“Όσοι επιζήσαμε μέναμε μαζί με τους νεκρούς”. Η άγνωστη μάχη στο χιονισμένο Ύψωμα 1220 που άνοιξε τον δρόμο για την Κλεισούρα

_{Απόσπασμα από το Πολεμικό Ημερολόγιο (Αναμνήσεις Ελληνοϊταλικού πολέμου) του εφέδρου ανθυπολοχαγού του Πυροβολικού Παναγιώτη Λιούπη, από το Καστράκι Φαρσάλων. Το παρόν κείμενο μας παραχώρησε ο φιλόλογος Θεόδωρος Νημάς από τα Τρίκαλα.}

Ο Παναγιώτης Λιούπης πρωταγωνίστησε στην άγνωστη ανακατάληψη του Υψώματος 1220 από τους Ιταλούς. Το Ύψωμα 1220 αποτελούσε σημαντικό προπύργιο των ιταλικών δυνάμεων και γι’αυτό φυλασσόταν από τους Μελανοχίτωνες, την άριστα εκπαιδευμένη προσωπική μονάδα του Μουσολίνι.

Η νικηφόρα έφοδος των Ελλήνων στο Ύψωμα σήμαινε την είσοδό τους στην Κλεισούρα και εξασφάλισε την στρατιωτική υπεροχή τους στην Ήπειρο συνολικά. Ο μοιραίος απολογισμός της μάχης έφτασε τους 1.500 νεκρούς και τραυματίες.

Η επιχείρηση εφόδου στο Ύψωμα 1220

Την 7η Δεκεμβρίου διετάχθη το Σύνταγμά μας να προχωρήσει και να καταλάβει το ύψωμα 1220. Περάσαμε τον ποταμό Μοκρίτσα και αρχίσαμε να ανεβαίνουμε προς το ύψωμα. Πιο κάτω από το ύψωμα ήσαν και άλλα πιο μικρά υψώματα και μέσα σ’ αυτά και το χωριό Αληποστιβάνι.

Προτού φθάσουν τα πρώτα (ελληνικά) τμήματα κοντά στο χωριό, εδέχθησαν πολλά πυρά και ήταν αδύνατο να προχωρήσουν άνευ της προπαρασκευής του Πυροβολικού και των όλμων μας. Πράγματι κάναμε βολή στο χωριό και στα υψώματα, αλλά οι Ιταλοί δεν υποχωρούν, όπως ξέραμε μέχρι προ ημερών στα προηγούμενα υψώματα.

Τι είχε συμβεί; Οι Ιταλοί είχαν φέρει άλλες μονάδες πιο καλές και τις ημέρες που εμείς μείναμε εκείθεν του ποταμού Μοκρίτσα, αυτοί φτιάσανε χαρακώματα και γραμμή αμύνης αποφασισμένοι να κρατήσουν το ορεινό συγκρότημα του 1220. Γιατί εάν αυτό έπεφτε, θα έπεφτε αναγκαστικά και η Κλεισούρα και εμείς θα απειλούσαμε πλέον τα μεγάλα ορεινά συγκροτήματα Νεμέρσκα και Τρεμπεσίνα.

Γιατί η Κλεισούρα είναι ένα χωριό που βρίσκεται στις όχθες του ποταμού Αώου και εκεί που διέρχεται ο ποταμός μεταξύ των δύο αυτών βουνών σχηματίζεται ένα στενό με πολύ απόκρημνα βράχια δεξιά και αριστερά. Αυτό το στενό οι Ιταλοί δεν θέλουν να το χάσουν, διότι εκεί στηρίζουν τη γραμμή άμυνάς τους. Τα τμήματα που ήρθαν ήσαν οι Μελανοχιτώνες, μία μονάδα άριστα εκπαιδευμένη και ήταν η προσωπική μονάδα του Μουσολίνι.

Η μάχη των Ελλήνων με τους Μελανοχίτωνες

Η πρώτη ημέρα πήγε χαμένη, δεν κατορθώσαμε να προχωρήσουμε καθόλου, γιατί η αντίσταση των Μελανοχιτώνων ήταν πολύ μεγάλη. Και την επομένη πάλι τα ίδια και αυτό συνεχίστηκε για μερικές ημέρες. Δεν μπορούσαμε να προχωρήσουμε. Ύστερα από πολλές επιθέσεις και, αφού ήρθαν και άλλα τμήματα από το βόρειο μέρος, κατελήφθη το χωριό Αλή-Ποσταβάνι.

