Η άγνωστη ιστορία του υπολοχαγού Τζον Γιάνναρη και του “ελληνικού τάγματος 122” των ΗΠΑ. Απαρτιζόταν μόνο από ελληνικής καταγωγής στρατιώτες και ρήμαξε τους Γερμανούς στα σαμποτάζ

Τον χειμώνα του 1944 αποβιβάστηκε στην Ελλάδα μια μονάδα καταδρομέων του αμερικανικού στρατού με σκοπό να ενισχύσει την αντίσταση απέναντι στις γερμανικές δυνάμεις κατοχής. Ήταν  το “Ελληνικό Τάγμα 122” το οποίο απαρτιζόταν από 12 αξιωματικούς και 120 νεαρούς μετανάστες, φοιτητές και Ελληνοαμερικάνους στρατιώτες. Το Τάγμα δημιουργήθηκε ύστερα από εντολή του Αμερικανού προέδρου Φράνκλιν Ρούσβελτ, ο οποίος ανταποκρίθηκε στο κάλεσμα της ελληνικής κοινότητας στις ΗΠΑ και στην έκκληση της κυβέρνησης του Καΐρου, για βοήθεια απέναντι στους Ναζί.

Οι ειδικά εκπαιδευμένοι κομάντος είχαν ως κύρια αποστολή να σαμποτάρουν τον γερμανικό στρατό, να προκαλέσουν χτυπήματα στο δίκτυο επικοινωνίας του και να ενισχύσουν την ελληνική αντίσταση. Ανάμεσα τους ήταν και ο Τζον Γιάνναρης, υπολοχαγός του αμερικανικού στρατού, γνωστός με το ψευδώνυμο “YANNIS”.

Ο Ελληνοαμερικάνος Γιάνναρης επιλέχθηκε ως επικεφαλής μονάδας, αν και ήταν μόλις 22 ετών

Το Τάγμα 122 χωρίστηκε σε 8 ομάδες. Η καθεμιά είχε αναλάβει συγκεκριμένες αποστολές σε διαφορετικά μέρη της χώρας, από την Ήπειρο μέχρι την Πελοπόννησο. Ο Ελληνοαμερικανός Τζον Γιάνναρης μαζί με τους άνδρες του τάγματος αποβιβάστηκαν κάπου στην Πάργα, όπως προέβλεπε η μυστική τους αποστολή. Ο υπολοχαγός του Αμερικανικού Στρατού είχε αποσπασθεί στο Γραφείο Στρατηγικών Επιχειρήσεων, την  “OSS” που ήταν πρόγονος της CIA.

Ο 22χρονος υπολοχαγός από το Σικάγο, Τζον Γιάνναρης, τέθηκε επικεφαλής της δεύτερης από τις οκτώ ομάδες. Στις 18 Ιουνίου 1944, η ομάδα του εισήλθε στην Ελλάδα και για δυο εβδομάδες χρειάστηκε να διασχίσουν μέχρι και βουνά, για να φτάσουν την 1η Ιουλίου στο χωριό Παππά Φθιώτιδας. Η ομάδα του Γιάνναρη, όπως και όλο το Τάγμα, ήταν κατάλληλα εκπαιδευμένο και μπόρεσε να ανταποκριθεί στις επίπονες μετακινήσεις. Ο Γιάνναρης είχε πει πως η εκπαίδευση του Τάγματος 122 ήταν σκληρή και εξουθενωτική. Μέρος της εκπαίδευσης ήταν να σκαρφαλώνουν το όρος Τσεγιέν από τη μια πλευρά και να κατεβαίνουν από την άλλη, χωρίς φαγητό και νερό. Το υψόμετρο του όρους άγγιζε τα τρεις χιλιάδες μέτρα. Το ύψος του Ολύμπου δηλαδή.

Το χωριό αποτέλεσε και την βάση της ομάδας του Γιάνναρη. Επιλέχθηκε γιατί ήταν μεν απομονωμένο, αλλά απείχε μόλις 10 χιλιόμετρα από τον σιδηροδρομικό άξονα Αθήνας – Θεσ­σαλονίκης. Οι Ελληνοαμερικανοί εθελοντές είχαν ως έδρα τους το Δημοτικό Σχολείο του χωριού. Πραγματοποιούσαν τις επιχειρήσεις τους κυρίως τις βραδινές ώρες με τη βοήθεια των ντόπιων, οι οποίοι τους οδηγούσαν μέσα από τα κρυφά μονοπάτια του χωριού. Σύμφωνα με το προσωπικό αρχείο του Τζον Γιάνναρη, η μονάδα του έκανε 14 επιχειρήσεις και οι απώλειες ήταν ελάχιστες. Λέγεται, μάλιστα, πως  ο τελικός απολογισμός των καταστροφών που πέτυχαν ήταν αρκετά μεγαλύτερος των προσδοκιών.

