Ποια ήταν η θρυλική πάπισσα Ιωάννα που μεταμφιέστηκε σε άνδρα και κατάφερε να γίνει μοναχός και στη συνέχεια Ποντίφικας. Πως αποκαλύφθηκε

Ποια ήταν η Πάπισσα Ιωάννα η οποία φέρεται να κατέλαβε τον παπικό θρόνο για κάποια χρονική περίοδο το Μεσαίωνα;

Η ιστορία εμφανίστηκε για πρώτη φορά στα χρονικά του 13ου αιώνα και στη συνέχεια εξαπλώθηκε σε όλη την Ευρώπη. Για αιώνες θεωρούνταν αληθινή, αν και οι περισσότεροι σύγχρονοι ιστορικοί τη θεωρούν φανταστική ιστορία, προερχόμενη από τη λαογραφία σχετικά με τα ρωμαϊκά μνημεία ή από αντι-παπική σάτιρα.

Η πρώτη γραπτή αναφορά για την Πάπισσα Ιωάννα βρίσκεται σε ένα έργο του 13ου αιώνα γνωστό με τον τίτλο Chronica universalis, Mettensis. Σύμφωνα με το συγγραφέα, έναν Δομινικανό χρονικογράφο, τον Ζαν ντε Μειγύ, υπήρχε ένας ανώνυμος Πάπας που δεν καταγράφτηκε στη λίστα των αρχιεπισκόπων της Ρώμης επειδή ήταν γυναίκα μεταμφιεσμένη σε άντρα.

Ο χρονικογράφος αναφέρει ότι επρόκειτο για μια πολύ ικανή γυναίκα που κατόρθωσε να αναρριχηθεί στο υψηλό αυτό αξίωμα του προκαθήμενου της Ρωμαιοκαθολικής εκκλησίας.

Επίσης αναφέρει ότι ο τάφος της έχει επάνω τη λατινική φράση, “Petre, Oater Patrum, Papisse Prodito Partum” που σημαίνει: “Ω, Πέτρο , πατέρα των πατέρων, πρόδωσες την εγκυμονούσα Πάπισσα.”

Βέβαια, ο χρονικογράφος Μεϊγύ αρχίζει την αφήγησή του με την επισήμανση ότι χρειάζεται επαλήθευση της ιστορίας, δείχνοντας ότι ακόμα και ο ίδιος δεν είναι βέβαιος αν ήταν βάσιμη.

Την ιστορία για μία γυναίκα Πάπισσα μεταμφιεσμένη σε άντρα πραγματεύεται και ένας ανώνυμος μοναχός από το τάγμα των Φραγκισκανών του Έρφουρτ στο έργο του Chronica minor, αλλά και ένας Δομινικανός ιεροεξεταστής ο Ετιέν ντε Μπουρμπόν.

Ενώ η ιστορία του Chronica minor και του Μειγύ είναι παρόμοιες, ο Ετιέν ντε Μπουρμπόν συμπεριλαμβάνει πληροφορίες για το θάνατο της Πάπισσας.

Ο συγγραφέας αναφέρει ότι η Πάπισσα γέννησε δημοσίως αποκαλύπτοντας έτσι το πραγματικό της φύλο.

Η πιο γνωστή εκδοχή της ιστορίας για την πάπισσα όμως προέρχεται από το “Χρονικόν για τους Πάπες και τους αυτοκράτορες” (Chronicon pontificum et imperatorum) που γράφτηκε από έναν μοναχό του τάγματος των Δομινικανών τον Μαρτίνο Πολόνο.

Χάρη στους δεσμούς που διατηρούσε με την Ρώμη, ο Μαρτίνος είχε αποκτήσει φήμη και αξιοπιστία για αυτό το έργο του κυκλοφόρησε ευρέως και επισκίασε όλες τις αναφορές των προηγούμενων συγγραφέων πάνω στο ίδιο θέμα. Ο Μαρτίνος παρουσιάζει στο έργο του μια λεπτομερή περιγραφή για τη ζωή της Πάπισσας.

Στην πραγματικότητα χάρη στο έργο του μαθαίνουμε το όνομά της, καθώς επίσης και πολλές άλλες πληροφορίες.

Επρόκειτο για Αγγλίδα που γεννήθηκε στην πόλη Mainz. Σύμφωνα με τον μοναχό Μαρτίνο, έφτασε στη Ρώμη και μεταμφιεσμένη σε άντρα κατάφερε να γίνει μοναχός, παίρνοντας το όνομα Johannes Anglicus.

Χάρη στη μόρφωση και τους τρόπους της έγινε ιδιαίτερα συμπαθητική και με γοργούς ρυθμούς κατάφερε να ανέβει τις βαθμίδες της εκκλησίας μέχρι που κατάφερε να εκλεγεί παμψηφεί Πάπας μετά τον θάνατο του Λέοντα Δ’ (855). Η θητεία της διήρκεσε δύο χρόνια, εφτά μήνες και τέσσερις ημέρες.

Αν και ο Μαρτίνος αποκαλύπτει ελάχιστα για τις πηγές του στο έργο του αφήνει να εννοηθεί ότι και ο ίδιος, όπως και οι προηγούμενοι συγγραφείς που ασχολήθηκαν με το θέμα της Πάπισσας, ποτέ δεν επιβεβαιώθηκαν. Υπάρχει επίσης αναφορά πως η ιστορία της Πάπισσας ήταν μεταγενέστερη προσθήκη και πως δεν ήταν έργο του ίδιου του συγγραφέα.