Kάθε μικρό υψωματάκι μετέπειτα καταλαμβάνεται από τα τμήματα μας με πολλές θυσίες και κατορθώσαμε να φτάσουμε στο 1220 την 16η Δεκεμβρίου 1940 με πολλές απώλειες των τμημάτων μας.

Διαβάστε ακόμα: Οι φωτογράφοι του ελληνοιταλικού πολέμου που βρέθηκαν στην πρώτη γραμμή και απαθανάτισαν τον αγώνα των στρατιωτών στο μέτωπο

Ο καιρός έγινε χειρότερος, το χιόνι έχει φθάσει στα 50 εκατοστά και το κρύο πολύ τσουχτερό, ο ανεφοδιασμός πολύ κακός, γιατί γίνεται από τα βουνά και λόγω του καιρού τα ποτάμια είναι αδιάβατα και καθυστερούν πολύ τα μεταγωγικά, αφού τον δημόσιο δρόμο που πηγαίνει στην Κλεισούρα μέσω Πρεμετής, τον κατέχουν οι Ιταλοί.

Τώρα άρχισαν οι επιθέσεις προς το 1220, το ύψωμα που οι Ιταλοί έχουν μετατρέψει σ’ ένα οχυρό απόρθητο. Η πρώτη επίθεση του Συντάγματός μας ήταν αποτυχημένη και με πολλές απώλειες. Οι Ιταλοί μάς άφησαν να πλησιάσουμε στα συρματοπλέγματα που είχαν βάλει και άρχιζαν τα καταιγιστικά πυρά με τα μυδράλια που είχαν και με τους όλμους. Ήταν αδύνατο να προχωρήσουμε και κάθε προσπάθεια τολμηρών διμοιριτών ήταν καταδικασμένη και κατέληγε στον αφανισμό ολόκληρης της διμοιρίας.

Καθημερινώς συνεχίζονταν οι επιθέσεις χωρίς αποτέλεσμα. Οι Ιταλοί είχαν ενθαρρυνθεί και είχαν και ορισμένες επιτυχίες στις βολές του Πυροβολικού. Με τα εγκαιροφλεγή βλήματά τους (δηλαδή τα βλήματα που τα ρυθμίζανε και σκάγανε σε ύψος 4-5 μέτρα επάνω από το έδαφος) μας είχαν κυριολεκτικά καθηλώσει και όλη την ημέρα και τη νύχτα μάς σφυροκοπούσαν αδιάκοπα.

Οι απώλειές μας είναι μεγάλες, τα πτώματα των στρατιωτών και αξιωματικών παραμένουν εκεί που χτυπήθηκαν και εμείς οι επιζήσαντες είμεθα υποχρεωμένοι να μένουμε δίπλα τους ημέρα και νύχτα, γιατί δεν υπάρχει άλλη λύση, το έδαφος είναι περιορισμένο και σε κάθε απόπειρά μας να ξεμυτίσουμε, οι Ιταλοί μας έβαζαν με όλα τα μέσα που διέθεταν.

Το ύψωμα αυτό είχε γίνει φόβος και τρόμος. Οι στρατιώτες μας χάσανε το θάρρος και την τόλμη που είχαν πριν. Και άλλες επιθέσεις από περισσότερα τμήματα πάλι απέτυχαν.

Η κατάληψη του Υψώματος 1220

Το Γενικό Επιτελείο σκέφτηκε να αλλάξει τακτική. Η κατά μέτωπο επίθεση ήταν πλέον άνευ αποτελέσματος και το πυροβολικό και οι όλμοι που διέθετε γι’ αυτό το ύψωμα ανεπαρκή. Βαρύ πυροβολικό δεν μπορούσε να μας πλησιάσει, γιατί οι Ιταλοί οπισθοχωρούντες είχαν ανατινάξει όλες τις γέφυρες του δρόμου

Πρεμετής – Κλεισούρας και το Τάγμα Γεφυροποιών εργαζότανε μέρα και νύχτα για να αποκαταστήσει τη συγκοινωνία.

Τώρα το πυροβολικό μπορούσε να έλθει στον δρόμο και να φτάνουν οι βολές του το ύψωμα. Διετάχθησαν όλα τα τμήματα του πυροβολικού να φτάσουν κοντά στο 1220 και με έναν καταμερισμό του εδάφους έγινε η προετοιμασία για την τελική επίθεση.