Η διαταγή του Χίτλερ για σύλληψη των κομάντο έπεσε στο κενό. Το Τάγμα 122 πέτυχε σημαντικά χτυπήματα στις γερμανικές δυνάμεις κατοχής

Στις 18 Οκτώβρη 1942, ο Χίτλερ έχοντας επίγνωση της απειλής που πρόκειται να δημιουργήσουν επίλεκτες ομάδες κομάντο από αντίπαλες δυνάμεις είχε δώσει διαταγή την πλήρη εξουδετέρωσή τους. “Ακόμα κι αν φέρουν στρατιωτικές εμφανίσεις, ένοπλοι ή άοπλοι, σε μάχη ή όχι, πρέπει να θανατωθούν, μέχρι και ο τελευταίος από αυτούς”. Φημολογήθηκε μάλιστα πως θα προσέφερε ανταμοιβή σύλληψης σε χρυσό, ανάλογο του βάρους του εκάστοτε συλληφθέντα. Φήμες εν καιρώ πολέμου…

Η μονάδα υπό την αρχηγία του Γιάνναρη κατάφερε να μην γίνει αντιληπτή από τις ναζιστικές δυνάμεις και κατέστρεψε σιδηροτροχιές μεγάλου μήκους και αμαξοστοιχίες. Κατά τη διάρκεια των επιχειρήσεών τους σκοτώθηκαν περίπου 800 Γερμανοί στρατιώτες ενώ πραγματοποιήθηκε ένας από τους κεντρικούς στόχους της ομάδας. Η καθυστέρηση του ανεφοδιασμού των γερμανικών στρατευμάτων από την Αφρική, κάτι που βοήθησε σημαντικά την πορεία του πολέμου.

Οι οκτώ μονάδες πραγματοποίησαν συνολικά 76 επιχειρήσεις στην Ελλάδα. Περισσότεροι από δυο χιλιάδες άντρες των αντίπαλων δυνάμεων σκοτώθηκαν, τραυματίστηκαν ή και συνελήφθησαν. Καταστράφηκαν 15 γέφυρες, 11 ατμομηχανές, 63 στρατιωτικά οχήματα, 6 φρουρές και περισσότερα από 9.000 μέτρα σιδηροδρόμων. Λαμβάνοντας υπόψη τις ιδιαίτερα παράτολμες αποστολές τους, το Ελληνικό Τάγμα 122 υπέστη πολύ λίγες απώλειες. Μόλις τρεις νεκροί, 23 τραυματίες και κανένας συλληφθέντας.

Ο τραυματισμός του Γιάνναρη στη μάχη και η διάσωσή του από Βρετανό πιλότο

Στις 8 Σεπτεμβρίου 1944, ο υπολοχαγός Τζον Γιάνναρης εκτελούσε την δέκατη αποστολή, μαζί με την υπόλοιπη ομάδα του. Κατά τη διάρκεια της μάχης ένας από τη μονάδα τραυματίστηκε. Ο Τζον Γιάνναρης , έτρεξε προς το μέρος του και πάτησε μια αντιαρματική νάρκη. Τραυματίστηκε σε όλο του το σώμα και κυρίως στα άκρα του.

Η περίθαλψη σε νοσοκομείο φυσικά ήταν αδιανόητη. Οι φόβοι ότι θα πέθαινε γίνονταν ολοένα και μεγαλύτεροι. Για αρκετές μέρες σερνόταν στο δάσος μέχρι που τον βρήκαν δυο γυναίκες του χωριού και τον μετέφεραν σε μια κοντινή καλύβα.

Στις 17 Σεπτεμβρίου 1944, και ενώ η ζωή του Γιάνναρη μετρούσε αντίστροφα, ο Βρετανός πιλότος Norman H. Attenborrow, εμφανίστηκε σαν από μηχανής θεός. Ο Γιάνναρης είχε βρεθεί σε ένα αυτοσχέδιο ιατρείο που είχε στήσει ένας οδοντίατρος από την Αϊόβα, ο Ρόμπερτ Μόγιες, κοντά στην Καρδίτσα. Την ώρα που ο Μόγιες φρόντιζε τους ασθενείς του και ενώ έδινε λίγες ελπίδες στον Γιάνναρη, ακούστηκε ένας εκκωφαντικός θόρυβος. Οι τέντες του ιατρείου διασκορπίστηκαν και ο πιλότος Norman H. Attenborrow έδωσε διαταγή από το αεροσκάφος να ανέβει ο Γιάνναρης. Ο Ρόμπερτ Μόγιες περιγράφει σε ηχογραφημένο μήνυμα, πως ήταν ιδιαίτερα δύσκολο για τον υπολοχαγό να ανέβει, καθώς υπήρχε υποστήριξη για το κεφάλι και τα πόδια, αλλά όχι για το υπόλοιπο σώμα. Ο Γιάνναρης ήταν σε κρίσιμη κατάσταση.

