρπον Σπρινγκς

Ο «Ύφαλος 12 Μιλίων» έχει ως θέμα μία φανταστική ελληνική οικογένεια σφουγγαράδων που ζει στην πόλη του Τάρπον Σπρινγκς της Φλώριδας. Ο πατέρας και αρχηγός της οικογενείας είναι ο Μάικ Πετράκης (στο ρόλο ο Γκίλμπερτ Ρόλαντ).

Αυτός δυσκολεύεται να βρει σφουγγάρια στην περιοχή που παραδοσιακά βουτούσαν οι Έλληνες του Τάρπον Σπρίνγκς.

Έτσι με τον νεαρό γιο του, Τόνι ​​(Ρόμπερτ Βάγκνερ) φθάνουν με το καΐκι τους στα νερά γύρω από το Κι Γουέστ. Πρόκειται για την περιοχή όπου έβγαζαν σφουγγάρια αποκλειστικά Αμερικανοί σφουγγαράδες με επικεφαλής τον Τόμας Ρις (Ρίτσαρντ Μπουν).

Όταν ανακαλύπτουν ότι οι Έλληνες βουτούν εκεί ξεσπούν με βία εναντίον τους. Η σκηνή περιγράφει τον ρατσισμό για τους Έλληνες σφουγγαράδες. Τα πράγματα περιπλέκονται όταν ο νεαρός Πετράκης αρχίζει να δείχνει ενδιαφέρον για την όμορφη και ατίθαση κόρη του Ρις, Γκουένιθ (Τέρι Μουρ). Η βία εναντίον των Ελλήνων παίρνει διαστάσεις.

“Ρωμαίος και Ιουλιέτα”

Σύμφωνα με το σενάριο ο Μάικ Πετράκης χάνει τη ζωή του σε μια κατάδυση στα επικίνδυνα νερά του Κι Γουέτ. Η Γκουένιθ Ρις χωρίζει τον Αμερικανό φίλο της και συνάπτει ερωτική σχέση με τον Τόνι Πετράκη. Ο πατέρας της Ρις καταδιώκει το ζευγάρι που όμως καταφέρνει να ξεφύγει. Στο σημείο αυτό η ταινία υιοθετεί χαρακτηριστικά «Ρωμαίου και Ιουλιέτας».

Στην ταινία «Ύφαλος 12 Μιλίων» το ερωτευμένο ζευγάρι, όχι μόνο επιβιώνει, αλλά τελικά γίνεται αποδεκτό και από τις δύο κοινότητες. Η ταινία τελειώνει με τους Αμερικανούς και Έλληνες να τα βρίσκουν μεταξύ τους, λόγω κυρίως της επαφής και αλληλοκατανόησης μεταξύ των νέων.

Σινεμασκόπ

Μεγάλο μέρος της ταινίας γυρίστηκε στο Τάπον Σπρίνγκς, κάτι που προσθέτει ρεαλισμό στις σκηνές που σχετίζονται με τη σπογγαλιεία. Ήταν μόλις η τρίτη που γυρίστηκε με την τεχνική του “σινεμασκόπ”, δηλαδή να μπορεί να προβάλλεται ως ευρεία εικόνα.

Η τεχνική αυτή ήταν πολύ πρόσφατη το 1953.

Μάλιστα, όταν το Σεπτέμβριο του 1952 έγινε γνωστό στον τύπο ότι επρόκειτο να γυριστεί η ταινία «Ύφαλος 12 Μιλίων», διαφημίστηκε ως η πρώτη σε σινεμασκόπ. Αυτό επιβεβαιώθηκε με επίσημη ανακοίνωση από το στούντιο, το Φεβρουάριο του 1953.

Όμως, καθώς τα γυρίσματα καθυστέρησαν και ξεκίνησαν τον Απρίλιο του 1953, ο «Ύφαλος 12 Μιλίων» ήταν τελικά η τρίτη κατά σειρά ταινία σινεμασκόπ. Είχαν ήδη γυριστεί «Ο Χιτών» και «Πως να παντρευτείτε ένα Εκατομμυριούχο».

