Το Μνημείο της Επισκοπής στη Σίκινο κέρδισε το Βραβείο Ευρωπαϊκής Πολιτισμικής Κληρονομιάς Europa Nostra για το 2022 στην Κατηγορία της Συντήρησης για την στερέωση και αποκατάστασή του.
Το μνημείο της Επισκοπής Σικίνου, ενός από τα μικρότερα νησιά των Κυκλάδων, είναι ένα μαυσωλείο των ρωμαϊκών χρόνων που ανοικοδομήθηκε τον 3ο αιώνα μ.Χ. και διατηρήθηκε μέχρι σήμερα σχεδόν ακέραιο λόγω της μετατροπής του σε βυζαντινό ναό με αδιάλειπτη χρήση.
Σοβαρά πληγωμένο από καταστροφικούς σεισμούς και ανθρώπινες επεμβάσεις ανά τους αιώνες, το μνημείο εγκαταλείφθηκε τον 20ο αιώνα. Το 2016 η Εφορεία Αρχαιοτήτων Κυκλάδων αποφάσισε να το διασώσει και σήμερα είναι πλήρως αναστηλωμένο.
Ο ασύλητος τάφος και τα εντυπωσιακά ευρήματα
Το σημαντικότερο εύρημα ήταν ο ερμητικά σφραγισμένος, ασύλητος τάφος μιας γυναίκας της ανώτερης τάξης, ονόματι «Νεικώ».
Σύμφωνα με τους αρχαιολόγους ο τάφος είχε τοποθετηθεί σε τυφλό σημείο των υπογείων του μνημείου, ώστε να διαφύγει της σύλησης και των τυμβωρύχων. Ο πλούτος των κοσμημάτων που φορούσε η γυναίκα δείχνει ότι ήταν επιφανές πρόσωπο της κοινωνίας του νησιού.
Η ταφή της γυναίκας εντοπίστηκε με όλα τα χρυσά κοσμήματα που την στόλιζαν, τα υποδήματα και των υφασμάτων της. Ενδιαφέρον έχει το ερώτημα για σφράγισαν και έκρυψαν τον τάφο της. Πιστεύεται ότι την θεωρούσαν δαιμινισμένη (Πηγή: ΥΠΠΟΑ)
Στον τάφο εντοπίστηκαν χρυσά περικάρπια, δακτυλίδια, περιδέραιο, μια πόρπη με ανάγλυφο καμέο, μαζί με γυάλινα και μεταλλικά αγγεία, άλλα μικροευρήματα καθώς και οργανικά σπαράγματα της ενδυμασίας της νεκρής.
Το βασικό συμπέρασμα είναι ότι το εντυπωσιακό μαυσωλείο ανεγέρθηκε για να στεγάσει τον τάφο αυτής της γυναίκας. Μάλιστα στον θώρακά της είχε τοποθετηθεί ένα κομμάτι πίσσας και μια μάζα θειάφι, τα οποία έχουν ιαματικά και αποτροπαϊκά χαρακτηριστικά και ενισχύουν τo ενδεχόμενο νεκροφοβίας.
Με βάση αυτό το παράξενο εύρημα φαίνεται ότι αυτοί την έθαψαν, θεωρούσαν πως η γυναίκα είχε καταληφθεί από κάποιου είδους δαίμονα.
Την εκδοχή αυτή ενισχύει το εύρημα ότι κατέληξε στην τελευταία της κατοικία με τα χέρια και τα πόδια δεμένα. Τα οστά έχουν κακώσεις και φαίνεται ότι είχε κακοποιηθεί.
Ανάμεσα στα κτερίσματα περιλαμβάνονται ένα μολύβδινο αγγείο, ένας χάλκινος καθρέφτης, αδράχτι και βελόνες, καθώς και θραύσματα γυάλινων αγγείων, από προσφορές που έγιναν και μετά πετάχτηκαν μέσα στον τάφο, και επιβεβαιώνουν ότι η ταφή είναι σύγχρονη με το κτήριο και χρονολογείται στον 3ο αιώνα μ.Χ.
Το εντυπωσιακότερο απ’ όλα τα κοσμήματα είναι μια πόρπη από χρυσό και υαλομάζα, με ένθετο στο κέντρο το έξεργο, σχεδόν ολόγλυφο καμέο, που απεικονίζει φτερωτή Νίκη.
Ο ναός βρίσκεται στο νότιο τμήμα της κεντρικής ράχης της Σικίνου και περιβάλλεται από καλλιέργειες σε πεζούλες
Το αρχαίο μαυσωλείο, που δημιουργήθηκε στους μεταβατικούς αιώνες της Ύστερης Αρχαιότητας, υπήρξε διαχρονικά σημαντικό τοπόσημο για το νησί.
Πως μια Ρωμαία αρχόντισσα βρέθηκε στην απομακρυσμένη και ερημική Σίκινο;
Κατα μια εκδοχή της ιστορίας η οικογένειά της μπορεί να αποτελούσε πολιτική απειλή για την ηγεσία της Ρώμης και εξορίστηκε στη Σίκινο, που ήταν καταγεγραμμένος τόπος εξορίας των Ρωμαίων αυτοκρατόρων.
Κατά τις εργασίες αποκατάστασης της Επισκοπής, αποκαλύφθηκαν πολύτιμα τεκμήρια του παρελθόντος, όπως επιγραφές και σπαράγματα ρωμαϊκών και βυζαντινών τοιχογραφιών, για την διατήρηση των οποίων εγκαταστάθηκε σύστημα παρακολούθησης μικροκλίματος.