Την 28η Δεκεμβρίου και επί 2 ώρες το πρωί από τις 5 μέχρι τις 7, όλες οι μονάδες του πυροβολικού και όλμων έβαλαν κατά του υψώματος συνεχώς. Τόση ήταν η σφοδρότητα και η ταχύτητα των βολών του πυροβολικού που συνεχώς πάνω μας ευρίσκοντο βλήματα και, εάν ήταν δυνατόν να σηκώσουμε ένα ξύλο στο ύψος που περνούσαν, ασφαλώς θα το έβρισκε κάποιο βλήμα να το χτυπήσει.

Τα τμήματα του πεζικού είχαν πλησιάσει κοντά στο ύψωμα και όταν τελείωσε η βολή του πυροβολικού, αμέσως επιτέθηκαν και χωρίς να ρίξουν μία σφαίρα ανέβηκαν στο ύψωμα και βρήκαν ένα ύψωμα κυριολεκτικά οργωμένο. Το ύψωμα 1220 είχε πέσει επιτέλους, ύστερα από πολλές ημέρες και με ανυπολόγιστες απώλειες. Αργότερα μάθαμε ότι οι απώλειες μας ήταν περίπου 1.500 νεκροί και τραυματίες, αξιωματικοί και οπλίτες.

Το ύψωμα 897

Έμεινε όμως ακόμη ένα άλλο, πιο μικρό ύψωμα. Το 897, που ήταν στο δυτικό μέρος του 1220 και που επέμεναν ακόμη οι Ιταλοί να το υπερασπίζουν με μανία. Το ύψωμα αυτό είχε διαταχθεί το δικό μας Σύν/γμα να το καταλάβει. Μετά την κατάληψη του 1220 τα δικά μας τμήματα επιτέθηκαν κατά του 897. Οι Ιταλοί Μελανοχίτωνες δεν θέλουν να το εγκαταλείψουν. Εμείς όμως πήραμε θάρρος και με τόλμη επιτιθέμεθα ακάθεκτοι και το απόγευμα αναγκάζουμε τους Ιταλούς να το εγκαταλείψουν.

Όταν ανέβηκα επάνω στο ύψωμα, ήμουν μαζί με τα πρώτα τμήματα για να κατευθύνω τη βολή των όλμων, είδα κάτι που μου έκανε μεγάλη κατάπληξη. Στο τέλος ενός χαρακώματος, που ήμουν, επάνω στο ύψωμα είχαν εγκαταστήσει οι Ιταλοί ένα μυδράλιο. Εκεί στη θέση των σκοπευτών ήταν νεκροί δύο Ιταλοί, ο ένας πάνω στον άλλον μέσα στο χαράκωμα και ένας τρίτος νεκρός, από σφαίρα στο κεφάλι, είχε πέσει επάνω στο μυδράλιο, στο οποίο μόλις είχε βάλει μια ταινία με 350 σφαίρες. Δεν πρόλαβε όμως να τη χρησιμοποιήσει, γιατί σκοτώθηκε και εκείνος από καλό σκοπευτή Έλληνα αντίπαλο.

Δεν χάνω καθόλου καιρό τον σπρώχνω μέσα στο χαράκωμα και γυρίζω το μυδράλιο προς το μέρος που φεύγανε οι Ιταλοί και ήταν πάρα πολλοί, είχε μαυρίσει μια πλαγιά. Άρχισα να βάλω και να θερίζω κυριολεκτικά τους οπισθοχωρούντες Ιταλούς. Ένας λοχαγός, που έφτασε εκείνη τη στιγμή εκεί, με σήκωσε τραβώντας από το μυδράλιο και μου λέει “φτάνει, δεν τους λυπάσαι;“.

Η αλήθεια είναι πως μας είχανε φέρει σε τέτοια κατάσταση που μας αφηρέθη κάθε ανθρωπισμός και η μανία μας ήταν η εκδίκηση.

Πηγή αρχικής φωτογραφίας: Wikipedia

Διαβάστε ακόμα στη “ΜτΧ”: Οι Ιταλοί βομβάρδιζαν ακόμη και τα ορεινά χειρουργεία στον πόλεμο του 1940. Οι άγνωστοι ήρωες του υγειονομικού και οι ακρωτηριασμοί. Οι παγόπληκτοι ξεπέρασαν τους 23.000