Ψυττάλεια, το νησί που κατάργησε την χαβούζα. Εκεί ο Αριστείδης εξόντωσε την περσική φρουρά μετά την ναυμαχία της Σαλαμίνας (drone)

Το Κέντρο Επεξεργασίας Λυμάτων Ψυττάλειας βρέθηκε στην επικαιρότητα εν μέσω πανδημίας, καθώς εκεί γίνονται οι μετρήσεις που προσδιορίζουν το ιικό φορτίο στα λύματα της Αθήνας και του Πειραιά.

Tο ακατοίκητο νησί του Σαρωνικού έχει από πίσω του μια πλούσια ιστορία και αναφέρεται στην ξακουστή ναυμαχία της Σαλαμίνας.

Το νησί βρίσκεται απέναντι από το Κερατσίνι, ανάμεσα στο λιμάνι του Πειραιά και τη Σαλαμίνα. Έχει μήκος 1,5 χιλιόμετρο και στην αρχαιότητα αναφερόταν και ως Λειψοκουτάλα λόγω του σχήματός του.

Λίγες ώρες πριν από τη ναυμαχία της Σαλαμίνας του 480 π.Χ., οι Πέρσες αποβίβασαν επίλεκτο στρατιωτικό σώμα. Το αποκαλούμενο απόσπασμα των Αθανάτων είχε αποστολή να σκοτώσει ή να αιχμαλωτίσει τους Έλληνες που θα κολυμπούσαν προς τα εκεί μετά την καταστροφή του ελληνικού στόλου.

Θεωρούσαν ως δεδομένο ότι τα ελληνικά πλοία θα βυθίζονταν στα νερά του Αργοσαρωνικού. Όμως, οι προσδοκίες τους διαψεύστηκαν.

Ο μικρότερος ελληνικός στόλος κατατρόπωσε τον περσικό με άριστη στρατηγική και χάρη στη διορατικότητα του Θεμιστοκλή. Αμέσως μετά την επικράτηση των Ελλήνων στην θαλάσσια περιοχή των στενών της Σαλαμίνας, ο Αριστείδης αποβιβάστηκε στην Ψυττάλεια.

Εκεί εξόντωσε την περσική φρουρά και όσους Πέρσες ναυαγούς είχαν καταφύγει έναν προς έναν. Ήταν ο επίλογος μίας από τις σπουδαιότερες μάχες στην ιστορία.

Ένα από τα τρόπαια της μεγαλειώδους νίκης των Ελλήνων στήθηκε εκεί, στο νησί που οι αρχαίοι συγγραφείς συγκαταλέγουν ανάμεσα στους τόπους λατρείας του θεού Πάνα.

Οι ναυτικές φυλακές

Στη μεταεπαναστική Ελλάδα, η Ψυττάλεια έγινε ο τόπος όπου αγκυροβολούσαν τα πλοία που έμπαιναν σε καραντίνα. Ήταν μια εύλογη και πρακτική κίνηση, μια και στο κοντινό νησάκι του Αγίου Γεωργίου λειτουργούσε λοιμοκαθαρτήριο.

Από τη δεκαετία του 1930, εγκαταστάθηκαν ναυτικές φυλακές. Ανήκαν στο Πολεμικό Ναυτικό και “υποδέχονταν” πολιτικούς κρατουμένους. Τότε η Ψυττάλεια έλαβε το προσωνύμιο “ελληνικό Αλκατράζ”.

Σε δημοσίευμα της εφημερίδας “Ακρόπολις“, τον Ιούλιο του 1947, αναφέρεται ότι συνελήφθησαν μέσα σε μία ημέρα πάνω από 2.000 υποστηρικτές του ΕΑΜ-ΕΛΑΣ, γυναικόπαιδα, υπερήλικες, φυματικοί και τραυματίες. Όλοι τους στάλθηκαν στις φυλακές της Ψυττάλειας.

Επειδή, όμως, δεν χωρούσαν, τους φόρτωναν σε καράβια και τους εξόριζαν. “Στην Ψυττάλεια κρατούνται πολλοί δημοκρατικοί ναύτες και απειλούνται να μεταφερθούν κι αυτοί στο Μακρονήσι“, διαβάζουμε σε δημοσίευμα του Ριζοσπάστη, τον Οκτώβριο του 1947.

Εκτός από τις φυλακές, υπήρχαν τα κάτεργα, δηλαδή παροπλισμένα πολεμικά πλοία που χρησίμευαν ως πλωτές φυλακές. Η λειτουργία τους έπαυσε οριστικά τη δεκαετία του 1990.

