Η Αγία Σοφία πριν από την Άλωση της Κωνσταντινούπολης. Ο θόλος κατασκευάστηκε με ελαφρόπετρες από τη Ρόδο και στην κορυφή ήταν τοποθετημένος ο μέγας “ερυσίπτολις σταυρός”

Ο Ναός της Αγίας Σοφίας, όπως ήταν προ της Αλώσεως της Κωνσταντινούπολης απεικονίζεται σε λιθογραφία που βρίσκεται στη συλλογή Λαϊκών Εικόνων του Εθνικού Ιστορικού Μουσείου. Εξωτερικά και επί της κορυφής του θόλου διακρίνεται ο μέγας “ερυσίπτολις σταυρός” (= έρεισμα της πόλης), που σήμερα έχει αντικατασταθεί με την ημισέληνο.

 Μετά τη μετατροπή του ναού σε μουσουλμανικό τέμενος προστέθηκαν τέσσερις μιναρέδες.

Η πρώτη Αγία Σοφία εγκαινιάστηκε το 360 επί της αυτοκρατορίας του Κωνσταντίου Β΄ και μαζί με το ναό της Αγίας Ειρήνης αποτελούσε τον κύριο καθεδρικό ναό της πρωτεύουσας και έδρα του Πατριαρχείου της Κωνσταντινούπολης.

Καταστράφηκε από πυρκαγιά το 404 και χτίστηκε εξαρχής τα επόμενα χρόνια. Ο νέος ναός εγκαινιάστηκε το 415 επί βασιλείας του Θεοδοσίου Β΄ και καταστράφηκε από τους οπαδούς του πατριάρχη επειδή ο Θεοδόσιος είχε μια διαμάχη με τον Πατριάρχη.

Διαβάστε ακόμα :«Νενίκηκά σε Σολομών». Η ιστορική φράση του Ιουστινιανού όταν αντίκρισε την Αγία Σοφία στα εγκαίνια. Τι συνέβη στα εντυπωσιακά θυρανοίξια του ναού 

Το κτίσιμο του ναού που διατηρείται έως σήμερα δρομολογήθηκε από τον αυτοκράτορα Ιουστινιανό Α’. Ως αρχιτέκτονες του ναού ορίστηκαν οι γεωμέτρες Ανθέμιος από τις Τράλλεις και Ισίδωρος από τη Μίλητο.

Η κατασκευή του ολοκληρώθηκε σε μικρό χρονικό διάστημα και τα εγκαίνιά του τελέστηκαν στις 27 Δεκεμβρίου 537. Τότε, σύμφωνα με το θρύλο, ο Ιουστινιανός αναφώνησε «Δόξα τω Θεώ τω καταξιώσαντί με τοιούτον έργον επιτελέσαι. Νενίκηκά σε, Σολομών!»

Με αυτό τον τρόπο εξέφρασε τον θαυμασμό του για το μνημείο που ξεπέρασε σε λάμψη τον Ναό του Σολομώντα στα Ιεροσόλυμα.

Στο προαύλιο του ναού λέγεται πως υπήρχε κρήνη, στην οποία ανεγράφετο η καρκινική φράση «ΝΙΨΟΝΑΝΟΜΗΜΑΤΑΜΗΜΟΝΑΝΟΨΙΝ», δηλαδή νίψον ανομήματα μη μόναν όψιν, που σημαίνει “ξέπλυνε τις αμαρτίες σου και όχι μόνο το πρόσωπό σου”.

Η φράση αυτή, αν διαβαστεί ανάποδα (από δεξιά προς τα αριστερά) αποδίδει τις ίδιες λέξεις και επομένως και το αυτό νόημα.

Ο τρούλος

Ολόκληρος ο Ναός καταυγάζεται από το φως που προσφέρουν 100 παράθυρα. Τα 40 από αυτά βρίσκονται επί της στεφάνης του θόλου και τα υπόλοιπα στα ημιθόλια, τις κόγχες και τους τοίχους. Έτσι  προσδίδουν την εικόνα της ανακρέμασης του θόλου από τον ουρανό, οι δε ακτίνες του Ήλιου που εισέρχονται στο χώρο δίνουν την εντύπωση να άγονται από τους ουρανούς.

Στη κατασκευή του θόλου έχουν χρησιμοποιηθεί ελαφρόπετρες από τη Ρόδο που φέρουν την επιγραφή “Μεγάλης Εκκλησίας του Κωνσταντίνου”.

Οι καταστροφές στις δύο Αλώσεις

Κατά την περίοδο των Σταυροφοριών και συγκεκριμένα την περίοδο 1204-1261, ο ναός έγινε Ρωμαιοκαθολικός και μετά την Άλωση της Κωνσταντινούπολης από τον Μωάμεθ τον Πορθητή το 1453 μετατράπηκε σε μουσουλμανικό τέμενος. Η Αγία Σοφία και στις δύο περιόδους υπέστη μεγάλες ζημιές, ιδιαίτερα κατά την διάρκεια της άλωσης από τους Φράγκους.

Κατά την περίοδο της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας ασβεστώθηκαν οι τοιχογραφίες εξαιτίας της ισλαμικής θεώρησης της απεικόνισης του ανθρώπινου σώματος ως βλασφημίας.

To 1934, o Μουσταφά Κεμάλ Ατατούρκ στα πλαίσια του εκσυγχρονισμού της Τουρκίας μετέτρεψε το ισλαμικό τέμενος σε μουσείο. Μέχρι τον Ιούλιο του 2020 συνέχισε να λειτουργεί ως μουσείο και χώρος πολιτισμού.

Στις 10 Ιουλίου 2020, το Συμβούλιο της Επικρατείας της Τουρκίας αποφάσισε υπέρ της δυνατότητας μετατροπής σε τέμενος. Αμέσως μετά ο πρόεδρος της Τουρκίας Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν υπέγραψε τη σχετική απόφαση. Σε διάγγελμα του ο Τούρκος πρόεδρος προανήγγειλε ότι η πρώτη μουσουλμανική προσευχή θα πραγματοποιηθεί στις 24 Ιουλίου.

Κατά της μετατροπής τάχθηκαν πολιτικές και θρησκευτικές αρχές στις ΗΠΑ, την Ευρωπαϊκή Ένωση και τη Ρωσία, αλλά και η UNESCO, η οποία συγκαταλέγει το μνημείο από το 1985 στον Κατάλογο Μνημείων Παγκόσμιας Κληρονομιάς.

Με πληροφορίες από wikipedia –  Φωτογραφίες : Δήμητρα Στασινοπούλου

Διαβάστε ακόμα: Η τελευταία λειτουργία στην Αγία Σοφία έγινε 466 χρόνια μετά την Άλωση της Πόλης. Η «καταδρομική» ενέργεια του παπά Λευτέρη και το διπλωματικό επεισόδιο (βίντεο)