Το αρχαίο οικοδόμημα συνδυάζεται με διαδοχικές επεμβάσεις κατά τον μεσαίωνα και τα νεότερα χρόνια, προσφέροντας ένα μοναδικό παλίμψηστο ιστορικών περιόδων που σπάνια διασώζεται σε άλλες περιπτώσεις αρχαίων μνημείων.
Το βραβείο της Europa Nostra αφιερώθηκε στον πρόεδρο της ΕΛΛΕΤ Κώστα Καρρά που έφυγε από την ζωή. Έως τις 11 Σεπτεμβρίου είναι ανοικτή και η ψηφοφορία της Europa Nostra για το βραβείο κοινού. Μπορείτε να ψηφίσετε την Επισκοπή στον παρακάτω σύνδεσμο https://vote.europanostra.org/
Την μελέτη αποκατάστασης ανέλαβε το επιστημονικό προσωπικό της Εφορείας Αρχαιοτήτων Κυκλάδων, εγχείρημα που υποστηρίχθηκε από την ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ Περιβάλλοντος και Πολιτισμού και το Κοινωφελές Ίδρυμα Αθανασίου & Μαρίνας Μαρτίνου, με την χρηματοδότηση της στατικής και γεωτεχνικής μελέτης.
Το συνολικό έργο αποκατάστασης του μνημείου χρηματοδοτήθηκε από το Ευρωπαϊκό Ταμείο Περιφερειακής Ανάπτυξης και την Περιφέρεια Νοτίου Αιγαίου.
Η βράβευση της αναστήλωσης
Η κοινότητα της Σικίνου αφοσιωμένη στην αναστήλωση του μνημείου της Επισκοπής παρείχε κάθε υποστήριξη για την υλοποίηση του έργου.
Με το κτήριο κλειστό για το κοινό επί μισό αιώνα, η τοπική κοινωνία προσδοκά να αποκαταστήσει τον ζωτικό δεσμό της με το εμβληματικό μνημείο, αρχικά με την αναβίωση του ετήσιου εορτασμού του Δεκαπενταύγουστου και στη συνέχεια εγκαινιάζοντας πολιτιστικές δραστηριότητες σε συνεργασία με την Εφορεία Αρχαιοτήτων Κυκλάδων.
Το εσωτερικό του αναστηλωμένου ναού της Επισκοπής στη Σίκινο. Η αρχαιολογική έρευνα έδωσε περισσότερες πληροφορίες για τα ταφικά μνημεία της ρωμαϊκής περιόδου, καθώς και για την βυζαντινή ναοδομία στις Κυκλάδες.
Η Κριτική Επιτροπή Απονομής του Βραβείου επισημαίνει στην ανακοίνωσή της για την διάκριση:
«Αυτό το έργο συνδύασε την μεθοδική έρευνα με την σχολαστική συντήρηση που είχαν ως αποτέλεσμα την υψηλής ποιότητας αποκατάσταση του μνημείου. Το μνημείο της Επισκοπής αποτελεί εξαιρετικό πολιτιστικό τοπόσημο για το οποίο είναι ιδιαίτερα υπερήφανη η μικρή νησιωτική κοινότητα.
Κατά τις εργασίες αποκατάστασης του μνημείου επιδιώχθηκε η κατά το δυνατόν επανάχρηση αυθεντικών αρχιτεκτονικών μελών όπως επίσης ενσωματώθηκαν λίθοι που περισυλλέχθηκαν από τον περιβάλλοντα χώρο του.
Ο συνδυασμός αρχιτεκτονικών στοιχείων ενός μαυσωλείου της ρωμαϊκής εποχής με αυτά ενός βυζαντινού ναού δημιουργούν ένα μοναδικό μνημείο που είναι απλά καθηλωτικό».
Η τελετή απονομής
Η τελετή απονομής των Ευρωπαϊκών Βραβείων θα γίνει στις 26 Σεπτεμβρίου στην Πράγα, στο πρόσφατα ανακαινισμένο κτήριο της Κρατικής Όπερας, με οικοδεσπότες την επίτροπο της Ευρωπαϊκής Ένωσης σε θέματα Καινοτομίας, Έρευνας, Πολιτισμού, Εκπαίδευσης και Νεολαίας Μariya Gabriel και τον πρόεδρο του Εκτελεστικού Συμβουλίου της Europa Nostra δρ. Hermann Parzinger.
Έως τις 11 Σεπτεμβρίου είναι ανοικτή και η ψηφοφορία της Europa Nostra για το βραβείο κοινού. Μπορείτε να ψηφίσετε την Επισκοπή στον παρακάτω σύνδεσμο https://vote.europanostra.org/
Στην κατηγορία της συντήρησης βραβεύτηκαν επίσης η πυροβολαρχία Άαχεν του Βελγίου, το αποστακτήριο Atlungstad της Νορβηγίας, το μοναστηριακό συγκρότημα των Καπουτσίνων στο δάσος Sintra της Πορτογαλίας, ο Οίκος Θρησκευτικής Ελευθερίας στη Ρουμανία, η νήσος του Βασιλέως στη Μινόρκα της Ισπανίας και ο καθεδρικός ναός του Αγίου Ανδρέα στο Κίεβο της Ουκρανίας.