Η τεράστια οικολογική σημασία του νησιού

Τη δεκαετία του ’40 και του ’50, εμφανίστηκαν οι πρώτες σηπτικές δεξαμενές. Τα βυτιοφόρα άδειαζαν το περιεχόμενό τους στις λεγόμενες χαβούζες.

Ο πρώτος κεντρικός αποχετευτικός αγωγός άρχισε να κατασκευάζεται το 1959 και οδηγούσε τα λύματα όλης της Αττικής στην τοποθεσία “Ακροκέραμος” στο Κερατσίνι. Κατέληγαν στη θάλασσα χωρίς καμία επεξεργασία.

Η μόλυνση της περιοχής και του Σαρωνικού ήταν μεγάλη. Το ίδιο μεγάλη ήταν και η οργή των κατοίκων για την υποβάθμιση και τη δυσοσμία.

Στις 30 Ιουνίου 1977, 20.000 κάτοικοι του Κερατσινίου διαδήλωσαν απαιτώντας την κατάργηση της χαβούζας, σύμφωνα με όσα ανέφερε ο Τύπος.

Με την ένταξή της στην ΕΟΚ, το 1981, η Ελλάδα υποχρεωνόταν πλέον να προστατεύσει ουσιαστικά το υδάτινο περιβάλλον της. Οδηγία της ΕΟΚ απαιτούσε τουλάχιστον δευτεροβάθμια επεξεργασία λυμάτων για όλους τους οικισμούς άνω των 15.000 κατοίκων.

Το 1983, η Ψυττάλεια επιλέχθηκε για να φιλοξενήσει τις εγκαταστάσεις ενός υπερσύγχρονου Κέντρου Επεξεργασίας Λυμάτων. Το 1985, οι χαβούζες καταργήθηκαν και, εννέα χρόνια μετά, το λεγόμενο ΚΕΛΨ πήρε σάρκα και οστά.

Σήμερα αποτελεί ένα από τα μεγαλύτερα κέντρα του κόσμου. Επίσης, διαθέτει τις μεγαλύτερες εγκαταστάσεις βιολογικού καθαρισμού στην Ευρώπη.

Στην Ψυττάλεια καταφθάνουν καθημερινά 700.000 κυβικά αποβλήτων κατά μέσο όρο, δηλαδή όσο το μέγεθος ενός ποταμού. Η σημασία του νησιού για τη διατήρηση της οικολογικής ισορροπίας της περιοχής είναι αναμφίβολη.

Δείτε εντυπωσιακά πανοραμικά πλάνα της Ψυττάλειας στο παρακάτω βίντεο του Up Stories:

Οι κρυμμένοι “θησαυροί” της Ψυττάλειας

Η Ψυττάλεια δεν είναι μόνο βιομηχανική ζώνη. Περιλαμβάνει ένα μικρό πυκνόφυτο άλσος που προέκυψε από δενδροφύτευση και ένα εκκλησάκι προς τιμήν του Αγίου Αλεξάνδρου.

Το 1986, αρχαιολόγοι έφεραν στο “φως” κτιριακό συγκρότημα των υστερορωμαϊκών χρόνων. Βρέθηκε επάνω σε μικρή χερσόνησο στη βορειοδυτική πλευρά του νησιού και σήμερα είναι περιφραγμένο.

Σήμα κατατεθέν της Ψυττάλειας αποτελεί ο φάρος της, στη βορειοανατολική πλευρά. Ξεκίνησε να λειτουργεί το 1856 και ήταν ο πρώτος διοπτρικός φάρος που λειτούργησε στα ελληνικά παράλια.

Είναι φτιαγμένος εξ’ ολοκλήρου από λαξευμένη πέτρα, με εξαίρεση τη σκάλα που είναι μαρμάρινη, και έχει ύψος 14 μέτρων.

Επίσης, στην Ψυττάλεια υπάρχουν τάφοι ξένων και Ελλήνων ναυτικών. Ήταν εκείνοι που πέθαιναν στα πλοία εξαιτίας μολυσματικών ασθενειών. Ξεχωριστή θέση έχει ο τάφος της Λουίζας Άρμανσμπεργκ, κόρης του Βαυαρού Αντιβασιλέα Άρμανσμπεργκ.

Πηγή κεντρικής φωτογραφίας: Up Stories