H κατάρα της Γλυκερίας. Μια ανατριχιαστική αρχαιολογική αποκάλυψη στη νεκρόπολη του Κεραμεικού. Το τελετουργικό και τα κίνητρα

Μέσα στη νεκρόπολη, ένα δημόσιο πηγάδι έκρυβε μια πλάκα μολύβδου στην οποία αναγράφεται μια κατάρα 2.300 ετών. Aπευθύνεται σε μια γυναίκα με το όνομα Γλυκερία,  σύζυγο του Δίωνα.

Η δυσοίωνη επιγραφή έγραφε:

“Επικαλούμαστε την οργή των θεών του κάτω κόσμου κατά της Γλυκερίας, συζύγου του Δίωνα, αποφασίζοντας τιμωρία και ματαιώνοντας το γάμο της”.

Αυτή η ανακάλυψη αποδεικνύει ότι οι αρχαίοι Έλληνες χρησιμοποιούσαν τέτοιου είδους πρακτικές για να βλάψουν τους αντιπάλους τους.

Το τελετουργικό της κατάρας

Το μολύβδινο δισκίο, που ήταν σχεδιασμένο για να καλεί τους θεούς του Κάτω Κόσμου να εκτελέσουν τις τρομερές οδηγίες του, παρουσιάζει μια ποικιλία μορφών που υποδηλώνουν τον σκοπό του.

Διπλωμένα και καρφωμένα τμήματα: Αυτά πιθανότατα είχαν σκοπό να «κλειδώσουν» την κατάρα, διασφαλίζοντας την αποτελεσματικότητά της.

Σχέδια σε σχήμα συκωτιού και φέρετρου: Τέτοια σχήματα μπορεί να συμβολίζουν τη μοίρα του στοχευόμενου ατόμου, ή ταφικούς συνειρμούς που είναι βασικοί στις αρχαίες μαγικές τελετουργίες.

Η τοποθέτηση της κατάρας σε δημόσιο πηγάδι είχε ιδιαίτερη σημασία. Τα πηγάδια όπως και τα νερά των ποταμών στην αρχαία Ελλάδα, θεωρούνταν άμεσοι αγωγοί προς τον Κάτω Κόσμο. Αποτελούσαν λοιπόν ιδανικό μέρος για την επίκληση χθόνιων θεοτήτων οι οποίες θα μετέφεραν την κατάρα που εναπόθεταν, στους θεούς του Κάτω Κόσμου.

«Καταραμένες» πινακίδες σε σχήμα συκωτιού. Πηγή φωτογραφίας: haaretz

Τα κίνητρα

Τα ακριβή κίνητρα πίσω από την κατάρα παραμένουν άγνωστα,  συνήθως όμως οδηγούνταν από ζήλια, ανταγωνισμό ή προσωπικά παράπονα. Η αναφορά στη ματαίωση του γάμου της Γλυκερίας υποδηλώνει ότι ενδεχομένως η κατάρα να αφορούσε έναν ερωτικό αντίζηλο ή κάποιον που επεδίωκε να διαταράξει το γάμο της.

Τον 4ο αιώνα π.Χ., η  Αθήνα ήταν μια πολυσύχναστη πόλη όπου οι προσωπικές σχέσεις και οι πολιτικές συμμαχίες ήταν στενά συνυφασμένες.

Η κατάρα κατά της Γλυκερίας είναι μέρος μιας ευρύτερης παράδοσης μαγικών πρακτικών στον αρχαίο κόσμο. Οι “δεσμευτικές” κατάρες όπως αυτή, συχνά επικαλούνταν θεότητες ή πνεύματα για να ανατρέψουν τους αντιπάλους τους, να υπονομεύσουν σχέσεις ή να εκδικηθούν.

Οι πρακτικές αυτές δεν παρατηρούνται μόνο στην Ελλάδα, αλλά ήταν διαδεδομένες σε πολλούς αρχαίους πολιτισμούς, από τη Ρώμη έως τη Μεσοποταμία.

Τα διπλωμένα και καρφωμένα τμήματα της πλάκας παραπέμπουν σε γνωστά τελετουργικά που περιγράφονται στα αρχαία κείμενα, όπως οδηγίες για τρύπημα ή δέσιμο του μέσου, που συμβολίζει την ακινητοποίηση του θύματος. Τα ασυνήθιστα σχήματα που μοιάζουν με φέρετρο ενισχύουν τη σχέση με το θανάτου και τη μετά θάνατον ζωή.

Κατάρα σε μορφή φέρετρου, από τον Κεραμεικό. Πηγή φωτογραφίας: World History Encyclopedia

Η ανακάλυψη δείχνει έως που ήταν διατεθειμένοι να φτάσουν οι άνθρωποι, προκειμένου να εκδικηθούν ή να τιμωρήσουν τους αντιπάλους τους. Κατέφευγαν συχνά σε υπερφυσικές πρακτικές, σε έναν κόσμο όπου το θεϊκό και το θνητό βασίλειο ήταν βαθιά συνδεδεμένα μεταξύ τους.

Η κατάρα υπογραμμίζει τη δύναμη των ανθρώπινων συναισθημάτων, όπως η ζήλια, η αγάπη και η κακία, δυνάμεις διαχρονικές και ανεξάρτητες από τόπο και πολιτισμό.

Πηγή αρχικής φωτογραφίας: The Archaeologist