Ο Βρετανός πιλότος έσκισε το πουκάμισο του Γιάνναρη και το τύλιξε γύρω απ’ την πλάτη του για να τον σηκώσει.

Έβαλε σε κίνδυνο τη ζωή του, αφού μπορούσε να γίνει εύκολα αντιληπτός από τους εχθρούς, αλλά τελικά  χωρίς συνοδεία καταδιωκτικών, κατάφερε να μεταφέρει τον Τζον Γιάνναρη στην Ιταλία. Από εκεί μεταφέρθηκε σε Αμερικανικό πλωτό νοσοκομείο. Έζησε τρία χρόνια στα νοσοκομεία και αρχικά του έδιναν ελάχιστες πιθανότητες επιβίωσης. Σε πείσμα των συνθηκών έζησε και έβαλε σκοπό του να συναντήσει τον πιλότο που του έσωσε τη ζωή. Ύστερα από επίμονη και εξονυχιστική έρευνα, κατάφερε να τον εντοπίσει και να τον ευχαριστήσει, 50 χρόνια μετά την διάσωσή του! Ο υπολοχαγός Τζον Γιάνναρης απεβίωσε στις 6 Φεβρουαρίου 2015.

Το Τάγμα 122 βραβεύτηκε

Το 2010 δημοσιεύτηκε μια δήλωση του Τζον Γιάνναρη στο βιβλίο, σχετικά με την απονομή βραβείων στην ομάδα του από τον Αμερικανικό Στρατό. Με μια δόση πικρίας ο Γιάνναρης είπε πως “ήθελα να αναβαθμίσουν το αρχικό βραβείο για τους άνδρες μου. Εγώ δε θέλω τίποτα“. Ο Γιάνναρης ήλπιζε πως οι δυνάμεις του Στρατού θα έψαχναν τον κάθε έναν από αυτούς που πήραν μέρος στην ειδική αποστολή, θα έβρισκαν τη διεύθυνσή τους και θα τους έστελναν το αντίστοιχο βραβείο. Σε αντίθεση με τις προσδοκίες του, ο Γιάνναρης έλαβε δυο χαρτόκουτα με μετάλλια και μεγάλους πλαστικούς φακέλους με διάφορα πιστοποιητικά και έγγραφα. Εν ολίγοις, του ανατέθηκε να διανείμει τα βραβεία και να πραγματοποιήσει ο ίδιος την αντίστοιχη έρευνα.

Λίγα χρόνια αργότερα, τον Μάρτιο του 2018, οι βετεράνοι του Τάγματος 122 τιμήθηκαν, αυτή τη φορά στο Καπιτώλιο της Ουάσιγκτον, σε μια τελετή που τους απένειμαν το Χρυσό Μετάλλιο του Κογκρέσου.

Το τάγμα ονομάστηκε 122 επειδή κατά τη δημιουργία του τόσα χρόνια είχαν περάσει από την ελληνική επανάσταση του 1821. Η ιστορία του είναι γνωστή παρά σε ελάχιστους ειδήμονες ή και καθόλου. Η δράση τους αποσιωπήθηκε στα ταραγμένα χρόνια που ακολούθησαν και υπήρξαν βασανιστικά για την ελληνική κοινωνία. Κι όμως ήταν ελληνόπουλα που θα μπορούσαν να είχαν αποφύγει τους κινδύνους του πολέμου και να κρυφτούν πίσω από την ελληνική τους καταγωγή για να μην υπηρετήσουν στον αμερικανικό στρατό. Επέλεξαν το ακριβώς αντίθετο και μέχρι τα βαθιά τους γεράματα έλεγαν πάντα ότι ήταν από τα ομορφότερα πράγματα που έκαναν στη ζωή τους. Να υπερασπιστούν την ελευθερία της πατρίδας τους.

Πηγή χαρακτηριστικής φωτογραφίας: Greece at WWII Archives

Διαβάστε ακόμη στη “ΜτΧ”: Το άγνωστο Ελληνοαμερικανικό Τάγμα 122 που πολέμησε κρυφά στην κατεχόμενη Ελλάδα και είχε μόνο έναν νεκρό. Αποστολή τους ήταν να κάνουν σαμποτάζ στον γερμανικό στρατό.