Το γεγονός ότι πολλές σκηνές του «Ύφαλος 12 Μιλίων» είναι υποβρύχιες, αναδεικνύονταν ιδιαίτερα μέσω του σινεμασκόπ. Ο κινηματογραφιστής Έντουαρντ Κροντζάγκερ κέρδισε υποψηφιότητα για Όσκαρ για την καινοτόμο υποβρύχια φωτογραφία του.

Εμπορική επιτυχία

Ο «Ύφαλος 12 Μιλίων», υπήρξε εμπορική επιτυχία αλλά έλαβε μέτριες κριτικές. Όλες επαινούσαν τη φωτογραφία της, κυρίως τις υποβρύχιες λήψεις, αλλά σημείωναν ότι το σενάριο ήταν μάλλον κοινότυπο. Επιπλέον, σχολίασαν ότι αν και οι δύο πρωταγωνιστές ήταν συμπαθείς, τους έλειπε η χημεία μεταξύ τους με αποτέλεσμα να μην πείθουν ότι ήταν τρελά ερωτευμένοι.

Στο πλαίσιο της διαφήμισης της ταινίας διαδόθηκε μία φήμη -μάλλον από το στούντιο της Twentieth Century-Fox- ότι οι δύο πρωταγωνιστές του «Ύφαλος 12 Μιλίων», Ρόμπερτ Βάγκνερ και Τέρι Μουρ είχαν ένα ειδύλλιο, όπως στην ταινία.

Στην πραγματικότητα, ο Βάγκνερ είχε συνάψει κρυφή ερωτική σχέση με τη Μπάρμπαρα Στάινγουεϊκ και η Μουρ με τον πολύ μεγαλύτερό της, Χάουρντ Χιούζ.

Ο Μπεζερίδης

Το σενάριο της ταινίας ήταν του Άλμπερτ Ισάακ Μπεζερίδης (“Μπάζ”) βασισμένο σε δικό του διήγημα. Ο Μπεζερίδης είχε γεννηθεί στη Μικρά Ασία από Έλληνα πατέρα και Αρμένισσα μητέρα. Προσέθεσε πολλά στοιχεία στην ταινία από την ελληνική παράδοση και πολιτισμό που γνώριζε ο ίδιος προσωπικά.

Έτσι, για παράδειγμα, υπάρχει εμβόλιμα η σκηνή με τη λειτουργία των Θεοφανίων και τον Αγιασμό των Υδάτων στο Τάρπον Σπρινγκς.

Αξίζει να επισημανθεί ότι ο ιερέας είναι ο μόνος πραγματικός Έλληνας στην ταινία που έχει ομιλούντα ρόλο. Σε διάφορα πλάνα εμφανίζονται Ελληνοαμερικανοί κάτοικοι του Τάρπον Σπρινγκς, αλλά είναι αποκλειστικά σε ρόλους κομπάρσων.

Το ξεκίνημα και παραλίγο τέλος του Ρ. Βάγκνερ

Ο Ροκ Χάντσον, ο οποίος είχε μόλις ξεκινήσει την καριέρα του ως ηθοποιός είναι ο αφηγητής στο «Ύφαλος 12 Μιλίων». Η ταινία υπήρξε η πρώτη μεγάλη μήκους του Ρόμπερτ Βάγκνερ. Αργότερα έγινε ένας από τους μεγάλους αστέρες του Χόλιγουντ.

Όμως, ο «Ύφαλος 12 Μιλίων» που υπήρξε η αφετηρία για τη λαμπρή καριέρα του ηθοποιού, παραλίγο να του στοιχίσει τη ζωή. Ο Βάγκνερ λίγο έλειψε να πνιγεί κατά τη διάρκεια των γυρισμάτων στο Τάρπον Σπρινγκς, όταν σε μία υποβρύχια σκηνή ένα άλλος ηθοποιός τον κλώτσησε κατά λάθος στο στομάχι.

Έχασε τις αισθήσεις του και βυθίστηκε στον πάτο της θάλασσας, αλλά τελικά σώθηκε από ένα μέλος του κινηματογραφικού συνεργείου.

Στοιχεία αντλήθηκαν από τη φιλμογραφία του Νταν Γεωργακά (Dan Georgakas) “The Greek American Image in American Cinema).

Δείτε εδώ το τρέιλερ της ταινίας “Ύφαλος 12 Μιλίων”: