Ο ΕΛΑΣίτης που διέταξε πυρ ενώ οι Γερμανοί είχαν για “ασπίδα” το γιο του. Η άγνωστη μάχη της Αντίστασης στα Δερβενοχώρια

Όλοι οι χωρικοί της περιοχής περίμεναν τις οδηγίες του Στέφα. Θα επιτίθονταν ή θα οπισθοχωρούσαν; Οι Γερμανοί βρίσκονταν πια στα πενήντα μέτρα και έπρεπε να παρθεί άμεσα μια απόφαση.

Τους Γερμανούς συνόδευαν τρία τσοπανόπουλα του χωριού, ανάμεσα τους και ο 18χρονος γιός του Στέφα, Γιώργος Μαλιάτσης. Πίστευαν πως με αυτόν τον τρόπο οι αντάρτες θα δίσταζαν να τους επιτεθούν. Χρησιμοποίησαν δηλαδή τα παιδιά σαν ασπίδα προστασίας.

Ο Στέφας στεκόταν αμίλητος. Η σιγουριά και η αυτοπεποίθηση του είχαν πλέον χαθεί. Τότε, τον πλησίασε ένας συγχωριανός του, τον ακούμπησε ελαφρά στις πλάτες και του είπε: “Λέγε Στέφα, λέγε”. Ο άτυχος πατέρας γύρισε και τον κοίταξε, κοντοστάθηκε για λίγο και ύστερα φώναξε: “φωτιά”.

Η εντολή που είχε δώσει ήταν ότι, μόνο όταν φωνάξει τη λέξη “φωτιά” θα επιτρεπόταν να ρίξουν οι χωριανοί. Τότε ξεκίνησε η θρυλική μάχη.

Οι λόγοι της επίθεσης

Στις αρχές Οκτωβρίου 1943 οι Ναζί κατακτητές ξεκίνησαν επιθέσεις σε όλη την Ελλάδα, ασκώντας έντονη βία, διότι είχαν φοβηθεί ύστερα από την συνθηκολόγηση των Ιταλών.

Στόχος τους ήταν να καταλάβουν τις ιταλοκρατούμενες περιοχές, να πάρουν στα χέρια τους τα ιταλικά όπλα που παρέδωσαν οι Ιταλοί στον ΕΛΑΣ και, κυρίως, να διαλύσουν το αντάρτικο, που εκείνη την περίοδο είχε ενισχυθεί, δίνοντας έτσι και ένα μήνυμα σε όσους στήριζαν την αντίσταση.

Η εισβολή των Γερμανών στην Πύλη Δερβενοχωρίων

Τα ξημερώματα της 15ης προς 16η Οκτωβρίου, ένας γερμανικός λόχος έφτασε στο Μάζι από το αεροδρόμιο της Ελευσίνας.

Ο λόχος είχε ως τελικό προορισμό την Πύλη, καθώς ήθελε να βρει τα όπλα που είχαν συγκεντρωθεί εκεί την προηγούμενη μέρα, να κάψει το χωριό και να τιμωρήσει τους κατοίκους.

Έτσι, τα ξημερώματα της 16ης Οκτωβρίου οι Γερμανοί έφτασαν στην Πύλη. Οι Πυλιώτες είχαν ενημερωθεί για την άφιξη των Γερμανών από έναν τσοπάνο που τους είδε επάνω στο βουνό και ήταν προετοιμασμένοι.

Την πρώτη ημέρα της μάχης οι Πυλιώτες κατάφεραν να εξοντώσουν τον εχθρό: 100 νεκροί και 42 αιχμάλωτοι.

Συνολικά, η μάχη διήρκησε 3 ημέρες. Την δεύτερη και τρίτη ημέρα στις 17 και 18 Οκτωβρίου, οι γερμανικές δυνάμεις επανήλθαν πολύ πιο ισχυρές και χτύπησαν αλύπητα τα Δερβενοχώρια. Οι ΕΛΑΣίτες του 34ου Συντάγματος και οι κάτοικοι της περιοχής αντιστάθηκαν με γενναιότητα και σθένος.

Στη διάρκεια της τριήμερης μάχης, 14 Πυλιώτες έχασαν τη ζωή τους.

Η λήξη της μάχης

Το απόγευμα πια της 18ης Οκτωβρίου, Οι μαχητές των Δερβενοχωρίων αποφάσισαν να υποχωρήσουν συντεταγμένα. Δεν μπόρεσαν να σταματήσουν τους Γερμανούς να κάψουν τις περιοχές που ήθελαν.

Πυρπόλησαν τα Κρώρα, την Πύλη, την Σκούρτα και την Πάνακτο. Το χωριό εκείνο που την γλύτωσε ήταν τα Καβάσαλα, τα οποία, αν και ήταν ξεχωριστή κοινότητα ανήκε στην Πάνακτο, διότι δεν συγκαταλεγόταν στα χωριά που έπρεπε να καούν.

Πηγή κεντρικής φωτογραφίας: Peter Katsampis (Google Maps)