Η αποκάλυψη της ταυτότητας

Και ενώ όλοι τη νόμιζαν άντρα, αποκαλύφθηκε η αλήθεια με τον πιο σκανδαλώδη τρόπο: Κατά την διάρκεια μιας πομπής από τον Άγιο Πέτρο (έδρα του πάπα) στον Άγιο Ιωάννη του Λατερανού στη συμβολή δύο οδών που ακόμη υπάρχουν, κοντά στο Κολοσσαίο, η πάπισσα Ιωάννα έπεσε από το άλογο και μπροστά στα κατάπληκτα μάτια των παρευρισκόμενων, έφερε στο φως ένα μωρό!

Υπάρχουν διάφορες εκδοχές ως προς τα μετέπειτα γεγονότα  σύμφωνα με μια πρώτη εκδοχή, η πάπισσα πέθανε κατά την γέννα, ενώ κατά μια δεύτερη εκδοχή, κλείστηκε σε απομόνωση σε μοναστήρι για να μεταμελήσει και να εξιλεωθεί για τις αμαρτίες της.

Μια τρίτη, αναφέρει πως λιθοβολήθηκε μέχρι θανάτου από το εξαγριωμένο πλήθος.

Το σημείο της via dei Querceti που συνέβη το περιστατικό ήταν πάντα γνωστό, ο δρόμος είχε μάλιστα μετονομαστεί σε vicus Papisse (δρομάκι της πάπισσας).

Μέσα στο  εικονοστάσι υπάρχει μια παλιά τοιχογραφία της Παναγίας με το Βρέφος. Υποστηρίζεται πως φιλοτεχνήθηκε κατά τον Μεσαίωνα, την εποχή του μύθου.

Για να γίνει το μυστήριο ακόμη πιο πυκνό, από διάφορα έγγραφα της εποχής προκύπτει αποδεδειγμένα πως στο σημείο αυτό βρίσκονταν μια οικία η οποία ανήκε σε κάποιον…Ιωάννη Πάπα! Πάντως, από τότε δεν ξαναπέρασε από εκεί η παπική πομπή για το Λατερανό.

 “Σωματικός έλεγχος” σε κάθε νέο Πάπα

Λέγεται επίσης πως ύστερα από αυτό το πάθημα της παπικής εκκλησίας, καθιερώθηκε ο «σωματικός έλεγχος» για την ανακήρυξη του νέου Πάπα.

Μετά την εκλογή του ο νέος πάπας πρέπει να μεταβεί στον Άγιο Ιωάννη του Λατερανού για να γίνει η επίσημη αναγνώρισή του.

Από τον Μεσαίωνα και μετά καθιερώθηκε να κάθεται ο νεοεκλεγείς πάπας σε δύο ειδικούς θρόνους (sedes stercoraria) που βρίσκονταν εκεί και που ήταν εφοδιασμένοι με μια οπή.

Τότε ένας κληρικός βάζει από κάτω το χέρι του για να ελέγξει τα γεννητικά όργανα του πάπα. Αν πράγματι είναι  άντρας, τότε ο ελεγκτής αναφωνούσε «Habet!» (δηλ. “Έχει!”).

Για παράδειγμα, στις κολώνες του Ιταλού γλύπτη και ζωγράφου, Μπερνίνι στη βασιλική του Αγίου Πέτρου στο Βατικανό, επτά γλυπτά δείχνουν μία γυναίκα η έκφραση της οποίας δείχνει ότι βρίσκεται σε τοκετό.

Το όγδοο γλυπτό είναι ενός παιδιού που ερμηνεύεται ως το παιδί της Πάπισσας. Όμως υπάρχουν πολλές άλλες πιθανές ερμηνείες αυτών των γλυπτών.

Η πιο δημοφιλής είναι ότι γυναίκα αυτή είναι ανηψιά του Πάπα Ουρβανού του Ή , η οποία γέννησε, ενώ ο Μπερνίνι φιλοτεχνούσε τα γλυπτά.

Ο θρύλος της Πάπισσας Ιωάννας έχει επιβιώσει εδώ και αιώνες. Η υποτιθέμενη γυναίκα πάπισσα υπάρχει στην τέχνη, τη λογοτεχνία και σε ταινία, με πιο πρόσφατη μια ταινια του 2009. Αν και τα ήδη υπάρχοντα στοιχεία δεν είναι αδιάσειστα, κάποιοι εξακολουθούν να πιστεύουν πως αυτή προσωπικότητα υπήρξε στην πραγματικότητα.

Στην Ελλάδα η πάπισσα Ιωάννα έγινε γνωστή με το ομώνυμο μυθιστόρημα του Εμμανουήλ Ροΐδη.

Στην αρχική φωτογραφία εικονίζεται η ηθοποιός Johanna Wokalek που υποδύθηκε την Πάπισσα Ιωάννα στην ταινία Pope Joan (2009)

Πηγές: abcnews.go.com, 2005. Looking for Pope Joan.

Boese, A., 2015. Pope Joan. 

Bonetto, C., 2010. Rome Encounter. London: Lonely Planet Publications.

Pope Joan Biography Squires, N., 2010. Pope Joan film sparks Roman Catholic Church row.

Διαβάστε επίσης στη “ΜτΧ”: Από πού βγήκε η φράση «έπιασε τον Πάπα από τα @ρχ….; Υπάρχει κυριολεκτική διάσταση στην ιστορία…